*Hale KULA ** Sibel DOĞAN *Okutman, Erciyes Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yükseko-
kulu *Öğretim Görevlisi, Erciyes Üniversitesi Atatürk Sağlık Yüksek Okulu, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği ABD. ÖZET
Bu çalışma, bireysel ve takım sporu yapan sporcuların yalnızlık düzeylerinin incelenmesini amaçlamaktadır. Araştırma kapsamına E. Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda eğitim gören bireysel ve takım sporu yapan toplam 120 öğrenci sporcu alınmıştır. Veriler öğ- renci sporcuların tanıtıcı bilgilerini belirlemeye yönelik 25 sorudan oluşan anket formu ve UCLA-LS yalnızlık ölçeği ile toplanmıştır. Veri- lerin değerlendirilmesinde yüzdelik dağılım, aritmetik ortalama, Mann Whitney U testi, Kruskall Wallis varyans analizi kullanılmıştır.
Anahtar kelimeler: Yalnızlık, Bireysel ve Takım Sporları GİRİŞ VE AMAÇ
Spor etkinlikleri bireyin enerjisini, zihinsel yetilerini, algılarını, hızlı karar vermesini, toplumsal niteliklerini kullanmasını gerektirir. Sporun bireyler üzerinde ruhsal-toplumsal etkileri vardır. Bu etkiler; insanların toplumsal etkileşimlerini geliştirmeyi, paylaşmayı, yeni toplumsal ortamlara katılmayı, yeni arkadaşlar edinmeyi kapsar. Sporcuların başarısı için ruh sağlıklarının yerinde olması çok önemlidir. Sporcular çalışma koşulları, antrenör ve yöneticileriyle ilişkileri nedeniyle, gergin- lik, stres, anksiyete, yalnızlık duyguları, güdülenme sorunları, madde kötüye kullanımı ya da bağımlılığı gibi psikososyal sorunlar yaşaya- bilmektedirler (1,2)
Yalnızlık genel olarak " psikolojik distresin eşlik ettiği, primer grup ilişkilerinin azlığından kaynaklanan, sosyal ilişkilerdeki doyumsuzluk ya da sosyal ilişkilerdeki yetersizlik nedeniyle, bireyleri pek memnun etmeyen, psikolojik bir durum" olarak tanımlanmaktadır (3). Yalnızlık bireyin yabancılaşma duyguları hissettiğinde, başkaları tarafından yanlış anlaşıldığında, reddedildiğinde ve/veya sosyal etkileşim yaratan aktivitelerde uygun sosyal eşin olmadığı durumlarda artarak ortaya çıkan bir durumdur (4).
Yalnızlık duygusu tüm yaş gruplarında ortaya çıkabilir. Yalnızlık fi- ziksel ve ruhsal sağlık problemlerinin oluşmasında etiyolojik rol oyna- yabilir, sporcu bireylerin performans ve başarı düzeylerini etkileyebilir. Uzun süren yalnızlık bireyin ruhsal olarak iyi olma duygusunu tehlike- ye atacağından, depresyon ve intihara neden olabilir (5,6,7,8,9).
Literatürde takım sporu yapanlarla, bireysel spor yapanlar arasın- da birçok açıdan farklılıklar olduğunu belirtilmektedir. Örneğin; bireysel spor branşlarıyla ilgilenen sporcuların daha öfkeli, becerilerini yalnız geliştirmek isteyen kişiler olduğu vurgulanmaktadır (10, 11,12). Bu çalışma bireysel ve takım sporu yapan sporcuların yalnızlık düzeyleri- nin incelenmesi amacıyla tanımlayıcı olarak planlanmıştır.
