İ. DEMİRCİ: Muğla Üniversitesi BESYO, Rekreasyon Bölümü, Muğla, Türkiye A. TEKİN: Muğla Üniversitesi BESYO, Rekreasyon Bölümü,
Muğla, Türkiye İ. KAÇMAZ: Balıkesir Üniversitesi BESYO, Antrenörlük Bölümü, Balıkesir, Türkiye M. KILIÇ: Muğla Üniversitesi BESYO, Rekreasyon Bölümü, Muğla, Türkiye M. ATAÇOCUĞU: Muğla Üniversitesi BESYO, Rekreasyon Bölü-
mü, Muğla, Türkiye İ. KOCABIYIK: Muğla Üniversitesi BESYO, Rekreasyon Bölümü, Muğla, Türkiye ÖZET
Bu çalışmanın amacı 8 haftalık su oyunlarının eğitilebilir zihinsel engelli çocukların fiziksel ve sosyal gelişimlerine etkisinin araştırılma- sıdır.
Çalışmanın örneklemini Muğla Cumhuriyet İlköğretim Okulu Özel Eğitim Sınıfında yer alan 9 eğitilebilir zihinsel engelli çocuk oluştur- muştur. Yaşları 10-14 arası değişen 3 erkek 2 bayan öğrenci (toplam 5) egzersiz grubunda yer alırken, aynı yaş aralığında 1 erkek 3 bayan (toplam 4) öğrenci kontrol grubu olarak belirlenmiştir.
Egzersiz grubu, 8 hafta süresince, haftada 3 gün günde 1 saat olmak üzere, Muğla Üniversitesi Kapalı Yüzme Havuzu’nda oyun içerikli su egzersizlerine katılmışlardır. Bu süre zarfında kontrol grubu normal yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Egzersiz programı boyunca, En iyi balık kim? Yakala-at, Tünel, Iskalama-atla, En hızlı balık, Balona Değmeden oyunları oynatılmıştır.
Araştırmada. fiziksel gelişimle ilgili bilgi toplamak amacıyla Kaba Motor Fonksiyonları Ölçüm Anketi (KMFÖA) ve araştırmacılar tarafın- dan uzman görüşlerine dayanarak geliştirilen ve amaca uygun olduğu kabul edilen, anne ve babaların çocuklardaki sosyal değişim ve geli- şimle ilgili gözleme dayalı izlenimlerini ortaya çıkarmaya yönelik olarak 10 maddelik bir anket olmak üzere iki ölçüm aracından yararlanılmış- tır.
Verilerin istatistiksel analizi, SPSS V 12. 0 paket programında analiz edilmiş, t-test, frekans ve yüzde değerleri gerek görüldüğü yerde tablolarla yansıtılmıştır.
Araştırma sonuçları, denge tahtası üzerinde yürüme, sallanan denge tahtası üzerinde ayakta durup sağa sola sallanabilme gibi denge becerisiyle ilgili gelişimin ilk ve son ölçüme göre anlamlı oldu- ğunu ortaya koymuştur. Diğer taraftan egzersiz sonrasında çocuğun anne babaya sevgisini gösterebilmesi, kendi kendine oyun oynayabil- mesi gibi değişkenlerdeki artış anlamlıdır. Ayrıca anne-babalar, çocuk- larının serbest zamanlarını eğlenerek geçirdikleri konusunda aynı görüştedirler.
Anahtar kelimeler: su egzersizleri, engelli, çocuk
ABSTRACT
THE EFFECT RECREATIONAL AQUATICS ON PHYSICAL AND SOCIAL DEVELOPMENT IN
EDUCATIONABLE MENTALLY RETARDED CHILDREN. The aim of this study is to investigate the effects of a 8-week aquatics on social and physical development of the educationable mentally retarded children.
The sample of this study is 9 educationable mentally retarded children in Muğla Cumhuriyet Primary School’s Special Education Class. There are 2 girls and 3 boys (total 5) ages between 10-14 in experiment group and 3 girls and a boy (total 4) at the same ages in control group.
