Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV)

Türkiye’nin Antarktika Antlaşması’na taraf olmasından iki yıl sonra 1997’de kurulan Vakıf, denizcilik ile ilgili sivil kurumlaşma bakımından oldukça önemlidir. Deniz bilimleri alanında ulusal düzeyde araştırmalar yapmak, denizleri ve tatlı suları korumak, deniz bilinci ve kültürünü yaymak amacıyla kurulmuş olan Vakfın faaliyet alanı ve hedefleri oldukça geniştir. Biyolojik çeşitlilik başta olmak üzere deniz araştırma projeleri ve Türk boğazları izleme projesi, araştırma ve inceleme yayınları (şimdiye kadar 12’si İngilizce 28 kitap ve yıllık Türk Sucul Yaşam Dergisi), denizel çevre sorunları ve koruma tedbirleri ile ilgili seminerler ve yaz okulları (şimdiye kadar 10.000 öğrenciye yaz okulu), su altı fotoğraf yarışmaları ve balıkçılık festivalleri gibi faaliyetlere girişmiş vakfın ilgi ve faaliyet alanı oldukça geniştir. Hedefleri arasında deniz kazalarını da kapsayan bir deniz veri bankası, deniz parkı ve özel koruma alanları oluşturulması da yer almaktadır. Vakfın projeleri arasında, Karadeniz, Marmara, Boğazlar, Ege Denizi ve Akdeniz olmak üzere tüm denizlerimizde, nesli tükenen türler ve koruma tedbirleri, bilinçli avlanma, balık göçlerini izleme, balast suyu izleme, petrol kirliliğini izleme, kıta sahanlığı, endemik

365 _{B.K.K. 01.05.2017, Resmi Gazete, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/05/20170524-}

18.pdf; “Protocol On Envıronmental Protectıon To The Antarctıc Treaty”, Department of State, Washington, October 27, 2017

türler, koruma alanları, yabancı yayılımcı türler veri bankası gibi çalışma alanları bulunmaktadır366_.

Birleşmiş Milletler, Karadeniz Çevre Programı ve Akdeniz Eylem Planı gözlemcisi yetkisi de bulunan Vakıf, söz konusu projelerinde Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Programı gibi uluslararası resmi kuruluşların da desteğini alarak kendisine uluslar arası bir etki alanı oluşturma gayreti göstermektedir367_.

Başka bir ifadeyle TÜDAV Türk deniz ve iç sularında araştırma, eğitim ve koruma amaçlarıyla kurulmuştur. Amaçları ve kapsamı bakımından Türkiye’de bir ilki temsil etmektedir. Gelecek kuşaklara temiz ve yaşanabilir bir deniz yaşamı bırakma evrensel misyonu yanında Türkiye’nin denizlerdeki hakları ve çıkarlarını savunmak için uluslararası platformlarda da etkinlik yürütmüş ve yürütmektedir. Bu kapsamda Vakfın ilk 15 yılında gerçekleştirdiği uluslararası işlerden bazıları şunlardır:

Uluslararsı Ege Denizi 2000 Sempozyumu: Bu toplantıda diğer konuların yanında

karasuları, kıta sahanlığı, güvenlik ve deniz ulaşımı konularındaki hukuksal sorunlar yabancı uzmanların da katılımıyla ele alınmış ve 262 sayfalık İngilizce bir kitap olarak yayınlanarak Amazon adlı uluslararası e-ticaret sitesinde uluslararası araştırmacılara sunulmuştur. Bilim dünyasında Türk bilim çevresinin sesinin duyurulması bakımından çok önemlidir368_.

Uluslararası Bölgesel Denizler ve Sorunları 2001 Sempozyumu: Bu toplantıda

Hazar Denizi, Azak Denizi, Akdeniz ve Ege Denizinde çevre sorunlarının yanı sıra deniz yetki alanlarının belirlenmesi, deniz hukuku alanlarında çalışmalar sunulmuş, bildiriler 304 sayfa İngilizce olarak basılmış ve aynı sitede satışa sunulmuştur369_.

