TMK m. 235/I hükmüne göre, “Mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiş mallar, tasfiye anındaki değerleriyle hesaba katılırlar.” Kanun koyucu edinilmiĢ malların değerinin belirlenmesi anını “tasfiye anı” olarak öngörmüĢtür. Bu hükümle, kanun koyucu katılma rejimi sona ermesine rağmen tasfiyenin henüz yapılmamıĢ olabileceğini dikkate alarak hak sahibi eĢin bu arada malların değer kazanması nedeniyle zarara uğramasını önleme düĢüncesinden hareket etmiĢtir. Nitekim, özellikle enflasyonun yaĢandığı ve yüksek oranlarda seyrettiği ülkemizde bu düzenleme önem taĢımaktadır.361
O halde mal rejiminin sona erdiği sırada mevcut olan edinilmiĢ mallar, tasfiye anındaki değerleriyle hesaba katılırlar.362
EdinilmiĢ
Rejimi ve Tasfiyesi, s. 302; Öztan, Aile Hukuku, s. 510; Ergün, s. 1569; Köseoğlu, s. 239; Demir S.,
s.110; Remzi/Aydın/Ispartalı, s. 217; Özdamar/KayıĢ, s. 71; Öztan, Medeni Hukuk‟un Temel
Kavramları, s. 449; Büyüktanır, s. 120;Yazgan, s. 77-78; Hayran, s. 293; Oy/Oy, s. 104; AteĢ, s.
145. 356
Akıntürk/AteĢ Karaman, s. 167.
357 Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 219; Kırmızı, s. 205.
358 Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 139; Oy/Oy, s. 104. 359
Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 139; Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve
Eşin Yasal Miras Payı, s. 219; Gençcan, Mal Rejimine İlişkin Genel Hükümler ve Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, s. 137; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 433; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 229; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 302; Öztan, Aile Hukuku, s. 510; Ergün, s. 1569;
Köseoğlu, s. 239; Remzi/Aydın/Ispartalı, s. 217; Yazgan, s. 77-78; Hayran, s. 294-295; Oy/Oy, s.
104-105; ġıpka/Özdoğan, s. 443; AteĢ, s. 145. 360 Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 229.
361 Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 137; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 433; Özer Deniz, s. 65; Acar,
Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 216-217; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 285.
362 Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 216; Öztan, Aile
79
mallar, mal rejiminin sona erdiği tarihten sonraki tarihlerde elden çıkarılmıĢ iseler, katılma alacağı hesabında bunların yine tasfiye anındaki değerleri hesaba katılacaktır.363
Fakat mal, mal rejiminin sona ermesinden sonra ve tasfiye sona ermeden önce eĢin iradesi dıĢında elden çıkmıĢsa (cebri icra, yangın, kaza vb.) bu takdirde bu değer malvarlığına (terekeye) değer olarak eklenmez.364
Acar‟a göre,365 mal rejiminin sona ermesiyle tasfiyenin tamamlanması arasında malın ivaz karĢılığında elden çıkarılması durumunda asıl malın tasfiye tarihindeki değeri değil; ikame malın tasfiye günündeki değeri esas alınmalıdır. Böylece yasal mal rejimindeki tasfiye güçlüğü artırılmamıĢ olacağı gibi karĢılık alınarak yapılan devirlerde elde edilen kaim değer diğer eĢe zarar vermeyecektir.
Tasfiye anından ne anlaĢılması gerektiği ise tasfiyenin yapılma Ģekline bağlıdır. EĢler aralarında tasfiye anlaĢması yapmıĢ iseler, tasfiye anlaĢmasının yapıldığı tarih tasfiye anı olacaktır.366
Tasfiye mahkeme aracılığıyla yapılıyorsa hâkimin tasfiye kararını verdiği an bu çerçevede karar tarihi, tasfiye anıdır.367
Tasfiye anı, karar tarihi olduğundan malların değerlerinin tespiti de bu karara en yakın tarihte yapılmalıdır368
ve tasfiye tarihi ile değer tespit tarihi arasında uzunca bir sürenin olması bozma sebebi olarak değerlendirilebilmektedir.369
Malların değerlerinin belirlenmesi için mahkemece bir bilirkiĢi incelemesine karar verilirse, bu aĢamada
Gençcan, Mal Rejimine İlişkin Genel Hükümler ve Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, s. 135; Köseoğlu, s. 238; Demir S., s.111; Remzi/Aydın/Ispartalı, s. 216; Zapata, s. 201; Öztan, Medeni
Hukuk‟un Temel Kavramları, s. 449; Büyüktanır, s. 121; Demir M., s. 295; Hayran, s. 296; Oy/Oy,
s. 105; Aldemir, s. 66; Kırmızı, s. 205; Karamercan, s. 381; ġıpka/Özdoğan, s. 445. 363 Özuğur, s. 69; Öztan, Aile Hukuku, s. 510; Sarı, s. 224.
