6. ARTIK DEĞER VE KATILMA ALACAĞININ HESAPLANMASI
6.2. Artık Değer Hesabının Aktifleri
6.2.3. Eklenecek Değerler
6.2.3.6. Üçüncü KiĢilere KarĢı Dava
Kanun koyucu, TMK m. 241 hükmü ile, malvarlığının tasfiyesinde katılma alacağını alamayan eĢ bakımından, karĢılıksız kazandırmadan yararlanan üçüncü kiĢilere karĢı katılma alacağının eksik kalan kısmı için dava açma olanağı getirerek, yapılan kazandırmadan diğer eĢin zarar görmesinin engellenmesini, katılma alacağının ödenmesinin teminat altına alınmasını amaçlamıĢtır.546
Üçüncü kiĢilere karĢı açılan davada, tasfiye sırasında borçlu eĢin malvarlığı veya ölmüĢse terekesi, katılma alacağını karĢılamaya yetmezse alacaklı eĢ veya mirasçıları, katılma alacağını eksik kalan miktarla sınırlı olarak kazandırmadan yararlanan üçüncü kiĢiden talep edebilirler. Ġlgili madde sadece katılma alacağına iliĢkin olup değer artıĢ payı alacağı için uygulama alanı bulmaz.547
Üçüncü kiĢilerden katılma alacağını talep hakkı, alacaklı eĢ veya ölümü halinde varsa mirası reddetmemiĢ mirasçılarına ait olup mal rejimi ölümle sona erdiği takdirde terekede yer alan katılma alacağı üzerinde mirasçılar el birliği ile malik olacağından mirasçıların Miras Hukuku‟na göre kural olarak birlikte hareket etmeleri gerekir; ancak TMK m. 241 hükmünde tenkis hükümlerinin kıyasen uygulanacağı düzenlenmiĢ olduğundan mirasçılar tek tek kendi paylarına iliĢkin
544 Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 234. 545
Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 235.
546Öztan, Aile Hukuku, s. 514-515; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 346;
Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 239; Yazgan, s. 71.
547 Öztan, Aile Hukuku, s. 514-515; Özer Deniz, s. 109-110; Sarı, s. 252- 253; Özdamar/KayıĢ, s. 81; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 243, 348; Hatemi/Kalkan Oğuztürk, s. 109. ErtaĢ‟a göre ise, ilgili madde TMK m.227‟ye göre belirlenen değer artıĢ payı alacağı için de geçerli olmalıdır. (ErtaĢ, Eski Medeni Kanun Zamanında Evlenen Kişilerin Mal Rejimi Tasfiyesinde
111 baĢvuruda bulunabilirler.548
Alacaklı eĢin ölümü ile mal rejimi sona ererse borçlu eĢ aynı zamanda ölen eĢin yasal mirasçısı olduğundan borçlu eĢin üçüncü kiĢilere baĢvurup baĢvuramayacağı tek baĢına mirasçı olup olmamasına göre değiĢkenlik gösterecektir. Borçlu eĢ tek baĢına mirasçı ise üçüncü kiĢilere baĢvurma hakkın kötüye kullanılması anlamına gelecektir; ancak diğer mirasçılarla birlikte miras ortaklığı içinde yer alıyorsa üçüncü kiĢilere baĢvurma hakkı bulunmalıdır.549
Üçüncü kiĢilere yapılan karĢılıksız kazandırma sebebiyle eĢler arasında ortaya çıkan uyuĢmazlıklara iliĢkin mahkeme kararının kazandırma ya da devirden yararlanan üçüncü kiĢilere karĢı ileri sürülebilmesi, ancak davanın bu kimselere ihbar edilmesi halinde mümkündür (TMK m. 229/II).550
Üçüncü kiĢilerin sorumluluğu sınırsız bir sorumluluk olmayıp maddeye göre üçüncü kiĢiler, kazandırmanın miktarı ve malvarlığı ya da terekeden tahsil edilemeyen kısım ile sınırlı olarak sorumludur.551 Bu davanın davalısı lehine kazandırma yapılan üçüncü kiĢi olmakla birlikte onun ölümü halinde dava mirasçılarına karĢı açılır.552
Üçüncü kiĢiye yöneltilen talep bir para alacağı talebi olup eĢyanın iadesi söz konusu değildir.553 EdinilmiĢ mallara katılma rejiminde değerlendirme anı kural olarak tasfiye anı olduğundan katılma alacağının miktarı belirlenirken tasfiye anındaki değerler hesaba katılır ve üçüncü kiĢilere baĢvurma, borçlu eĢin malvarlığının veya terekesinin bu borcu karĢılamaya yetmemesi halinde mümkündür.554
548
Özer Deniz, s. 111; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 353;
Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 239.