Ege Kıta Sahanlığı ve İlişkili Sorunlar Sempozyumu (2002): Türkiye’nin AB

müzakerelerinde Ege Denizi sorununun önemli bir basamak olacağını öngören Türk bilim insanlarının düzenlediği bu toplantıda, karasuları ve kıta sahanlığı, deniz yetki

366 _{TÜDAV Tanıtım Broşürü, PDF, http://tudav.org/wp-content/uploads/2018/03/BrosurTR.pdf} 367 _{TÜDAV Tanıtım Broşürü, PDF, s.2}

368 _{TÜDAV’ın 15 Yılı, PDF, s.47, http://tudav.org/wp-content/uploads/2018/03/TUDAV15.pdf} 369 _{TÜDAV’ın 15 Yılı, PDF, s.49}

alanları, egemenliği Yunanistan ile çekişmeli olan ada ve adacıklar sorunları irdelenmiştir. Bildiriler bir kitap halinde basılmıştır370_.

Ülkemizin bu gün Doğu Akdeniz, Ege ve Girit karasularında petrol ve doğalgaz arama ve çıkarma faaliyetleriyle ilgili olarak Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Yunanistan, İsrail, Mısır, ABD ve bu ülkelerin kendi aralarında kurdukları konsorsiyumlarla yaşadığı sorunlar dikkate alındığında, yıllar önce yapılmış bu çalışmaların öngörüsü ve taşıdığı önem daha iyi anlaşılabilir.

Uluslararası ve bölgesel bir çok organizasyona üyeliği, temsilciliği ya da paydaşlığı bulunan Vakıf 2002 - 12 aralığında bir çok uluslararası deniz bilimi, balıkçılık ve türlerin korunması gibi konularda sempozyum, çalıştay, forum ve toplantılar düzenlemiş; çok önemli uluslararası toplantılarda Türkiye’nin temsiline hizmet etmiştir. Ayrıca yukarıda arzettiğimiz konularda Türk veya yabancı bilim insanları tarafından hazırlanmış kitapların basımını da Vakıf yayını olarak gerçekleştirmektedir. Bunlar arasında Sertaç Hami Başeren’e ait, İngilizcesi de basılan, 2010 tarihli “Doğu Akdeniz Deniz Yetki Alanları Uyuşmazlığı” adlı kitap dikkat çekicidir. Gökçeada Deniz Parkı, Ölüdeniz Koruma Eylem Planı gibi deniz koruma alanları konusunda da uzmanlaşmış olan Vakıf371 _{Türkiye’nin Antarktika}

çalışmalarına önemli katkı sağlayabilecek bir birikime sahiptir. Örneğin, Türkiye’nin Antarktika bilimsel araştırma programının resmi operatörlerinden biri olma görevini üstlenebilir_.

2016 Yılında ilk kez düzenlenen Türk Antarktika Araştırma Seferi’ne TÜDAV’ı temsilen katılım gerçekleştirilmiştir. Bu seferle ilgili bir fotoğraf sergisi ve Antarktika Bitki örtüsüne ilişkin incelemeleri içeren bir dergi TÜDAV’ın katkısıyla gerçekleştirilmiştir. TÜDAV burada aktarmaya çalıştığımız bilgilerden ibaret değildir. Üç ayda bir yayınlanan “Journal of the Black Sea / Mediterranean Envionment” adlı bilimsel dergi gibi yayın çalışmaları yanında denizlerimizle ilgili

370 _{TÜDAV’ın 15 Yılı, PDF, s.51}

371 _{Daha ayrınlıtı ve çok ilginç bilgiler için Bkz.TÜDAV’ın 15 Yılı, PDF, s.52-148}

 _{Madrid Protokolü’ne göre taraf bir ülkenin önceden bildirdiği, Antarktika’da uygulayacağı bilimsel}

birçok bilimsel araştırma ve toplantıya imza atmaktadır372_{. Kamu tarafından}

desteklenmesi ve yaşatılması gereken bir kurumumuzdur.

3.7. Türk Arktik ve Antarktik Araştırmaları Ulusal Bilimsel Danışma Kurulu