MATERYAL- METOD
Araştırma; Mart ve Mayıs 2006 tarihleri arasında E. Ü. Beden Eği- timi ve Spor Yüksekokulunda bireysel spor yapan 60 öğrenci sporcu ve takım sporu yapan 60 öğrenci sporcu ile yapılmıştır. Araştırmada veriler; öğrenci sporcuların tanıtıcı bilgilerini belirlemeye yönelik 25 sorudan oluşan anket formu ve UCLA yalnızlık ölçeği ile toplanmıştır. UCLA-LS yalnızlık ölçeği 20 maddelik Likert tipi bir ölçektir. 1978 yılında Russell, Ferguson ve Peplau tarafından geliştirilmiştir (13). Türkiye’de geçerlilik ve güvenilirlik çalışması Demir (1989) tarafından yapılmıştır (14). Ölçekte 10 ifade sosyal ilişkilerden doyumu gösteren pozitif ifadeleri, 10 ifade sosyal ilişkilerden memnuniyetsizliği gösteren negatif ifadeleri içerir. Bu ölçek kendi kendini tanımlayan “kendimi
diğer insanlardan soyutlanmış hissediyorum” gibi ifadelerin yer aldığı cümleler serisinden oluşmaktadır. Bireyler cümlenin kendine uyduğu- na ne sıklıkta inandıklarına göre her maddeyi değerlendirerek cevap- landırırlar. UCLA-LS yalnızlık ölçeğindeki maddeler ‘hiç’, ‘nadiren’ ‘bazen’, ‘sık sık’ bu durumları yaşarım ifadelerine eşlik eden 1-4 de- ğerleri arasında Likert tipi bir ölçektir. Bireylerin aldıkları toplam puan- lara göre 20-34 puan alan bireyler ‘düşük’ derecede, 35-48 puan alanlar ‘orta’ derecede, 49 ve üstünde puan alanlar ‘yüksek’ derecede yalnız olarak değerlendirilmektedir (14).
Verilerin değerlendirilmesinde yüzdelik dağılım, aritmetik ortalama, Mann Whitney U testi, Kruskall Wallis varyans analizi kullanılmıştır.
BULGULAR VE SONUÇ
E. Ü. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulunda bireysel ve takım sporu yapan öğrenci sporcuların yalnızlık düzeylerinin incelenmesi amacıyla yapılan bu çalışmaya ait bulgular aşağıda verilmiştir.
Tablo 1. Sporcuların Tanıtıcı Özellikleri ve Sporla İlgili Değişkenlere Göre
Dağılımı (N: 120)
Özellikler/ Değişkenler Sayı Yüzde Branş
Bireysel spor yapanlar 60 50
Takım sporu yapanlar 60 50
Cinsiyet Kadın 53 44. 2 Erkek 67 55. 8 Yaş 17-20 yaş 36 30. 0 21-24 yaş 72 60. 0 25 yaş ve üstü 12 10. 0
Ailenin yaşadığı bölge
İç Anadolu bölgesi 108 90. 0
Diğer bölgeler 12 10. 0
Mesleğini sevme durumu
Sevenler 95 79. 2
Sevmeyenler 25 20. 8
Sosyal aktivitelere katılma durumu
Yeterli 42 35. 0
Yetersiz 30 25. 0
kısmen 48 40. 0
İlgili olduğu sporda spor yapma süresi
2 yıl 19 15. 8
3yıl 14 11. 7
4 ve üzeri 87 72. 5
Spor malzemelerini yeterli bulma durumu
Yeterli 37 30. 8
Yetersiz 21 17. 5
Kısmen yeterli 62 51. 7
Okul yöneticileri tarafından isteklerinin önem- senme durumu
Yeterli 31 25. 8
Yetersiz 39 32. 5
Kısmen yeterli 50 41. 7
Antrenörünü bilgi açısından yeterli bulma durumu
Yeterli 49 40. 8
Yetersiz 18 15. 0
Kısmen yeterli 53 44. 2
Antrenörünün kendisine güvenme durumu
Yeterli 62 51. 7
Yetersiz 10 8. 3
Kısmen yeterli 48 40. 0
Yöneticinin kendisine güvenme durumu
Yeterli 46 38. 3
Yetersiz 20 16. 7
kısmen 54 45. 0
İçinde bulunduğu grupla vakit geçirmekten hoşlanma durumu
Hoşlanan 82 68. 3
Kısmen hoşlanan 38 31. 7
Toplam 120 100. 0
Tablo 1’de sporcuların tanıtıcı özellikleri vesporla ilgili bazı değiş- kenlere göre dağılımı yer almaktadır. Çalışmaya katılan öğrenci spor- cuların, %50’si bireysel, %50’si takım sporu yapmakta olup, öğrencile- rin %44. 2’sinin kız, %55. 8’inin erkek, %60’ının 21-24 yaş grubunda olduğu, %90’ının ailesinin İç Anadolu bölgesinde yaşadığı, %79. 2’sinin mesleğini sevdiği, %40’ının sosyal aktivitelere katılımını kısmen yeterli bulduğu, %72. 5’inin ilgili olduğu spor dalında spor yapma süresinin 4 yıl ve üzeri olduğu saptanmıştır. %51. 7’si kullandığı spor malzemelerinin kısmen yeterli olduğunu, %41. 7’si okul yöneticileri tarafından isteklerinin kısmen önemsendiğini, %44. 2’si yaptığı spor branşında antrenörünün kısmen yeterli olduğunu, %51. 7’si antrenö- rünün kendisine güvendiğini, %45’i yöneticilerinin kendisine kısmen güvendiğini, %68. 3’ü içinde bulunduğu grupla vakit geçirmekten hoşlandığını belirtmişlerdir.
