A- Sosyal PaylaĢım Siteleri
2- Wikipedia
Wikipedia‟nın kurucusu Jimmy Wales (1966) aynı zamanda çeĢitli wiki projelerinin yürütüldüğü Wikimedia Vakfı‟nın da kurucusudur.
Wikipedia herkesin özgürce ve ücretsiz bilgi paylaĢıp bilgi edinebileceği sanal bir ansiklopedidir. Wikipedia GNU özgür belgeleme lisansı altında olduğundan, tüm bilgiler hiçbir ücret ödemeden kullanılabilir. Wikipediaya girilen bilgilerde iç bağlantılar bulunmaktadır, iĢaretlenmiĢ kelimeler, konuyla ilgili olan baĢka bir wikipedia sayfasına açılır. Sayfa sonlarında kaynaklar ve internette bulunan konuyla ilgili linkler yer alır, böylece ayrıntılı bir okuma ve araĢtırma yapmanız
194Keith Ross, “Understanding and Improving Incentives in Private P2P Communities”,
mümkün olmaktadır. Wikipedia, girilen maddelere yapılan ekler ve güncellemelerle giderek geniĢleyen bir yapıya sahiptir.
Wikipedia‟nın beĢ temel ilkesi vardır: 1- Wikipedia bir ansiklopedidir. Tüm kullanıcılar Wikipedia özgür araĢtırmalar politikasına uymalıdır. 2- Wikipedia tarafsız bakıĢ açısını gözetir. Herhangi bir tarafın bakıĢ açısı yerine, tüm tarafların bakıĢ açısı yansıtılmalıdır. 3- Wikipedia özgür ve ücretsizdir. GNU özgür belgeleme lisansına tabidir. Telif hakkı ihlallerine yol açabilecek içerikler eklenmemelidir. 4- Wikipedia yazarları tartıĢma kurallarına uymalıdır. 5- Burada bahsedilen ilkeler dıĢında Wikipedia‟nın sıkı kuralları yoktur.195
Wikipedia ne değildir? Wikipedia basılı bir ansiklopedi değildir. Kâğıt tabanlı olmadığı için konular istenilen uzunlukta ele alınabilir. Wikipedia farklı dillerde içeriğe sahip olduğundan hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Wikipedia sözlük değildir, dolayısıyla içeriklere tanım değil ansiklopedik bilgi girilmelidir. Wikipedia özgür kürsü değildir, yani propaganda yapılamaz. KiĢisel çalıĢmaların yeri değildir, bir araĢtırma yaptıysanız bu çalıĢmanız ciddi yerlerde yayınlandıktan, bilgi olarak kabul gördükten sonra burada yer alacaktır. Wikipedia bir reklam yeri değil, herhangi bir sektörün destekçisi değildir, ancak maddeyle ilgili bir bilgi içeriyorsa ticari Ģirketlerin bağlantısı konulabilir. Wikipedia resim ve benzeri medyaları depolama yeri değildir. Wikipedia‟ya kiĢisel web sayfanızı veya blogunuzu ekleyemezsiniz. Wikipedia‟ya ansiklopedik değer içermeyen bilgiler eklenemez, bunun için wikipedianın kardeĢ projeleri kullanılır, örneğin vikikitaplar, vikisözler, vikikaynak, wikitravel… Tahmin, spekülasyon ve ileriye yönelik bilgi, ansiklopedik bilgi kabul edilmez. Okuyan herkesin değiĢtirebildiği ve değiĢiklikler bir kontrolden geçmeden anında gösterildiği için, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Wikipedia savaĢ alanı değildir; sizinle aynı görüĢte olmayan kullanıcılara tehdit veya hakarette bulunulması önerilmez. Wikipedia özgür ve açık bir ansiklopedidir ancak özgür konuĢma platformu değildir. Wikipedia çoğunluk demokrasisi değildir, doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem
tartıĢmadır, oylama değil. Wikipedia kanun sistemi ile yönetilmez; eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliĢtirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayabilirsiniz.196
Wikipedia sayfalarının çok azı koruma altındadır. Örneğin “Vikipedi hakkında” sayfasında Ģöyle bir ibare yer alır: “Bu proje sayfası yarı korumaya alınmıştır. Uygulanan süresiz korumayla süregelen yüksek vandalizm riskine karşı önlem alınması amaçlanmıştır.”197
Bazı sayfalarda metnin içeriğiyle ilgili uyarı ibareleri çıkar. Bunlardan bazıları aĢağıdaki örneklerde yer almaktadır:
Bu biyografik yazının alıntılarının yeniden değerlendirilmesi gerekmektedir. Lütfen güvenilir kaynakların eklenmesinde yardımcı olun. YaĢayan insan hakkındaki kaynaksız ya da zayıf kaynaklı olan tartıĢmalı materyalin, özellikle iftira ve zarar verici olanların acil olarak kaldırılması gerekmektedir.
