Kişilerin hayatının önemli bir kısmı, bir iş bulma ve sonrasında da bulduğu işte kendisine ve çevresine karşı sorumluluklarını yerine getirme çabası içinde geçmektedir. Kişiler yaşamının önemli bir kısmını işyerinde geçirmekte, hatta özel yaşantısından daha fazla zamanını işine ayırmak zorunda kalmaktadır. Kişi çoğu zaman işi ile ilgili çalışmalarını, hatta iş yaşamındaki duygu ve düşüncelerini özel yaşamına taşımaktadır. Yani iş, kişi için yalnızca ekonomik açıdan değil, psikolojik açıdan da bireyin yaşantısında önemli bir role sahiptir (Özdemir, 2006, s. 73). Bu nedenle çalışanlar çalıştıkları işletmeleri sadece gelir elde etmek için bulundukları bir yer olarak görmemekte, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarını da karşılayabilecekleri bir yer olarak kabul etmektedirler (Tengilimoğlu, 2005, s. 24). İş tatmini, bireylerin yaşama bakış açılarını belirlemektedir. İş tatmin düzeyleri yüksek olan çalışanların fizik ve ruh sağlıkları iyi, buna karşılık davranış bozuklukları oldukça az olmaktadır. İş tatmini ile çalışanların kişisel güveni, iş arkadaşlarıyla yardımlaşması ve işbirliği artarken, kaygı ile kaygının beraberinde getireceği rahatsızlıklar azalmaktadır. İş tatmini, bireyin gizli gerilimlerinin giderilmesini, isteklerinin gerçekleşmesini sağlamaktadır. İş tatmini olan çalışanlar işlerini severek yaptıkları için iş kazaları oldukça düşük seviyede olmaktadır. Ayrıca işletme içindeki iş tatmin düzeyi çalışanların başka bir iş arama eğilimlerini de azaltmaktadır (Çetin, 2004, s. 70-71).
İş tatmin düzeyi düşük olan çalışanların, müşteriye tatmin edici düzeyde bir hizmet sunması ve müşteri tatminini sağlaması mümkün değildir. Müşterilerin yüksek düzeyde tatmin sağlaması için çalışanların da işlerinden ve işyerlerinden tatmin sağlamış olmaları gerekmektedir (Aykaç, 2010, s. 9-10).
İşinden tatmin olamayan bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal uyumu bozulur. Bunun sonucunda bireyde işinden soğuma, işten uzaklaşma, işi terk etme, verimliliğin düşmesi, işe karşı kayıtsızlık, sürekli işten yakınma, mesleğin geleceğine ilişkin umutsuzluk düşünceleri, işte hata yapma olasılığın yükselmesi gibi tatminsizlik belirtileri görülür (Izgar, 2008, s. 320).
İş tatminsizliği, işletmenin bağışıklık sistemini zayıflatmakta, iç ve dış tehditlere karşı işletmenin göstermesi gereken tepkiyi azaltmakta hatta yok etmektedir (Akıncı, 2002, s. 3). Bu sebeple işletmelerin, çalışanların iş tatminini etkileyen faktörleri belirlemesi ve bunların iyileştirilmesi için çaba sarf etmesi gerekmektedir (Köroğlu, 2011, s. 250).
Çalışanları ve işletmeyi etkileyen iş tatmini faktörünün birey, işletme ve yönetici açısından önemi büyüktür.
Birey açısından önemi: İş, bireyin yaşantısında önemli bir yere sahiptir ve yaşamının
önemli bir kısmını oluşturur. İş yalnızca ekonomik açıdan değil; aynı zamanda psikolojik açıdan da bireyin dünyasında önemli bir işleve sahiptir. Günlük yaşam süresinin 1/3’ü iş yerinde geçtiği günümüzde, bireyin mutluluğunu sağlamada iş tatmininin önemli bir etkiye sahip olduğunu söylemek mümkündür (Budak, 2006, s. 9; Otar, 2008, s. 33).
