AraĢtırmanın Modeli

ÇalıĢmada nitel ve nicel yöntemleri kapsayan, karma yöntem kullanılmıĢtır. Karma yöntem olarak kullanılan desende; yapılan deneysel çalıĢma sonucunda, öncelikle nicel verilerin toplanıp, daha sonra nitel verilerin niceli desteklemesi için toplandığı ―açıklayıcı/explanatory‖ desenden faydalanılmıĢtır (Büyüköztürk, Kılıç- Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel, 2010, 13, 266; Fraenkel, Wallen ve Hyun, 2012, 561).

3.1.1. Desen 1 – Nicel (Deneysel) Desen

AraĢtırmanın verilerine ulaĢmak için kullanılan yöntemlerden biri deneysel modeldir. Bu çalıĢmayla Ġngilizce zorunlu hazırlık derslerinde eleĢtirel düĢünme engellerini ortadan kaldırmaya yönelik hazırlanan etkinliklerin eleĢtirel düĢünme ve öz- yeterliklerine etkisinin incelenmesi amaçlanmıĢ bu doğrultuda deneysel yöntem kullanılmıĢtır. Deneysel model, doğrudan araĢtırmacının kontrolü altında yapılan, neden sonuç iliĢkilerini belirlemek amacı güden, bilimsel yöntemler içinde en kesin sonuçların elde edildiği, karĢılaĢtırılabilir iĢlemler, uygulamalar ve onların etkilerini inceleyen, gözlenmek istenen verilerin incelendiği araĢtırma modelleridir (Postlethwaite, 2005, 3; Büyüköztürk ve diğerleri, 2010, 13, 191; Fraenkel ve diğerleri, 2012, 265). Buna göre, deneysel çalıĢmanın gerekliliklerinden olan; katılımcıları rastgele seçerek iki gruba dahil etme, her bir katılımcı grubunu farklı deneysel durum veya muameleye tabi tutma ve her bir katılımcı grubuna ön-test ve son-test verme durumları yerine getirilmiĢtir (Brown and Rogers, 2002, 211).

Deneysel yöntemde, ―ön-test ve son-test kontrol grup modeli‖ kullanılarak (Cohen, Manion ve Morrison, 2007, 276; Büyüköztürk ve diğerleri, 2010, 200), deney ve kontrol grubunun eleĢtirel düĢünme engelleri, eleĢtirel düĢünme eğilimleri ve öz- yeterlik inançları karĢılaĢtırılmıĢtır. Bağımsız değiĢken olan ―eleĢtirel düĢünme engellerini‖ ortadan kaldırmaya dayalı etkinliklerin, bağımlı değiĢken olan katılımcıların ―eleĢtirel düĢünme eğilimlerine,‖ ―öz-yeterlik inançlarına‖ ve ―eleĢtirel

146

düĢünme engellerine‖ etkisi araĢtırılmıĢtır. Bu çalıĢma kapsamında hazırlanan ön-test – son-test kontrol gruplu deneysel desenin simgesel görünümü aĢağıdaki gibidir:

G1 R O 1,2,3 X O 4,5,6

G2 R O 7,8,9 O 10,11,12

G1 = Deney Grubu. G2 = Kontrol Grubu.

R = Grup oluĢturulmasındaki yansızlık.

O 1,2,3 = Ön-test (ED Eğilimleri, ED Engelleri, Öz-yeterlik) Ölçme, gözlem. O 7,8,9 = Ön-test (ED Eğilimleri, ED Engelleri, Öz-yeterlik) Ölçme, gözlem. O 4,5,6 = Son-test (ED Eğilimleri, ED Engelleri, Öz-yeterlik) Ölçme, gözlem. O 10,11,12 = Son-test (ED Eğilimleri, ED Engelleri, Öz-yeterlik) Ölçme, gözlem. X = Bağımsız değiĢken.

3.1.1.1. Etkinliklerin Amacı

ÇalıĢma kapsamında hazırlanan etkinlik planları haftada 4‘er saatlik yazma derslerini kapsamıĢtır. Etkinliklerin amacı; katılımcıları pasif öğrenmeden aktifliğe çevirme, konuyu derinlemesine anlamalarını sağlama ve gereken düĢünme iĢlemlerini yazma dersi aracılığıyla öğretmektir.

