Sağ Kalan EĢin Katılma Alacağının Bulunması

Sağ kalan eĢin TMK m.240 hükmündeki hakları kullanabilmesi için katılma alacağının tespit edilmesi gerekir.825

Katılma alacağı tespit edilmeden dava açılmıĢsa, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, mülkiyet hakkının tanınması mümkün olmadığı takdirde intifa veya oturma hakkı tanınması istenilen mahkeme tarafından sağ kalan eĢin katılma alacağı belirlenerek karar verilmesi gerektiği düĢüncesindedir.826

Ancak aynı dairede Gençcan,827 katılma alacağından söz edilebilmesi için bu konuda usulüne uygun biçimde açılmıĢ ve kesinleĢmiĢ bir mahkeme kararı bulunması gerektiğini gerekçe göstererek çoğunluk görüĢüne katılmamaktadır.

Katılma alacağının miktarının bir önemi yoktur; çok önemsiz miktarlarda gerçekleĢen katılma alacağı bile aynî hak tanınmasını talep etmek için yeterlidir. Önemli olan aynî hakkın katılma alacağı dıĢında eksik kalan bedelinin ödenmiĢ olmasıdır. Sağ kalan eĢin eski yaĢantısını devam ettirebilmesi için TMK m. 240 hükmünde öngörülen hakların kendisine tanınmasını isteyebilmesi için katılma alacağına mahsup iĢlemi yapılır; katılma alacağı yetmediği takdirde değer artıĢ payı alacağına da mahsup iĢlemi yapılabilir.828

Mahsup iĢlemine konu yapılan değer artıĢ payının ölen eĢe ait olup birlikte yaĢadıkları konut ve ev eĢyasına iliĢkin olması zorunlu olmayıp amacın sağ kalan eĢin eski yaĢantısını sürdürmesi olduğu düĢünüldüğünde karĢılığının da mirasçılara verildiği bir durumda değer artıĢ payının hangi mala iliĢkin olduğunun önemi bulunmamaktadır. Ayrıca katılma alacağı yetmediği takdirde miras hakkından da mahsup yapılabilir. Mahsup iĢlemi neticesinde katılma alacağı yetmezse bedel eklenmek suretiyle TMK m. 240 hükmünde öngörülen hakların tanınması istenebilecektir.829

Bu bağlamda, mahsup iĢlemi neticesinde yeterli bedel karĢılanamazsa kalan bedelin sağ kalan eĢ tarafından

825 _{Gençcan, Mal Rejimine İlişkin Genel Hükümler ve Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, s. 90;}

Gençcan, Aile Konutu, s. 372-373; ġıpka/Özdoğan, s. 509; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 237; Acar, Aile

Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 284; Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 303; ÖztaĢ, s. 241; Yazgan, s. 83; Aldemir, s. 88. Y.2.HD. nin 28.09.2010 tarih ve

2010/2424-4390 sayılı Kararına göre, “Sağ eĢin TMK‟nin 240.maddesi gereğince aile konutu üzerinde intifa ya da mülkiyet hakkı talep edebilmesi için katılma alacağının olması gerekir.”(Kırmızı, s. 405- 406‟dan naklen.)

826

Y.2.HD. 16.05.2007 tarih ve 5770-8197 sayılı Kararı. (Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 303- 304‟den naklen.)

827 _{Gençcan, Aile Konutu, s. 372-373; Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 303-304. Y.2.HD.} 16.05.2007 tarih ve 5770-8197 sayılı Kararı. (Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 303-304‟den naklen.)

828 _{Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 304-305; ÖztaĢ, s. 243-244; Sarı, s. 286.}

168

depo edilmesi istenecek; depo iĢlemi verilen sürede tamamlanınca intifa veya oturma hakkı ya da mülkiyet hakkının sağ kalan eĢe tesisi yoluna gidilecektir.830

Katılma alacağının bulunduğu sonucuna varılabilmesi için takas yapılmasının zorunlu olup olmadığı hususunda bir fikir birliği olmayıp Dural/Öğüz/Gümüş‟e göre,831

takas sonucuna göre iĢlem yapılmalıdır. Gençcan832 ise, ölen eĢin mirasçılarının katılma alacağı davası açmalarının zorunlu olmadığını, ayrıca sağ kalan eĢin açtığı katılma alacağı davasında ölen eĢin katılma alacağının da tespit edilmesi zorunlu olmadığına göre takasın da bu durumda söz konusu olamayacağını ve TMK m. 236 hükmüne göre, “… Alacaklar takas edilir” hükmünde yer alan takas her türlü alacağa iliĢkin olduğundan, örneğin varsa değer artıĢ payı alacağının da takas edilebileceğini; bu sebeple yorumun sağ kalan eĢ lehine yapılarak sağ kalan eĢin katılma alacağı gerçekleĢmiĢse en azından takas yapılsa bile takas öncesi katılma alacağı gerçekten oluĢmuĢ olduğundan gerekirse takasa göre tam bedel verebileceğini ifade etmektedir.