The children in exercise group participated in aquatics in Muğla University indoor swimming pool during 8 weeks for one hour each 3 days per week. During these weeks control group lived as usual. The control grup exercise programme covered the games in the following: Who is the best fish?,Catch-Throw, Tunnel, Don’t miss-jump, Fastest fish,and Baloon.
In this study we used Gross Motor Functions Measurement Questionnaire with the aim of collecting data about physical development. To get the impressions of the parents based on observation on the sociological change and development in the children a survey consisted of 10 items was developed by the researchers based on previous researches and the suggestions of the experts.
Data were analyzed by SPSS V. 12. 0 package program with t- test, frequency and percentage.
Research results show that there is a development in balance skill in children like walking on balancing board, standing on feet and wawing right and left on wawing balancing board is meaningfull according to the first and last measurements. On the other hand, after exercise, the increase in variables like playing games own their own and showing love to parents is meaningfull. Also parents agree that their children enjoyed themselves while spending their leisure time.
Key words: aquatics, disability, children
GİRİŞ
Rekreasyon daha kaliteli ve anlamlı bir yaşam için bir araçtır. Bu aktivitelere katılan bireylerin yaşam kalitesinin arttığı kabul edilmekte- dir. Olumlu yöndeki rekreasyon deneyimleri, insanlara başarmanın mutluluğunu yaşatacak, dolayısıyla daha üretken bir yaşamı mümkün kılan özsaygı, özgüven ve uyum düzeyi artacaktır.
Rekreasyon yaşama karşı olduğu gibi düşünceye karşı da bir tu- tumdur. Rekreasyon, insanların ihtiyaçları ve arzuları yönünde kulla- nılması gereken bir araçtır. Rekreasyonun temel unsuru, belirlenen insan gereksinimlerinin serbest zaman dilimi içerisinde karşılanabil- mesidir. Bireylerin gereksinimleri karşılanırken, bireyin genel gelişimi- ne katkıda bulunulur. İnsanların rekreasyondan elde ettikleri faydalar bir araya gelir ve bireyin özsaygı ve özgüvenlerini arttırır. Bu şekilde rekreasyon, bireyin benlik tasarımı ve psikolojik gelişimi üzerinde potansiyel bir etkiye sahiptir. Rekreasyonda asıl olan, oyun ve eğlen- cenin ardında, sağlık ve mutluluktur. Aktif yaşam biçimini benimseyen bireylerin daha atılgan, uyumlu, özgüven ve özsaygısı daha yüksek, toplumların daha sağlıklı, mutlu, üretken oldukları unutulmamalıdır. Tüm bu olumlu özelliklerin gelişimine yardımcı olan rekreasyonel aktiviteler toplumun her kesiminden bireyin temel gereksinimidir. Toplumun önemli bir parçası olan, yaşamın bir çok sıkıntıları yanında engelli olmalarından kaynaklanan zorluklarla baş etmeye çalışan engelliler belki de üzerinde en çalışmanın yapılması gereken popülas- yonu oluşturmaktadır. Rekreasyonel aktiviteler, sportif etkinliklerden farklı olarak, rekabete ve performansa dayalı bir yarışma amacı taşı- mazlar. Sporun tersine kazanma ya da kaybetme endişesi taşımadan daha eğlenceli bir ortamda fiziksel aktivitelerde bulunma olanağı yaratır. Bu nedenle engelli bireylerin fiziksel ve sosyal gelişimleri açısından en uygun ortamlardan biri olarak kabul edilebilir. Bu tür aktivitelerin daha geniş kitlelerle bütünleşmesi ve basit yapısı nedeniy- le daha kolay adapte olunabilme özellikleri, engelli bireyin uyumu için
de oldukça pratik ve etkili bir yöntemdir. Bu çalışmanın amacı, serbest zamanı değerlendirmek amacıyla yapılan 8 haftalık su oyunları prog- ramına katılımın eğitilebilir zihinsel engelli çocukların fiziksel ve sosyal gelişimlerine etkisinin araştırılmasıdır.