364
Öztan, Aile Hukuku, s. 510.
365 Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 217-218.
366 Özer Deniz, s. 66; Sarı, s. 222; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 230; Özdamar/KayıĢ, s. 68; Aldemir, s. 66.
367
Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 217; Kılıçoğlu,
Katkı-Katılma Alacağı, s. 137; Özer Deniz, s. 66; Sarı, s. 222; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 230; Özuğur,
s. 69; Özdamar/KayıĢ, s. 69; Aldemir, s. 66.
368 Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 285; ġıpka/Özdoğan, s. 448;
Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 230; Sarı, s. 223; Aldemir, s. 67. Y.2.HD. nin 09.04.2012 tarih ve 2011/6285
E.- 2012/2590 K. sayılı Kararına göre, “Karar tarihine yakın bir tarihte tespit edilecek bir değerin hesaplamada göz önünde bulundurulması gerekir.”(Gençcan, 6100 Sayılı HMK Hükümlerine Göre
Aile Mahkemesi Davaları, s. 942‟den naklen.) Y.2.HD. nin 27.12.2011 tarih ve 2011/6266 E.-
2011/7731 K. sayılı Kararına göre, “Aracın tasfiye tarihi(karar tarihine en yakın tarih) itibariyle belirlenecek sürüm değerinin dikkate alınması gerekirken kasko değerinin dikkate alınması isabetsizdir.”(Gençcan, 6100 Sayılı HMK Hükümlerine Göre Aile Mahkemesi Davaları, s. 953‟den naklen.)
369
Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 285. Y.2.HD. nin 14.11.2014 tarih ve 2013/17841 E.- 2014/20912 K. sayılı Kararı. (Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 285‟den naklen.) Y.2.HD. nin 14.11.2017 tarih ve 2016/12251 E.- 2017/15231 K. sayılı Kararı. (Karamercan, s. 389‟dan naklen.)
80
bir tasfiye iĢlemi ve kararı söz konusu olmadığından mahkemenin kararı, bilirkiĢi raporundan uzun süre sonra verilirse hâkim yargılamanın aldığı süreyi göz önünde tutarak malların değerini hakkaniyete uygun olarak artırabilecektir.370
Tasfiye Arabuluculuk Kanunu‟na göre yapılıyorsa arabulucu görüĢmeleri sonunda, arabuluculuk anlaĢma metninin imzalandığı tarih tasfiye anı olarak değerlendirilecektir.371
Mal rejiminin boĢanma nedeniyle tasfiye edildiği hallerde boĢanma kararının verilmesi tasfiye için bir ön Ģart olduğundan süreç bakımından boĢanma kararından sonra tasfiye kararı verilebilecektir ve tasfiye talebine bağlı olarak verilen mahkeme kararı tasfiye anı açısından dikkate alınacak en son tarih olacaktır. Ölüm durumunda ise tasfiye anı mirasçıların (eĢ de dâhil) taleplerine bağlı olarak değiĢecektir; bu çerçevede eğer sağ kalan eĢ terekenin tasfiyesi yerine sadece mal rejiminin tasfiyesini istiyorsa talebi üzerinde mahkemenin karar verdiği tarih, tasfiye tarihi olarak dikkate alınırken; eĢ ve diğer mirasçılar terekenin tespitini ve tasfiyesini talep ediyorlarsa hâkim öncelikle mal rejiminin tasfiyesini yapacak ve muhakeme sürecinde mal rejiminin tasfiyesine yönelik faaliyetlerin tamamlandığı an, tasfiye anı olarak kabul edilecektir. Bununla birlikte pratik açıdan mal rejimi tasfiyesi ile terekenin tasfiyesi eĢ zamanlı gerçekleĢeceği için terekenin tasfiyesi tarihi değer biçme anı olacaktır.372
TMK m. 235/II hükmüne göre, “Edinilmiş mallara hesapta eklenecek olanların değeri, malın devredildiği tarih esas alınarak hesaplanır.” TMK m. 229 hükmünde iki bent halinde sayılan ve edinilmiĢ mallara değer olarak eklenecek devre yönelik tasarruflar (eĢlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eĢin rızası olmadan olağan hediyeler dıĢında yaptığı karĢılıksız kazandırmalar ile bir eĢin mal rejiminin devamı süresince diğer eĢin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler) tasfiye tarihindeki değere göre değil; tasarrufun gerçekleĢtiği ve bu çerçevede malın devredildiği tarihteki değere göre hesaba katılır.373
Mal rejiminin ölümle sona ermiĢ olması durumunda eklenecek
370 Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 139-140; Özuğur, s. 69. 371 Özer Deniz, s. 66.
372
Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 217.