Bu noktada, deney grubunda yazma dersine giren (1‘i B 1‘i D sınıfı) 2 öğretmenin temel görevi; katılımcıların düĢünmesini ve sorgulama yapmasını sağlamaktır. Bu sebepten dolayı, öğretmenler katılımcılara ders saatleri süresince sorular yönlendirerek, sorgulama yapmaya yönlendirmiĢlerdir.

HazırlanmıĢ olan 11 haftalık etkinlik planlarının yanı sıra, sınıf ortamı katılımcıları rahat ettirecek Ģekilde hazırlanmıĢtır. Her hafta sınıfların ısı ve aydınlatma kontrolleri sağlanmıĢ; katılımcılarda aidiyet duygularını geliĢtirebilmek amacıyla duvarlara çalıĢmaları asılmıĢ; katılımcıların farklı fikir ve kiĢilerle iletiĢime geçebilmeleri için her hafta yerleri değiĢtirilerek, her hafta farklı kiĢiler yan yana oturacak Ģekilde ayarlanmıĢtır. Ayrıca, katılımcılara sıkça iletiĢimi ve tartıĢmayı destekleyecek çalıĢmalar yaptırılmıĢtır.

147

Katılımcıların yazma süreçlerinde; planlama, yazma, gözden geçirme, akran dönütü ve öğretmen dönütü gibi aĢamalar kullanılarak, yazma süreçlerinin baĢarılı bir Ģekilde tamamlanması amaçlanmıĢtır.

Genel anlamda, hazırlanan etkinliklerle; katılımcıların eleĢtirel düĢünme engellerinin ortadan kaldırılması ve bu bağlamda eleĢtirel düĢünmelerindeki ve öz- yeterlik inançlarınındaki etkilerin incelenmesi hedeflenmiĢtir.

3.1.2. Desen 2 – Nitel Desen

Nicel çalıĢmanın yanında kullanılmıĢ olan diğer bir yöntem de nitel yöntemdir. Nitel araĢtırmalar, ―gözlem, görüĢme ve doküman analizi gibi veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araĢtırmalardır‖ (Yıldırım ve ġimĢek, 2008, 39). Nitel veriler, katılımcıların açıklamaları ve fikirleri doğrultusunda toplanan açıklayıcı verilerdir ve nicel çalıĢmalara nazaran küçük gruplarla yapılmasına rağmen daha detaylı ve zengin içeriklidir (Cohen ve diğerleri, 2007, 461; Fraenkel ve diğerleri, 2012, 426). Bu tür analizlerde, güvenirlik açısından, ortamdaki her Ģey veri olarak kabul edilip, kaydedilmelidir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2010, 264).

Bu bölümünde, deney grubuna uygulanmıĢ olan eleĢtirel düĢünme engellerini ortadan kaldırmaya yönelik programla ilgili katılımcıların görüĢleri alınmıĢtır. Bir bütünsel yorumlama yöntemi olan ve insanların bakıĢ açılarını, duygularını, algılarını ve deneyimlerini ortaya koymaya yarayan ―görüĢmeleri‖ (Büyüköztürk ve diğerleri, 2010, 161; Yıldırım ve ġimĢek, 2010, 40-41) yapmaktaki amaç; eleĢtirel düĢünme engelerini ortadan kaldırmaya yönelik hazırlanan etkinliklerin etkililiğini ve katılımcılar üzerinde meydana getirdiği değiĢiklikleri ortaya koymaktır. Bu kapsamda, toplamda 12 kiĢiden oluĢan; ortak deneyimleri olan insanların rahat bir ortamda düĢünce ve hislerini öğrenmek amaçlı, odak grup görüĢmesi (BaĢ ve Akturan, 2008, 103; Yıldırım ve ġimĢek, 2011, 152) yapılmıĢtır ve bu bağlamda hem sabit seçenekli cevaplamayı hem de ilgili alanda derinlemesine gidebilmeyi içeren ―yarı yapılandırılmıĢ görüĢme‖ kullanılmıĢtır (Büyüköztürk ve diğerleri, 2010, 163).

Nitel araĢtırma deseni olarak bireylerin belli bir durumdan nasıl etkilendiklerini ve nasıl etkiledikleri üzerinde odaklanan ―durum çalıĢması/örnek olay çalıĢması‖ deseni kullanılmıĢtır. Bu desenin amacı Yıldırım ve ġimĢek‘e (2008, 77) göre Ģöyle

148

açıklanmaktadır: Bu desen ―… belirli bir duruma iliĢkin sonuçlar ortaya koymaktadır [ve] … bir durumda meydana gelen değiĢimleri ve süreçleri anlamak‖ için kullanılır.