GENEL BİLGİLER
Zeka engeli, gelişim süreci içinde genel zekâ fonksiyonlarının normalin altında olması, öğrenme ve sosyal uyum sağlayıcı davranış- larda bozukluğun görülmesi durumudur (Özer, 2001). Eğitilebilir zihin- sel engelli çocukların özel eğitim sınıflarındaki öğretim programlarının birincil amacı, toplumda başarılı şekilde çalışma ve yaşam için gerekli olan beceri ve yeteneklerin kazanılmasıdır (Sinclair ve Fornes, 1983). Araştırmacılar, zihinsel engelli çocukların, güç, dayanıklılık, çeviklik, denge, koşu, esneklik, hız gibi fiziksel ve motor uygunluk unsurları yönünden zayıf olduklarını belirtmektedirler (Krebs, 1995). Zihinsel engelli çocuklar toplum, oyun ve grup kurallarını kavramada ve uyma- da zorluk çekmektedirler. Aşırı öfke, sevinç, nefret ve saldırganlık gibi duygularını kontrol edememektedirler (Öktem 1981).
İnsanların çalışma ve zorunlu ihtiyaçlar için ayrılan zamanın dışın- da kalan serbest zamanlarında kendi istekleriyle gönüllü olarak katıl- dıkları ferdi veya grup içinde seçerek yaptığı etkinliklere rekreasyon denir (Hazar, 2003).
Rekreasyonel aktiviteler daha önce hiç spor yapmamış engelli bi- reyler için oldukça uygundur. Yaşamı boyunca spor yapmamış bireyin fiziksel ve rekreasyonel aktivitelere yönlendirilmesi çok daha doğru olacaktır (Kalyon ve Tunç, 1997). Bu tür aktivitelerin daha geniş kitle- lerle bütünleşmesi ve basit yapısı nedeniyle daha kolay adapte oluna- bilme özellikleri engelli bireyin entegrasyonu için de oldukça pratik ve etkili bir yöntemdir.
Rekreatif etkinliklere (spor, oyun, eğlence aktiviteleri vb. ) zihinsel engelli bireyler için çok önemlidir. Bu bireylerin sağlıklı bir kişilik ka- zanmaları ve kaliteli bir yaşam sürdürmeleri için katıldıkları rekreatif aktiviteler, çok önemli bir rol oynayacaktır (Altunsoy, 2001).
MATERYAL VE METOD
Çalışmanın örneklemini Muğla Cumhuriyet İlköğretim Okulu Özel Eğitim Sınıfında yer alan 9 eğitilebilir zihinsel engelli çocuk oluştur- muştur. Yaşları 10-14 arası değişen 3 erkek 2 bayan öğrenci (toplam 5) egzersiz grubunda yer alırken, aynı yaş aralığında 1 erkek 3 bayan (toplam 4) öğrenci kontrol grubu olarak belirlenmiştir. Egzersiz grubu, 8 hafta süresince, haftada 3 gün günde 1 saat olmak üzere, Muğla Üniversitesi Kapalı Yüzme Havuzu’nda oyun içerikli su egzersizlerine katılmışlardır. Bu süre zarfında kontrol grubu normal yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Egzersiz programı boyunca suda oyunlar oynatılmış- tır: En iyi balık kim oyunu: Çocukların kafaları suyun içindedir. En uzun baloncuk yapıp suyun üzerine en geç çıkan en iyi balık seçilir, Yakala - at oyunu: Çocuklar havuz kenarına belli aralıklarla sıralanır- lar. Bir topla oynanır. Oyun bir önceki arkadaşının attığı topu yakalayıp bir sonrakine atması şeklinde oynanır, Iskalama, atla oyunu: Çocuklar havuz kenarında belli aralıklarla sıralanırlar. Ellerinde köpükler vardır ya da yoktur. Kendi önünde duran havuz içine bırakılmış köpüğün üzerine basmaya çalışır. Bu oyun köpük üzerine oturma şeklinde de oynanır. Iskalayan tekrar dener. Tünel oyunu: Suda iki eğitmenin ya da iki öğrencinin el ele tutuşup kollarını yukarı kaldırması ve diğer çocukların