Tablo 2. Sporcuların UCLA-LS Yalnızlık Ölçeğinden Aldıkları Puanlara Göre Dağılımı
UCLA-LS Yalnızlık Ölçeği Puan ve Dereceleri Sayı % X±SD Hafif Düzey Yalnızlık (20-34 Puan) 62 51. 7
Orta Düzey Yalnızlık (35-48 Puan) 53 44. 2 Yüksek Düzey Yalnızlık (49 ve Üstü) 5 4. 2
Toplam 120 100. 0 34. 67 ± 7. 28 Tablo 2’de sporcuların UCLA-LS yalnızlık ölçeğinden aldıkları puanla-
ra göre dağılımı yer almaktadır. Araştırma kapsamına alınan öğrenci sporcuların yalnızlık puan ortalaması 33. 46±6. 71’dir. Öğrencilerin 60. 8’i hafif düzeyde, %35. 8’i orta düzeyde yalnızlık hissettikleri saptan- mıştır.
Tablo 3. Sporcuların Bazı Tanıtıcı Özelliklerine ve Sporla İlgili Bazı Değiş-
kenlere Göre Yalnızlık Puan Ortalamalarının Dağılımı (N: 120)
Özellikler/Değişkenler Sayı X±SD U KW p Branş
Bireysel spor yapanlar 60 35. 0±7. 89 Takım sporu yapanlar 60 31. 93±4.
88 1397. 000 <0. 05 Cinsiyet Kadın 53 33. 84±7. 19 Erkek 67 33. 16±6. 35 1686. 000 >0. 05 Yaş
17-20 yaş 36 33. 61±5. 69 21-24 yaş 72 33. 22±7. 41 25 yaş ve üstü 12 34. 50±5. 40 1. 478 >0. 05 Sosyal aktivitelere katılma durumu Yeterli 42 32. 02±5. 21 Yetersiz 30 35. 83±7. 31 Kısmen 48 33. 25±7. 21 5. 609 >0. 05 Antrenörünü bilgi açısından yeterli bulma durumu Yeterli 49 32. 30±6. 55 Yetersiz 18 35. 05±6. 42 Kısmen 53 34. 0±6. 90 3. 311 >0. 05 Antrenörünün kendi- sine güvenme duru- mu Yeterli 62 32. 56±6. 07 Yetersiz 10 34. 95±7. 64 Kısmen 48 31. 90±4. 67 2. 682 >0. 05 Yöneticinin kendisine güvenme durumu Yeterli 46 32. 58±6. 43 Yetersiz 20 34. 20±7. 0 Kısmen 54 33. 50±6. 66 1. 077 >0. 05 İçinde bulunduğu grupla vakit geçir- mekten hoşlanma durumu Hoşlanan 82 32. 06±5. 50 Kısmen hoşlanan 38 36. 50±8. 06 1057. 000 <0. 05
Tablo 3’de sporcuların bazı tanıtıcı özellikleri ve sporla ilgili bazı değişkenlere göre yalnızlık puan ortalamalarının dağılımı yer almakta- dır. Bireysel spor yapan öğrencilerin yalnızlık puan ortalamaları 35. 0±7. 89, takım sporu yapanların ise 31. 93±4. 88’dir. Bireysel spor yapan öğrencilerin “orta” düzeyde, takım sporu yapanların ise “hafif” düzeyde yalnızlık hissettiği saptanmıştır. Yapılan istatiksel değerlen- dirmede bu sonucun anlamlı olduğu saptanmıştır (p<0. 05). Kız öğ- rencilerin, 25 yaş ve üstünde olanların, sosyal aktivitelere katılımının yetersiz olduğunu belirtenlerin, yalnızlık puan ortalamalarının daha
yüksek olduğu ancak istatiksel açıdan anlamlı olmadığı belirlenmiştir (p>0. 05). Öğrenci sporculardan; yaptığı spor branşında antrenörünü yetersiz bulanların, antrenörünün ve yöneticilerinin kendisine güven- mediğini hissettiğini belirtenlerin (p>0. 05), içinde bulunduğu grupla vakit geçirmekten kısmen hoşlandığını belirtenlerin yalnızlık puan ortalamalarının diğer gruplardan daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0. 05).