373 Akıntürk/AteĢ Karaman, s. 166; Özer Deniz, s. 66; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 138;
Özuğur, s. 69; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 230; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 433; Acar, Aile Hukukumuzda
81
değerler bakımından Miras Hukuku‟na iliĢkin kural (TMK m. 575 hükmüne göre, mirasbırakanın sağlığında yapmıĢ olduğu mirasla ilgili kazandırmalar ve paylaĢtırmalar terekenin ölüm anındaki durumuna göre değerlendirilir.) yerine Aile Hukuku‟na iliĢkin TMK m. 235/II hükmü uygulama alanı bulacak; malın değerinin tespitinde ölüm anı kıstası uygulama alanı bulamayacaktır.374
Eklenecek değerlerin malın devredildiği tarihteki değeriyle değil de tasfiye anındaki sürüm değeri üzerinden hesaba katılması ancak somut olayın özellikleri haklı kılarsa mümkün olabilir; aksi takdirde, yani bir genelleme yapılması durumunda haksızlıklara yol açılabilir. TMK m. 229 hükmü kötüniyetli eĢin korunmaması amacına hizmet eder görünse de malın tasfiye anındaki sürüm değerinin artık değer hesabında dikkate alınması kötüniyetli eĢin özel hukuk yaptırımıyla cezalandırılması anlamına gelir ve kanun koyucunun bilinçli olarak öngörmediği bir yaptırımın yargı tarafından uygulanması, kötüniyetli eĢin sahip olmadığı bir değerden dolayı borç altına girmesine neden olur.375
Yargıtay‟ın TMK m. 228/I ve TMK m. 235 hükümlerinden kaynaklanan bu ilkeyi TMK m. 235/II hükmüne rağmen eklenecek değerler için de uygulaması, bu halde hükmün aĢırı geniĢ tutulması dolayısıyla ilgili durumda bir örtülü boĢluğun bulunması ve ayrıca haklı gerekçelere dayanılması halinde kabul görebilir. Eklenecek değerlerin de elden çıkartıldığı haliyle tasfiye anındaki sürüm değeriyle artık değer hesabında dikkate alınması, münhasıran elden çıkarmanın muvazaalı olduğu hallerde, baĢka bir ifadeyle mal Ģeklen elden çıkarılmıĢ olmakla birlikte elden çıkartan eĢin halen aynı mal üzerinde sanki malvarlığındaymıĢ gibi tasarruf edebildiği istisnai hallerde gündeme gelmelidir.376 Şıpka/Özdoğan‟a göre377 de, Yargıtay‟ın son yıllardaki uygulamasında
Rejimi ve Tasfiyesi, s. 285; Özdamar/KayıĢ, s. 69; Ergün, s. 1569; Köseoğlu, s. 238; Demir S.,
s.111; Zapata, s. 201; Büyüktanır, s. 121; Demir M., s. 295; Hayran, s. 298; Oy/Oy, s. 105;
Aldemir, s. 67; Kırmızı, s. 206; ġıpka/Özdoğan, s. 452; Sarı, s. 225.
374
Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 218. 375 Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 286.
376 Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 286. Y.2.HD. nin 22.11.2016 tarih ve 2015/7311 E.- 2016/15935 K. sayılı Kararı. (Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 286‟dan naklen.) Taraflar gerçekte herhangi bir iĢlem yapmayı arzu etmedikleri halde sırf üçüncü kiĢileri aldatmak amacıyla arzu etmedikleri görünürde bir iĢlem yaparlarsa “mutlak muvazaa”dan söz edilir ve görünürdeki iĢlem kesin hükümsüzlük yaptırımıyla karĢılaĢır. (Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku
Genel Hükümler, s. 174-175; Eren, s. 369.) Y.2.HD. 22.11.2016 tarih ve 2015/7311 E.- 2016/15935
K. sayılı içtihadı ile “malın üçüncü Ģahsa devredildiği tarihteki nitelik ve özellikleri dikkate alınarak tasfiye karar tarihindeki sürüm değeri esas alınması gerekir”Ģeklinde içtihat oluĢturmuĢtur ve bu yönde kararlar vermeye devam etmiĢtir. (Karamercan, s. 395-396‟den naklen.)
82
eklenecek değer olan malvarlığı değerlerinin tasfiye tarihindeki değeri ile tasfiyeye girmesini kabul etmesi, bu uygulamanın TMK m. 229/b.1 kapsamındaki iyiniyetli devirleri de kapsadığı düĢünülünce maddenin amacına aykırı bir yorum olacaktır. Bu sebeple bu uygulama ancak, TMK m. 229/b.2 ile sınırlı olmalıdır. Özdamar/Kayış‟a göre378
ise, eklenecek değerler açısından da tasfiye anına göre değerlendirme yapılması uygun olacaktır. ġöyle ki, eğer mal elden çıkmasaydı tasfiye anında piyasa durumu ne olurdu Ģeklinde bir yaklaĢımla elden çıkarılan ve eklenmesi gereken bu malların değerinin belirlenmesi daha adil olacaktır.
6. ARTIK DEĞER VE KATILMA ALACAĞININ HESAPLANMASI