İş tatmininin çalışanlar açısından önemli olduğu günümüzde iş tatmininin yüksek düzeyde olması çalışanların mutluluğuna katkı sağlayacağı, düşük düzeyde olmasının ise çalışanların işine yabancılaşma, işe geç gelme, işe devamsızlık, işi terk etme dolayısıyla yaşamlarından zevk almama gibi problemlerin ortaya çıkacağı düşünülmektedir (Akgündüz, 2006, s. 77). Buna karşılık işinden tatmin olan çalışan işinden haz duymakta ve işine karşı olumlu duygular beslemekte dolayısıyla işini severek yapmaktadır. Böylece çalışan işine devamsızlık yapmamakta, işe zamanında gelmekte, geç kalma bahaneleri yaratmamakta, ayrıca işten ayrılma isteği de çok düşük olmaktadır (Tokoğlu, 2009, s. 49).
İşletme açısından önemi: İşletmelerde çalışanların iş tatmininin düşük olması ya da iş
tatminsizliği yaşamaları sadece çalışanlar açısından olumsuz sonuçlar doğurmayacaktır. İş tatminsizliği yaşayan çalışanlar yaptıkları işler sonucunda dolaylı veya dolaysız olarak işletmeye zarar vermektedir (Şen, 2008, s. 7)
İş tatminini sağlayan, çalışanların beklentilerini yerine getiren işletmelerin personel bulmakta zorlanmadıkları, personelinin süreklilik gösterdiği; iş tatminini sağlayamayan ve beklentileri karşılayamayan örgütlerin ise personel bulmakta zorlandıkları görülmektedir. Ayrıca mevcut çalışanlarda devamsızlıkların artması ve buna bağlı olarak da verimliliğin
13
düşmesi, iş tatmininin işletme açısından ne kadar önemli bir faktör olduğunu göstermektedir.
Yönetici açısından önemi: Yöneticilerin başarısı; çalışanların işletme amaçları
doğrultusunda verimli çalışmasına ve çalışanların yöneticiye destek vermesine bağlıdır. Çalışanların işletmede verimli ve istekli çalışması da yöneticilerin tutum ve davranışlarıyla ilgilidir. Yöneticilerin çalışanlarından istedikleri verimi alabilmeleri çalışan tatminini sağlamalarıyla gerçekleşmektedir (Karahan, 2009, s. 424). Hayatının büyük bir bölümünü işyerinde geçiren çalışana karşı, yöneticilerin arkadaşça davranmaları, çalışanları takdir etmeleri, başarıları karşısında ödüllendirmeleri çalışan tatminini arttırmada etkilidir. Yöneticileri tarafından özellikle diğer çalışanların yanında takdir edilmek, çalışanların işe karşı şevklerini ve amirlerine karşı saygılarını artırmaktadır (Samadov, 2006, s. 8).
Yöneticiler üç nedenle çalışanların iş tatminleri konusu üzerinde önemle ve titizlikle durmaktadırlar:
İş tatmini olmayan çalışan işten kaçmakta ve mümkün olduğunca işten ayrılmanın ve başka bir işe geçmenin yollarını aramaktadır.
İş tatmini yüksek olan çalışan daha sağlıklıdır ve daha uzun yaşamaktadır.
İş tatmini olan çalışan olumlu davranışlarını hem iş yerinde hem de sosyal yaşamında ve aile çevresinde sürdürmektedir (Sertçe, 2003, s. 9).
Sonuç olarak iş tatmini; çalışanlar için iş ve özel yaşamlarında mutluluk ya da mutsuzluk kaynağı olabilmesi, işletme için ise verimlilik ve kalite artışı ya da azalışı sağlaması nedeni
ile hem çalışanlar hem de işletmeler açısından oldukça önemli bir konudur (Aykaç, 2010, s. 10).