EĢler arasında katılma alacağı bulunmayıp değer artıĢ payı alacağı varsa Öztan‟a göre,833

bu durumda da TMK m. 240 hükmü uygulanabilecektir. Zira madde, evliliğin sona ermesi halinde sağ kalan eĢin önceki yaĢantısını devam ettirmesi amacıyla kanun koyucu tarafından öngörülmüĢtür. Bu sebeple eĢ, değer artıĢ payı alacağına dayanarak da aile konutu üzerinde hak iddia edebilmelidir. Değer artıĢ payı alacağı da kaynağını eĢlerin evlilik birliği içindeki yardımlaĢma yükümlülüğünde bulduğundan evlilikte yapılan bu katkı nedeniyle eĢin eski yaĢantısını devam ettirmesi için aile konutu üzerinde kendisine katılma alacağında olduğu gibi değer artıĢ payı alacağında da bir hak tanınması maddenin amaçsal yorumuna uygun düĢer. Kırmızı834

da kanun koyucunun sağ kalan eĢi koruma, eski yaĢantısını devama olanak sağlama düĢüncesinden hareketle değer artıĢ payı alacağı olması durumunda TMK m. 240 hükmünde sağ kalan eĢe tanınan hakkın kullanılabilmesi gerektiğini düĢünmektedir. Acar835

da bu konuda, değer artıĢ payı alacağına sahip olan eĢin

830

ġıpka/Özdoğan, s. 509; Gençcan, Aile Konutu, s. 379-380. Y.2.HD. 06.04.2016 tarih ve 2014/24171 E.- 2016/6157 K. sayılı Kararı. (Gençcan, Aile Konutu, s. 379-380‟den naklen.)

831 _{Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 231.} 832

Gençcan, Aile Konutu, s. 376; Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 306-307.

833 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 548. ÖztaĢ da Öztan‟ın görüĢüne katılmaktadır. (ÖztaĢ, s. 243.)} 834 _{Kırmızı, s. 399.}

169

TMK m. 240 hükmünden yararlanmasına engel bir durumun bulunmadığının kabul edilmesi gerektiğini ve değer artıĢ payının aynî hak tesisi talep edilen mala iliĢkin olmasının gerekmediğini savunmaktadır. Zeytin‟e göre,836

Yargıtay‟ın önüne gelen bir olayda olduğu gibi, sadece değer artıĢ payı alacağına sahip olan eĢin de TMK m. 240 hükmünden yararlanarak intifa, oturma veya mülkiyet hakkına sahip olmasını kabul etmek hükmün amacına uygun düĢer. Bu hakkı aile konutu olan taĢınmaza iliĢkin değer artıĢ payı alacağının varlığıyla da sınırlandırmaya gerek olmayıp eĢin mal rejiminden kaynaklanan değer artıĢ payına sahip olması yeterlidir. Dural/Öğüz/Gümüş‟e göre837

ise değer artıĢ payı alacağının aile konutu ve ev eĢyasına iliĢkin olması durumunda TMK m. 240 hükmü uygulanabilecektir. Gençcan838

ise, eĢlerin aralarında mal rejimi sözleĢmesiyle kabul ettikleri bu yönde bir düzenleme yoksa değer artıĢ payı alacağı olsa bile aynî hak tanınmasının istenemeyeceği düĢüncesindedir. Yazara göre, “Mal rejimi sözleĢmesiyle kabul edilen baĢka düzenlemeler saklıdır.” hükmü eĢlere değer artıĢ payı alacağı varsa TMK m. 240 hükmünün uygulanmasını aralarında kararlaĢtırma olanağı tanıdığından eĢler arasında mal rejimi sözleĢmesiyle kabul edilen açık bir düzenleme yoksa TMK m. 240 hükmü uygulanamaz. Nebioğlu Öner‟e göre839 ise, sağ kalan eĢin katılma alacağı olmaksızın salt değer artıĢ payı alacağına dayanarak aynî hak talep edebileceğinin kabul edilmesi mümkün değildir. Çünkü TMK m. 240 hükmünde açıkça katılma alacağına sahip olan eĢin bu haktan yararlanabileceği ifade edilmiĢ olup sağ kalan eĢin üzerine bedel ekleyerek talepte bulunabileceği bir katılma alacağının mevcut olmadığı durumlarda mantıken TMK m. 240 hükmünden yararlanılamayacağı kabul edilmelidir.

Sağ kalan eĢin eski yaĢantısını devam ettirebilmesi için ölen eĢine ait olup birlikte yaĢadıkları konut üzerinde ve aynı koĢullar altında ev eĢyası üzerindeki hakların tanınmasını isteyebilmesi konusunda aynî hakkın (intifa, oturma ya da

836 _{Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 341. Y.2.HD. 25.12.2012 tarih ve} 2012/7105 E.- 2012/13069 K. sayılı Kararı. (Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 341‟den naklen.)

837 _{Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 237.}

838 _{Gençcan, Aile Konutu, s. 377-378; Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 308. Aksi yönde Yargıtay} kararları bulunmaktadır ve Y.2.HD. nin 05.04.2016 tarih ve 2015/17655 E.- 2016/6073 K. sayılı Kararına göre, değer artıĢ payı alacağı karĢılığında aile konutu üzerinde mülkiyet hakkı tanınmasını engelleyen bir düzenleme mevcut bulunmamaktadır. (Gençcan, Aile Konutu, s. 377-378‟den naklen.) 839 _{Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 112.}

170

mülkiyet hakkının) değeri belirlenirken hakkın tasfiye anındaki sürüm değeri esas alınır. Ġntifa ve oturma hakkı sınırlı süre ile istenilmiĢse bu süreye göre; istem ömür boyu ise sağ kalan eĢin PMF tablosuna göre olası bakiye ömrü belirlenerek hesaplama yapılır.840