549 Özer Deniz, s. 111; Sarı, s. 258- 259.
550 Öztan, Aile Hukuku, s. 519; Sarı, s. 261; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve
Denkleştirme Alacağı, s. 54; Büyüktanır, s. 121; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 229; ErtaĢ, Eski Medeni Kanun Zamanında Evlenen Kişilerin Mal Rejimi Tasfiyesinde Bazı Hukukî Sorunlar, s. 930;
Akıntürk/AteĢ Karaman, s. 168; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 424; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma
Rejimi ve Tasfiyesi, s. 244; Özdamar/KayıĢ, s. 81. Davanın ihbarı, “açılmıĢ ve halen görülmekte olan
bir davanın varlığından hukukî durumu etkilenecek olan üçüncü bir kiĢinin, davanın taraflarından birisince, cereyan etmekte olan yargılamada yanında yer alıp kendisine hukuksal yardım sağlaması ve destek vermesi için haberdar edilmesidir.”(Tanrıver, s. 556‟dan naklen.) Davanın ihbarı konusunda ayrıntılı bilgi için Bkz. Tanrıver, s. 556-559; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s. 340-345.)
551
Özer Deniz, s. 111; Özdamar/KayıĢ, s. 81; ErtaĢ, Eski Medeni Kanun Zamanında Evlenen
Kişilerin Mal Rejimi Tasfiyesinde Bazı Hukukî Sorunlar, s. 928; Oy/Oy, s. 125; Sarı, s. 257. Y.8.HD.
nin 2013/9071 E.- 2014/2873 K. sayılı Kararı. (Özer Deniz, s. 111‟den naklen.)
552 Öztan, Aile Hukuku, s. 519; Özer Deniz, s. 111; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve
Tasfiyesi, s. 243; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 53; Sarı,
s. 259- 260.
553 Öztan, Aile Hukuku, s. 519; Özer Deniz, s. 112.
112
Üçüncü kiĢilere karĢı davada kanun koyucu hak düĢürücü süre öngörmüĢtür. Buna göre (TMK m. 241/II), alacaklı eĢin veya mirasçılarının dava hakkı, haklarının zedelendiğini öğrendiklerin tarihten baĢlayarak bir yıl ve herhalde mal rejiminin sona ermesinin üzerinden beĢ yıl geçmekle düĢer.555 Buradaki bir yıllık süre en erken, tasfiyenin tamamlanması ve borçlu eĢin malvarlığının alacağı karĢılamaya yetmediğinin öğrenildiği günden; beĢ yıllık süre ise mal rejiminin sona erdiği günden itibaren iĢlemeye baĢlar.556
TMK m. 239/II hükmü uyarınca katılma alacağı borçlusunun ödemelerinin uygun bir süre ertelendiği hallerde ise TMK m. 241 hükmünün koĢulları oluĢmayacaktır.557
Üçüncü kiĢi tarafından ilgili kazandırma iyiniyetli baĢka bir üçüncü kiĢiye devredilmiĢse alacaklı eĢ TMK m. 241 hükmüne dayalı olarak malın devredildiği diğer üçüncü kiĢiden bir talepte bulunamaz.558
Yetki kuralları ile TMK m. 241/I ve II hükümleri dıĢında, mirastaki tenkis davasına iliĢkin hükümlerin kıyas yoluyla uygulanacağı TMK m. 241/III hükmünde ifade edildiğinden, birden çok üçüncü kiĢiye karĢılıksız kazandırma yapılmıĢsa dava, TMK m. 570559 hükmünün kıyasen uygulanmasıyla ölümden önceki en son tarihli karĢılıksız kazandırma yapılan kiĢiye açılırken560
aynı anda birden çok üçüncü kiĢiye karĢılıksız kazandırma yapıldıysa dava orantılı indirim Ģeklinde olur. Saklı paylı
555 Öztan, Aile Hukuku, s. 519; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme
Alacağı, s. 54; Özdamar/KayıĢ, s. 81; Özuğur, s. 61; Özer Deniz, s. 113; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 245; Remzi/Aydın/Ispartalı, s. 218; Hatemi/Kalkan Oğuztürk,s.
109; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 240; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 455; Oy/Oy, s. 115; Karamercan, s. 639; ġıpka/Özdoğan, s. 225; Sarı, s. 262.
556 Öztan, Aile Hukuku, s. 519; ġıpka/Özdoğan, s. 225; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve
Tasfiyesi, s. 355; Oy/Oy, s. 115; Özuğur, s. 61. Özuğur‟a göre, hak düĢürücü sürenin alacaklı eĢ veya
mirasçılarının haklarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten itibaren bir yıllık süreye bağlanması doğruysa da her halde mal rejiminin sona ermesinin üzerinden beĢ yıl geçmekle düĢer düzenlemesi yerinde değildir. Zira mal rejiminin boĢanma ya da mahkeme kararıyla olağanüstü mal rejimine geçiĢ ile sona ermesi halinde rejim, davanın açıldığı tarihte sona ereceğinden bu davaların beĢ yıldan uzun bir süre devam etmesi halinde hak sahibinin katılma alacağını elde etmesi mümkün olmayacaktır. Bu sebeple yasal düzenlemedeki “mal rejiminin sona ermesinin üzerinden”ifadesi çıkarılarak bir düzenleme yapılması yerinde olacaktır. (Bkz. Özuğur, s. 61.)
557
Özuğur, s. 61; Özer Deniz, s. 112; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 243. 558 Özer Deniz, s. 112; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 354; Sarı, s. 260. 559 TMK m. 570 hükmüne göre, “Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar, önce ölüme bağlı
tasarruflardan; bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlararası kazandırmalardan yapılır (f.1). Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlararası kazandırmalar en son sırada tenkis edilir (f.2).”
560 Özdamar/KayıĢ, s. 81; Özer Deniz, s. 111; Sarı, s. 260; Karamercan, s. 640. ErtaĢ‟a göre ise, birden fazla borçlu üçüncü kiĢi olması durumunda eĢin malvarlığından karĢılanamayan miktarın, üçüncü kiĢilere yapılan kazandırmalara oranlanarak tenkis davasında TMK m. 563 hükmüne göre orantılı olarak temin edilmesi doğru olup TMK m. 570 hükmündeki gibi tarih sırasına göre en sondan baĢlanarak eksik kalan kısmın tamamlanması hakkaniyete aykırıdır. (ErtaĢ, Eski Medeni Kanun
113
mirasçıya kazandırma yapılmıĢsa, TMK m. 561561 hükmünün kıyasen uygulanmasıyla, mirasın paylaĢımından önce mal rejimine iliĢkin katılma alacağı öncelikle ödeneceğinden saklı pay düĢülmeden katılma alacağı eksik kalan miktarla sınırlı olarak istenebilir.562
TMK m. 241/III hükmünün atfı dolayısıyla bu halde TMK m. 566563 hükmü de uygulama alanı bulacak ve üçüncü kiĢi iyiniyetliyse kendisine karĢı dava açıldığı anda elinde kalan ile sorumlu tutulurken; kötüniyetliyse, kötüniyetli zilyedin iade borcuna iliĢkin hükümlere göre sorumlu olacaktır.564