bu kol altından geçmeleri şeklinde oynanır, En hızlı balık oyunu: Çocuklar havuz kenarında belli aralıklarla sıralanırlar. Düdük sesi ile çıkış yapıp varış noktasına ulaşırlar. Varış noktasına ilk ulaşan en hızlı balık ilan edilir (Ellerinde köpük vardır ya da yoktur. ), Balona değmeden oyunu: Şişirilmiş balonlar havuz üzerinde kalacak şekilde bir ip yardımı ile bir ağırlığa bağlanır ve belli aralıklarla havuza bırakı- lır. Çocuklar aralıklardan balonlara değmeden geçerler. Araştırmada. fiziksel gelişimle ilgili bilgi toplamak amacıyla Kaba Motor Fonksiyonla- rı Ölçüm Anketi (KMFÖA) ve araştırmacılar tarafından uzman görüşle- rine dayanarak geliştirilen, amaca uygun olduğu kabul edilen, anne ve babaların çocuklardaki sosyal değişim ve gelişimle ilgili gözleme dayalı izlenimlerini ortaya çıkarmaya yönelik olarak 10 maddelik bir anket olmak üzere, iki ölçüm aracından yararlanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizi, SPSS V 12. 0 paket programında analiz edilmiş, t- test, frekans ve yüzde değerleri tablolarla yansıtılmıştır.
BULGULAR
Tablo 1: Egzersiz Grubunun Sosyal Gelişim Ölçümlerinin Karşılaştırılması ÖLÇÜM N AO P
ön 5 3,20 ,447
Çocuğunuz size karşı agresif mi?
son 5 3,20 ,447 A. D.
ön 5 1,80 ,447
Çocuğunuz size karşı sevgisini gösterebiliyor mu?
son 5 1,00 ,000 P<0,01
ön 5 1,40 ,548
Çocuğunuz arkadaşlarına karşı sevgisini gösteriliyor mu?
son 5 1,20 ,447 A. D.
ön 5 2,00 1,000
Çocuğunuz arkadaşlarıyla oyuncaklarını paylaşabiliyor mu?
son 5 1,60 ,548 A. D.
ön 5 2,80 ,447
Çocuğunuz farklı arkadaş ortamlarına uyum sağlayabiliyor mu?
son 5 3,20 ,447 A. D.
ön 5 3,00 ,000
Çocuğunuzun eğitim dışında kalan vakitlerini
eğlenerek geçirdiğine inanıyor musunuz? son 5 2,40 ,548 P<0,05
ön 5 3,40 ,548
Çocuğunuz arkadaşlarıyla çok sık kavga ediyor mu? son 5 3,60 ,548 A. D.
ön 5 1,60 ,548
Çocuğunuz isteklerini size aktarabiliyor mu?
son 5 1,20 ,447 A. D.
ön 5 2,80 ,447
Çocuğunuz kendi kendine oyun oynayabiliyor mu?
son 5 2,00 ,000 P<0,01
ön 5 2,20 ,837
Çocuğunuz katıldığı oyun ve etkinliklerde kurallara uyuyor mu?
son 5 1,40 ,548 A. D.
Tablo 2: Egzersiz Grubu Kaba Motor Fonksiyonlarının Karşılaştırılması
Gruplar N AO P
Ön 5 4,00
Yüzükoyun yatarken başını 1 dk kaldırabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Yüzükoyun başını yerden 45olik açıyla kaldırabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Ön kollarına dayanarak vücudunun üst kısmını kaldırabiliyor mu?
Ön 5 4,00 Kendi kendine sırt üstü dönebiliyor mu?
Son 5 4,00
A. D.
Ön 5 4,00
Kendi kendine sırt üstünden yüzü koyuna dönebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Yüzükoyun dirsekler kilitli elleri üzerinde kendi kendini kaldırabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Karnı üzerinde sürüklenerek öne doğru ilerleyebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Emekleme pozisyonuna gelebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Emekleyebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Kollarıyla kendini destekleyerek oturabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Desteksiz oturabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 3,00
Tam dengeli oturabiliyor mu?
