Türkiye’de Antarktika Çalıştayları

Antarktika özelinde ilk çalıştay Bayram Öztürk ve Osman Atasoy önderliğinde “Antarktika’da Türk Araştırma Üssü Kurulması Çalıştayı” adıyla 2013 yılında gerçekleştirilmiştir. Bu çalıştay o güne kadar Antarktika Türk bilim üssü konusunda duyarlık göstermiş olan az sayıdaki bilim insanının bir araya getirilmesi ve neler yapılabileceğinin anlaşılması ana amacını taşıyordu. Başka bir ifadeyle, elde ne olduğunu görmek, bir yetişmiş insan gücü envanteri çıkartmak amacını taşıyordu. TÜDAV’ın desteğiyle çalıştay raporlarının kitap haline getirilerek yayınlanması ise sonraki araştırmalar için son derece faydalı olmuştur. Bu tezin bu bölümünün

383 _{Ulusal Bilim Programı 1. İzleme ve Değerlendirme Raporu (Ocak-Haziran 2018), s. 19}

384 _{Bkz: http://www.polarresearch.center/wp-content/uploads/2017/09/Program-Bulgaristan.pdf ;}

https://kusip.gov.tr/kusip/views/portalTematikAlanDetayV2.htm?tematikAlanId=18 ; http://www.polarresearch.center/wp-content/uploads/2018/08/2.kutup-bilimleri-calistayi-taslak- programi.pdf

yazılmasında bu çalıştay kitabından çok fayda sağlanmıştır. Sonraki yıllarda yeni çalıştaylar gerçekleşmiş olmakla birlikte çalıştay kitabı yayınlanmasında atalet yaşanmaktadır. Sonraki çalıştaylarla ilgili program ve özet kitaplar bulunmakla birlikte tam metin kitaba ulaşılamamaktadır. Bu, araştırmacıların ihtiyaçları bakımından önemli bir eksiklik olarak göze çarpmaktadır.

Doğrudan Antarktika’yı konu alan ikinci ulusal çalıştay “Kutup Bilimleri Çalıştayı” adıyla 12-13 Nisan 2017 tarihinde İTÜ’nün ev sahipliğinde 36 kurumdan 120 bilim insanının katılımıyla gerçekleştirildi. Çalıştayın misyonu bir ulusal kutup bilim programı hazırlanmasıydı. Amaca ulaşılmış ve oluşturulan program, “Ulusal Kurup Bilim Programı (2018 - 2023)” adıyla Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafıdan yayınlanmıştır385_{. Bu sırada Antarktika’ya Türk bilim seferleri yapılmaktadır.}

Türkiye’nin Kıta’da üssü ya da istasyonu bulunmadığı için, yakınlık kurulabilen ülkelerin üslerinden yararlanılması kaçınılmaz olmuştur. Üssü olan ülkelerle işbirliğini güçlendirme amacına yönelik olarak önce Şili sonra Bulgaristan ile işbirliği çalıştayları düzenlenmiştir. 28 - 29 Temmuz 2017 tarihlerinde İTÜ Ayazağa yerleşkesinde düzenlenen Türkiye - Şili Kurup Araştırmaları İşbirliği Çalıştayı gerçekleşmiştir. Geniş bir protokolün yanı sıra Şili Antarktika Enstitüsünden yönetici ve bilim insanlarının, POLREC ve 27 farklı üniversite ve ilgili kurumdan bilim insanı ve uzmanın yer aldığı çalıştayda Türkiye’nin Antarktika vizyonu ile Şili’nin Enstitüsü arasında bir köprü ve işbirliği olanaklarının tesisi üzerinde gayret gösterilmiştir386_{. Fakat çalıştay bildirileri bir kitap haline getirilerek veya çalıştay}

raporu halinde yayınlanmadığı için bilimsel nitelik son derece sınırlı kalmaktadır. 5 Ekim 2017 tarihinde İTÜ Maslak yerleşkesinde Türkiye - Bulgaristan Kutup Bilim İşbirliği Çalıştayı gerçekleşmiştir. Bulgar temsilciler kendi ülkeleri ile diğer ülkeler arasındaki işbirliği konusunda ve orada bir bilim üssünün işletilmesi konusunda daha ileri düzeydeki tecrübelerine dayanarak Türk tarafını aydınlatmışlardır. Türk tarafı da Polonya, Bulgaristan, Güney Kore, Şili ve Çek