Bu yazının bilgi bölümü yeterince bağlamını özetlemiyor. Wikipedia‟nın rehberiyle uyumlu hale getirebilmek için lütfen yazının anahtar noktalarını sağlayacak Ģekilde geniĢletiniz.
Bu sayfanın tarafsızlığı tartıĢmalıdır. Lütfen konuĢma sayfasındaki tartıĢmaya bakın. Lütfen tartıĢma çözümleninceye kadar bu mesajı kaldırmayın.
Wikipedia‟da eklenen bilgilerin doğruluğunda bir Ģüphe varsa bu madde tartıĢmaya açılmakta ve ilgili kısma yukarıdaki uyarı eklenmektedir. Wikipedia‟da bir madde yazarken dikkat edilmesi gerekenler Ģunlardır: Tarafsız bir bakıĢ açısıyla
196http://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Vikipedi_ne_de%C4%9Fildir 16.1.2010 197http://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda 16.1.2010
yazmak; kullanılan kaynaklara göndermede bulunmak, böylece baĢkaları yazılanları kontrol edebilir ve maddeyi geniĢletebilir. Yazı bittikten sonra Ģunların yapılması önerilir:
Yeni yazdığınız sayfayı görüntülerken, Sayfaya bağlantılar'ı kullanarak sayfanıza gönderme yapan diğer sayfaları kontrol ediniz ve yazdıklarınızın bu sayfalarda öngörülen içeriğe sahip olduğundan emin olunuz.
Arama düğmesi ile yazdığınız konu için bir Google araması yapınız ve uygun web sayfalarına bağlantı koyunuz.
Bildiğiniz diğer dillerdeki Vikipediler'in ilgili maddelerini kontrol ediniz, karĢılaĢtırınız.
Vikipedi'nin kardeĢ projesi Wikimedia commons'u kullanarak sayfanın görsel ve iĢitsel olarak zenginleĢmesini sağlayabilirsiniz.198
Wikipedia yaklaĢık 200 dilde hizmet vererek dünyanın en yaygın, en büyük, en güncel ansiklopedisi olma özelliğine sahiptir. Üstelik bilgi özgürce paylaĢılabilmektedir ve ücretsizdir. Uzman olmayan herhangi birinin bilgi ekleyebilmesi, bilginin doğruluğu konusunda kuĢku yaratabilir ve bundan dolayı Wikipediayı güvenilir bir kaynak olarak görmeyenler olabilir. Ancak eklenen maddeler binlerce kullanıcıya açık olduğundan, bilginin doğruluğu tartıĢılabilir, değiĢtirilip yenilenebilir. Wikipedianın önemi buradan gelir; basılı ansiklopedilerdeki gibi uzmanlardan oluĢan bir yayın kurulu yoktur, herkes görüĢünü bildirebilir, gerekçelerini kaynaklarla destekler, sonunda en doğru bilgiye ulaĢılır. Wikipedia demokratik ve özgür ortamıyla, dünyanın tüm halklarını aynı platformda buluĢturabilen, bilgiyi üretme ve paylaĢma konusunda onları cesaretlendiren bir evrendir.