Yazmayı Değerlendirme

Yazmayı değerlendirme aĢamasında, bu sürecin; yazmanın hedefini, değerini ve genel anlamda yazmaya karĢı tutumun kaynaklandığı, yazmanın gerçekleĢtiği sosyal, kültürel ve eğitim çevresi çerçevesinde değerlendirilmesi gerekmektedir (Kormos, 2012, 21). Weighle de (2014, 229) yazmada, yazma performansı, mevcut Ģartlar ve kabul edilebilir performans seviyesinin önemini vurgulamıĢtır.

Yazmadaki değerlendirme süreci, süreç veya sonuç odaklı olabilir (Frederick, 1987, 2) ve bütüncül veya analitik olarak puanlanabilir (Katz, 2014, 329). Frederick (1987, 3) yazmada süreci değerlendirmenin; yazma, öğrenme ve düĢünme arasındaki bağı ortaya çıkardığına değinmiĢ, Weigle (2014, 235) her iki değerlendirmenin de yazmada önem arz ettiğini vurgulamıĢtır. Bunların yanında, ders sürecini içeren değerlendirmeler; öğretmen değerlendirmesi, akran değerlendirmesi ve öz değerlendirme olarak da yapılabilir. Bu noktada, Smolucha, (1989, 1, 8-9) öğretmen kontrollerinin seviye ve yoğunluğunun öğrencinin ihtiyacı doğrultusunda ayarlanması gerektiğini, akran öğretimi ve dolayısıyla değerlendirmesinin de etkili olduğunu ileri sürmüĢtür. Katz (2014, 329) yazma etkinliğini değerlendirmek için kullanılabilecek bir soru çizelgesi öne sürmüĢ ve bu bağlamda takip edilmesi ve değerlendirilen yazıda cevap verilmesi gereken soruları Ģu Ģekilde sıralamıĢtır:

- Amacı nedir?

- GiriĢ, geliĢme ve sonuç bölümleri var mıdır? - Ana fikri nedir?

- Cümleler tam ve düzgün müdür? - Kelime kullanımı nasıldır?

Bu sorular, değerlendirmede kullanılacak bazı çıkıĢ soruları olmakla birlikte, bu sorular yazmanın amacı ve beklentiler çerçevesinde daha da çeĢitlendirilebilir ve detaylandırılabilir.

110

Her ne kadar 1980 ortalarından itibaren yapılan çalıĢmalar genel anlamda, öncesinin aksine, öğretmen geri beslemesinin öğrenci üzerinde az bir etkisi bulunduğunu ortaya koymuĢ olsa da (Ferris, 2003, 2), bu süreçte verilen öğretmen ve akran geri beslemeleri de önem arz eder. Weigle (2014, 232) iyi geri beslemenin öğrencinin yaptıklarını gözden geçirmesi açısından oldukça önemli olduğunu belirtmiĢtir. Kormos (2012, 19) geri beslemenin bireylerin yeteneklerine göre, bireyler üzerinde farklı etkilere sahip olacağına değinmiĢtir. (Smolucha, 1989, 8) da yazma aracılığıyla eleĢtirel düĢünmeyi öğretebilmek amacıyla süreci değerlendirme ve geri besleme vermenin önemini vurgulamıĢtır.

Geri besleme ―biçimlendirici‖ ve ―toplamsal‖ olmak üzere iki çeĢittir; toplamsal geri besleme değerlendirmeci geri besleme olarak da ele alınıp, ideal olana ulaĢmak amacıyla değerlendirme yapmayı içerirken; biçimlendirici geri besleme kolaylaĢtırıcı olarak da ele alınan, bireyleri süreç içerisinde cesaretlendiren bir geri besleme türüdür (McGarrell ve Verbeem, 2007, 229; McDonough ve diğerleri, 2013, 196). Uzel de (1995, 10) bu geri besleme çeĢitlerini; sırasıyla forma/dilbilgisine ve içeriğe odaklı olarak ele almıĢ, Sheppard (1992, 103) ise bu iki çeĢit geri beslemeyi, forma ve manaya odaklı geri besleme olarak açıklamıĢtır. Muncie (2000, 47) de geri besleme çeĢitlerinin; akran geri beslemesi, yazılı öğretmen geri beslemesi, konferans tekniği ve bilgisayar temelli cevaplar olduğuna dikkat çekmiĢ, genel anlamda geri beslemelerin; bireylerin kendi yazılarını baĢkalarının gözünden görmelerine yardımcı olmasına ve olumlu yönde kullanılmasının yazma becerilerini geliĢtirmede önemli rol oynadığına değinmiĢtir (Muncie, 2000, 52). Weigle ise (2014, 233) yazılı, bireysel konferansa dayalı ve kayıtlı sözel geri besleme olmak üzere, geri beslemeyi üçe ayırmıĢtır. Bunların yanında, Ferris (2003, 118), geri beslemenin faydalı olabilmesi için sahip olması gereken bazı özelliklerine dikkat çekmiĢtir ve bunlar; açık ve faydalı olması; öğrencileri bireysel olarak değerlendirmesi; cesaretlendirici olması; bireysel fikirleri empoze etmekten uzak olması; ve önem sıralamasına göre verilmesidir.