385 _{İkinci Kurup Bilimleri Çalıştayı, http://www.polarresearch.center/2-kutup-bilimleri-calistayi/}

(21.04.2019)

386 _{Türkiye - Şili Kutup Araştırmaları İşbirliği Çalıştayı Bilgi Notu,}

Cumhuriyeti ile kurulmuş olan işbirliklerine ilişkin bildiriler sunmuşlardır387. Fakat Çalıştay kitabı halen yayınlanmadığı için bildiri içeriklerine ilişkin ayrıntılı bilgi edinmek mümkün olamamaktadır.

Yine de bu çalıştayların gerçekleşmesi ve devamının sağlanması bakımından POLREC’in rölü çok önemlidir. Eksiklerin giderilmesi, yayınların hızlandırılması açısından gerekli ihtiyaçların bir an önce tespit edilmesi ve destek olunması gerekmektedir.

Antarktika’da Türk bilim faaliyetleri ve üs kurulmasını konu alan dördüncü çalıştay12-13 Eylül 2018 tarihlerinde İstanbul’da İTÜ Süleyman Demirel Kültür Merkezi’nde ‘İkinci Kutup Bilimleri Çalıştayı’ adıyla düzenlenmiştir. 2016 yılından başlayarak her yıl düzenlenen Antarktika bilim seferlerinin sonuçlarının ve gelecek bilim seferlerinin yönü ve ihtiyaçlarının tartışılması amacıyla düzenlenmiştir. Antarktika Yarımadası’ndaki çalışmalarda işbirliği yapmak üzere Özel Görev Grubu adıyla, Türkiye, İspanya, Güney Kore, Polonya, Şili arasında kurulmuş olan işbirliğinin nişanesi olarak bu ülkelerin enstitülerinden temsilcilerin katılımı da sağlanmıştır. Böylece, önceki ikili çalıştaylar çok taraflı bir uluslararası düzeye taşınmıştır388_{. Özel Görev Grubu Ülkeleri enstitülerinden katılımcıların}

bildirililerinin yanında Türkiye’nin II. Ulusal Bilim Seferinde elde edilen başarılar ve yapılacak olan III. bilim seferinin hazırlıkları ele alınmıştır. Yer bilimleri, canlı bilimleri, fiziki bilimler ve beşeri bilimler alanlarında oturumların yapıldığı çalıştay, daha zengin bir içeriğe sahiptir. Birinci ve ikinci Antarktika seferlerinde yürütülen projelerin ön sonuçları ele alınmış ve gelecek bilim seferlerinde gerçekleştirilmesi düşünülen proje taslakları konuşulmuştur. Özel Görev Grubu ülkelerinden gelen temsilciler ile birlikte ortak katılımlı bir panel de gerçekleştirilmiştir389_.

İlk çalıştay dışındakilerin hepsi POLREC tarafından organize edilmiştir. Ayrıca, ulusal kutup bilimleri çalıştaylarının her yıl düzenlenmesi 2018 - 2022

387 _{Bkz. İlgili bildiri programı: http://www.polarresearch.center/wp-content/uploads/2017/09/Program-}

Bulgaristan.pdf(21.04.2019)

388 _{II. Kutup Bilimleri Çalıştayı Duyurusu. http://www.polarresearch.center/2-kutup-bilimleri-}

calistayi/(21.04.2019); II. Kutup Bilimleri ÇalıştayıİTÜ’de

gerçekleşti.http://www.itu.edu.tr/haberler/2018/09/14/ii-kutup-bilimleri-calistayi-itude- gerceklestirildi(24.03.2019)

389 _{http://www.itu.edu.tr/haberler/2018/09/14/ii-kutup-bilimleri-calistayi-itude-gerceklestirildi}

Ulusal Kutup Bilim Programı’na alınmıştır. Programa göre, bu çalıştaylarda bilimsel ve hukuksal gelişmelere göre, öncelikli araştırma alanları gözden geçirilecek, bilim seferlerinin sonuçları ele alınacak, bir sonraki bilim seferi için öncelikli temalar ve diğer ihtiyaçlar görüşülecektir390_{. Bu çalıştayları da kurumsal varlığı devam ettiği}

sürece POLREC organize edecektir.