Bu sonuçlar doğrultusunda; sporcuların psikososyal açıdan rutin olarak değerlendirilmeleri önerilebilinir.
KAYNAKLAR
1. Doğan O. Spor Psikolojisi. Nobel Kitabevi, Adana, 2005 2. Tiryaki Ş. Spor Psikolojisi. Eylül Kitap ve Yayınevi. Ankara, 2000
3. Öz F. Sağlık Alanında Temel Kavramlar. İmaj İç ve Dış Tica- ret A. Ş. Ankara, 2004
4. Grazier S. The Loneliness Barrier, J Nursing Times. 1998: 84 (41): 44-45
5. Batıgün Durak A, “İntihar Olasılığı: Yaşamı Sürdürme Ne- denleri, Umutsuzluk ve Yalnızlık Açısından Bir İnceleme” Türk Psikiyari Dergisi, 2005, 16 (1): 29-39
6. Pektekin Ç. Sosyal İzolasyonda Olan Bireyin Psikososyal Gereksinimleri Ve Hemşirelik Yaklaşımı. Hemşirelik Bülteni 1993; Cilt: 6 Sayı: 27
7. El – Nimr George. Loneliness, Living Alone And Social İsolation İn Elderly Suicid. Psychological Reports. 2001: 40: 807-810
8. Demir A, Tarhan N, “Loneliness and Social Dissatisfaction in Turkish Adolescent” The Journal of Psychology, 2001, 135: 113-123
9. Koçak F. Yalnızlık Derecesi Yüksek Olan ve Olmayan Üni- versite Öğrencilerinin Tematik Algılama Testindeki Yalnızlık Temaları- nın Karşılaştırılması, Bilim Uzmanlığı Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1992
10. Bayar P, Koruç Z. Atletizmde Atıcıların Kişilik Özellikleri. 1. Uluslar Arası Spor Psikolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı. ss: 38-44, Mersin, 10-12 Ekim 1997
11. Tiryaki S. Spor Yapan Bireylerin Saldırganlık Düzeylerinin Belirlenmesi: Takım Ve Bireysel Sporlar Açısından İnceleme. 1. Ulus- lar Arası Spor Psikolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı. ss: 109-116, Mersin, 10-12 Ekim 1997
12. Yakupoğlu S. Kapalı ve Açık Beceri Gerektiren Bireysel Spor Dallarındaki Kişilik Özelliklerinin Araştırılması. 1. Uluslar Arası Spor Psikolojisi Sempozyumu Bildiri Kitabı. ss: 152-159, Mersin, 10-12 Ekim 1997
13. Russell D, Peplau H & Ferguson M. L. Developing a Measure of Loneliness. Journal of Personality Assesment, 1978: (42), 290-294
14. Demir A. UCLA LS Yalnızlık Ölçeğinin Geçerlilik ve Güvenir- lilik Çalışması. Psikiyatri, Psikoloji Ve Psikofarmakoloji Dergisi. 1993: 1, Ek: 2,51
P-303