Son 5 3,00 A. D.
Ön 5 4,00
Yardımsız ayağa kalkabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Desteksiz ayakta durabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Yürüyebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Tek ayak üzerinde durabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Sıçrayabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Eline aldığı objeyi bırakabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 3,00
Objeyi bir elinden diğerine geçirebiliyor mu?
Son 5 3,00 A. D.
Ön 5 3,00
İki eliyle iki ayrı objeyi tutabiliyor mu?
Son 5 3,00 A. D.
Ön 5 4,00
Paralel iki çizgide yürüyebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 2,80
Denge tahtası üzerinde yürüyebiliyor mu?
Son 5 4,00 P<0,001
Ön 5 2,60
Sallanan denge tahtası üzerinde ayakta durup sağa sola sallanabiliyor mu?
Son 5 4,00 P<0,001
Ön 5 4,00
Oturur pozisyondayken, bir cismi (sağ el veya sol el) erişip alabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Ayaktayken yerdeki bir cismi (sağ el veya sol el) alabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 5,00
Yerdeki topa (sağ veya sol ayak) tekme atabiliyor mu?
Son 5 5,00 A. D.
Ön 5 4,00
Merdiven çıkabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,00
Merdiven inebiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 4,80
Aralıklı dizilmiş engellerin arasından geçebiliyor mu?
Son 5 5,00 A. D.
Ön 5 3,80
Oturarak 1-2 m ilerideki hedefi vurabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 3,80
Ayaktayken 1-2 m uzaklıktaki hedefi vurabiliyor mu?
Son 5 4,00 A. D.
Ön 5 5,00
45o lik meyilli alanda yürüyebiliyor mu?
Son 5 5,00 A. D.
TARTIŞMA
Daha önce, yüzme havuzunda yapılan egzersiz çalışmalarına hiç- bir şekilde katılmamış olan zihinsel engelli çocukların, egzersizden elde ettikleri diğer faydalar dikkate alınmasa bile, suya girebilmeleri ve bunların % 60’ının suda kalabilmeyi öğrenebilmesi, bu çocukların öğrenme ve eğitilme açısından engelli olmayan akranlarına göre geride oldukları düşünülürse, oldukça önemli bir değişimdir. Bu oran
hiç suya girmeyen, sudan korkan çocukların oluşturduğu bir grup için iyi bir sonuçtur.
Egzersize katılım sonrasında, daha önceleri diğer bireylere sevgi- lerini gösteremeyen ve iletişimde zorlanan zihinsel engelli çocukların, anne baba ifadelerine göre, bu olumsuzluktan kurtulmaları ve artık sevgilerini göstermeyi öğrenmeleri araştırmadan elde edilen anlamlı bir sonuçtur. Bu sonuç, diğer arkadaşlarıyla, anne ve/veya anne- babalarıyla birlikte serbest zamanı paylaşan bireyin, ortak bir etkinlikte ve aynı grupta yer alarak diğer bireylerle iletişim olanağı bulmaların-
dan, sosyal olarak kabul görmelerinden, anne babaları tarafından ilgilenilmelerinden ve sevildiklerini hissetmelerinden kaynaklanmış olabilir. Serbest zaman ve aile üzerine yapılan araştırmaların sonuçla- rı, aile ilişkileri ve serbest zaman arasında karşılıklı bir ilişkinin var olduğunu ortaya koymaktadır (8). Ailelerde meydana gelen bazı prob- lemlerin hem meydana gelmemesinde hem de ortaya çıkan problem- lerin çözümünde, serbest zaman aktivitelerinin yeri çok önemlidir. Modern toplumda, serbest zaman aktiviteleri, eşler ve anne-baba ile çocuklar arasında sağlıklı