Bireylerin yazılarını değerlendirme onların yazmalarını geliĢtirir, fakat Vygotsky‘nin de altını çizmiĢ olduğu üzere bu yazıların ve değerlendirmenin üzerine tartıĢılması gerekir (Smolucha, 1989, 1, 8). Dolayısıyla, dil öğreniminde olduğu üzere, bu öğrenme sürecinin bir parçası olan değerlendirmede de iletiĢimin yeri büyüktür (Katz, 2014, 335).

111

Değerlendirme ele alındığında, ilk etapta, öğretmenlerin verdikleri yazılı ve sözlü değerlendirme ve geri beslemelerin öğrenciler için önemi büyüktür. Muncie (2000, 52) öğretmen geri beslemelerinin uzun süreli geliĢmelerde etkili olduğunu belirtmiĢtir. Benzer Ģekilde McGarrell ve Verbeem de (2007, 236) öğretmen geri beslemelerinin öğrencilerin yazma becerilerini ve daha detaylı düĢünme alıĢkanlıklarını olumlu etkileyebileceğine değinmiĢ, öğretmenlerin de böylelikle hem değerlendirmeci hem de yazma konusunda iĢbirlikçi olabildiklerini belirtmiĢtir.

Akran değerlendirme ve geri beslemesi ele alındığında, iletiĢim ve diğerlerinin fikirlerine saygı duyma noktasında önem arz eden bir aktivitedir. Fakat, Sengupta (1998, 22, 25) akran değerlendirmesi üzerine yaptığı bir çalıĢma sonucunda, çalıĢmaya dahil olan öğrencilerin, akran değerlendirmesinde herhangi bir fayda görmediklerini savunduklarını, bu bakıĢ açısının gerçek okuyucu bakıĢ açısını getiremediğini belirttiklerini ortaya koymuĢtur.

Öz değerlendirme açısından incelendiğinde ise; Harris (1997, 13) öz değerlendirme yaparak pasif öğrenci pozisyonundan aktif öğrenci olmaya yönlendirdiğini ve üst düzey düĢünme yaparak kendi güçlü ve zayıf yönlerini görmeye odaklı olarak daha iyi olmak için neler yapmaları gerektiğini düĢündüklerini belirtmiĢtir. Aktif olmanın eleĢtirel düĢünme açısından önemli olduğu ve eleĢtirel düĢünmenin üst düzey bir düĢünme olduğu düĢünüldüğünde, bu tür aktivitelerin eleĢtirel düĢünme geliĢiminde önem arz ettiği sonucuna varılabilir. Öz değerlendirmenin diğer bir olumlu yanı da; öğretmen değerlendirmesiyle birlikte kullanıldığında, öğretmen değerlendirmesini daha da etkili hale getirmesi, dolayısıyla öğretmen değerlendirmesinin kullanılır bir bileĢeni olduğudur (Harris, 1997, 17). Dolayısıyla, öz değerlendirme her bir becerinin öğretildiği sınıflarda, zaman ve materyal anlamında sorun olmadığı müddetçe kullanılması gereken bir aktivitedir (Harris, 1997, 18).

Özetle, yazma; eleĢtirel düĢünmenin öğretilmesinde önemli bir yere sahiptir. Bu sürecin EleĢtirel DüĢünmeyi geliĢtirmede faydalı olması için; her bir planlama, yürütme ve değerlendirme aĢamasının eleĢtirel düĢünmeyi destekler nitelikte hazırlanması ve uygulanması önem arz eder.

112