ve sağlam bir ilişki kurulabilmesi için etkin yollardan en önemlisidir. Çünkü ailenin herhangi bir bireyinin, fiziksel ve psikolojik gelişim açısından faydalı olduğuna inanılan sportif rekre- asyon aktivitelerine katılarak elde ettiği bireysel ve sosyal kazanımları aile içi ilişkilerine yansıtması ve diğer bireyleri olumlu olarak etkileme- leri oldukça doğal bir sonuçtur. "Fiziksel aktivite ve rekreasyona katı- lım psikolojik sağlık, aile ilişkileri, arkadaş ilişkileri, toplumsal gelişim ile ilgili faydalar sağlayabilir (9). Scholl, McAvoy ve Smith (10) serbest zaman aktivitelerine toplu olarak veya ayrı ayrı katılan ailelerin elde ettikleri sonuçları, aileyi daha iyi tanıma, ailenin değerini anlama, diğer ailelerle karşılaştırma olanağı bulma, aileye bağlılık olarak ifade etmiş- lerdir. Benzer sonuçlar Shaw (11), Zabriskie (12) tarafından da elde edilmiştir. Fraleigh (13), Cooper (14), Cho (15) oyun ve rekreayon aktivitelerinin içerisinde yer alan sosyal ilişki olanağının sosyal kabul derecesini arttırdığı ve sonrasında olumlu kişilik özellikleri sayesinde, bireysel ve sosyal uyumun (16, 17) elde edildiğini ortaya koymuştur. Cowell ve ark. (18) sosyalleşme, sosyal bütünleşme, anti-sosyal davranış ve saldırganlık gibi özellikleri test ettikleri araştırmada rekre- asyon, spor, oyun gibi aktivitelerin söz edilen özellikler üzerinde olum- lu değişimlere neden olduğunu tespit etmişlerdir. Spor, rekreasyon ve serbest zaman aktiviteleri toplumsal bütünleşme için önemli bir etkiye sahiptir. Sosyalleşme ve sosyal etkileşim, çeşitli aktivitelere katılım yoluyla desteklenip geliştirilebilir (19). Fiziksel aktiviteye katılım bireyin sosyal gelişimini ve sosyal ilişkiler kurabilme yeteneğini olumlu olarak etkiler (20).
Araştırmada elde edilen bir diğer sonuç, ailelerin, çocuklarının serbest zamanlarını hoşça geçirdikleri konusunda hem fikir oldukları- dır. Anne babalarda bu izlenimi yaratan neden, bir önce ele alınan sevgiyi gösterebilme değişkeniyle ilgili olarak, çocukların ortaya koy- duğu mutluluk tablosu olabilir. Bu sonuç, egzersizin eğlenmeyi, oya- lanmayı ve hoşnutsuzluk veren duygu, düşünce ve davranışlardan kurtulmayı sağladığını teoriye dayandırılabilir (21).
Zihinsel engelli çocuklarda meydana gelen diğer anlamlı bir so- nuç, çocukların herhangi bir yatişkine gereksinim duymadan kendi başlarına oynamaya başlamalarıdır. Bu sonucun akla gelen en man- tıklı açıklaması, fiziksel egzersize katılım sonucunda kazanılan denge gibi bazı fiziksel becerilerin, bireyin kontrol odağını içe doğru yönlen- dirmesi, sonrasında bağımsız iş yapabilme ve çevresindeki olayları kontrol edebilme yeteneğinin arttığını fark etmesinden kaynaklanmış olabilir. Araştırmalar düzenli ve sık yapılan fiziksel egzersizin benlik kavramı ve özsaygıyı güçlendirdiğini ortaya koymuştur. Bir gelişmiş fiziksel uygunluk ve özsaygı, bireye kontrol ve benlik yeterliği duygula- rı kazandırır (24).
Sonuç ve Öneriler
Egzersiz, zihinsel engelli çocukların fiziksel özelliklerinden olan denge, bağımsızlık duygularının ve kendi başlarına iş yapabilme, iletişim kurma ve sevgilerini gösterebilme becerilerine olumlu ve an- lamlı katkı yapar. Su korkularını yenmelerine yardımcı olur.
Zihinsel engelliler ile ilgili daha kapsamlı bir araştırmada; örneklem sayısı arttırılabilir, araştırmanın süresi uzatılabilir, farklı bir egzersiz türü seçilebilir, cinsiyetler arasında karşılaşmalar yapılabilir, egzersiz yerine veya birlikte sanatsal veya kültürel bir etkinlik de karşılaştırmalı olarak çalışılabilir. Egzersizin zihinsel engelliler açısından önemi vurgulanmalı, engelli çocuklara sahip aileler bu konuda bilgilendirilme- lidir.
KAYNAKLAR
1- Özer D. S: Engelliler İçin Beden Eğitimi ve Spor, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 27 s. 2001.
2- Sinclair F. Classification; Education Issues, Handbook of Mental Retardation, Pergaman Pres, New York, 176 s. 1983
3- Krebs, P: Mental Retardion. Adapted Physical Education and Sport Human Kinetics Boks Champaigne, İllinois, 459 s. 1995.
4- Öktem F: Zekâ Gerilikleri Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, (Ed. O. Öztürk), Türkiye Ruh ve Sinir Sağlığı Derneği Yayınları, Ankara, 412 s. 1981.
5- Hazar M: Beden Eğitimi ve Sporda Oyunla Eğitim, II. Baskı, Tutibay LTD. ŞTİ., Ankara, 1986.
6- Kalyon Tunç A: Özürlülerde Spor, Ankara, Aralık, 1997. 7- Altunsoy, Ö: Fiziksel Engelli Çocukların İlköğretimde Beden E- ğitimi Öğretimi, T. C. Yükseköğretim Kurulu Dokümantasyon Merkezi, Yüksek Lisans Tezi,1. Özürlüler Şurası Ön. Kom. Rap, 3 s. 2001.
8- Holman T. B., Epperson A. : Family and leisure: A review of the literature with research recommendations. Journal of Leisure Research, 16, 277-294, 1989.
9- Canadian Parks/Recreation Association. : Impact and benefits of physical activity and recreation on Canadian youth-at-risk: A discussion paper. Gloucester, ON, 1995.
10- Scholl K., McAvoy L., Smith J. : Inclusive outdoor recreation experiences of families that include a child with a disability. Abstracts from the 1999 Symposium on Leisure Research, 9. Ashburn, VA; National Park and Recreation Association, 1999.
11- Shaw S. : Ideals versus reality: Contradictory aspects of family leisure. Abstracts from the 2000 Symposium on Leisure Research, 56. Ashburn, VA; National Park and Recreation Association, 2000.
12- Zabriskie R. : An examination of family and leisure behavior among families with middles school aged children. Unpublished dissertation. Indiana University, Bloomington, IN, 2000.
13- Fraleigh W. P. : Influence of play upon social and emotional adjustment with implications for physical education Univ. of Oregon, Eugene, Ore, 1956.
14- Cooper L. : Athletics, activity and personality: a review of the literature JOURNAL: Research-quarterly-40 (1),, 17-22, Mar 1969
15- Cho M. Y A. : Study of the factors which determine social acceptance and personality traits of sports groups Sookmyung Women's University. Theses Collection, Volume II., Seoul, Korea, 1971.
16- Henert S. E: The effect of a peer-mentoring program on the social and personal adjustment of college freshmen student-athletes University Microfilms International, Ann Arbor, Mich, 1996.
17- Jones H. E. : Physical Ability as a Factor in Social Adjustment in Adolescence. Journal of Educational Research,, 287-301, 1946
18- Cowell C. C., Ismail A. : Relationships between social and physical factors: In Morgan, W. P. (ed. ), Contemporary readings in sport psychology, Springfield, Ill., Thomas, p. 357-361, 1970.
19- Burt Perrin Associates. : Leisure: A key to community integration. Ministry of community and Social Services. Ontario, 1989.
20- Reppucci N. D. : Prevention and ecology: Teenage pregnancy, child sexual abuse, and organized youth sports. American Journal of Community Psychology, 15,1-22, 1987.
21- Long B. C. : Aerobic conditioning and stress reduction: participation or conditioning? Human Movement Science 2, 171-186, 1983.
22- Rippe J. M, Ward A., Porcari J. P., Freedson P. S. : Walking for health and fitness. Journal of the American Medical Association, 259, 2720-2724, 1988.
P-296