Aile Konutu Korumasının BaĢlaması ve Sona Ermesi

Aile konutu, ailenin sosyal ve ekonomik yaĢamında önemli bir yere sahip olup eĢlerin ortak hayatlarının en önemli malvarlığı değerlerindendir. Bir konutun satın alınması ya da kiralanması; aile konutunun seçimi, değiĢtirilmesi, elden çıkarılması aile bireylerini ekonomik olarak etkilemekte ve hem maddî hem manevî sıkıntılara yol açabilmektedir. EĢlerin mutluluğu ve çocukların geleceği açısından adeta bir güvence olarak görülen, maddî değerinin yanı sıra yok sayılamayacak manevî bir öneme de sahip olan aile konutunun özel olarak korunması gerektiği de kısaca aktarılan bu sebeplerle açıktır.784

3.1.1.4.1. Aile Konutu Korumasının BaĢlaması

Aile konutu koruması, resmî evlilik birliği içerisinde eĢlerce konutun aileye özgülenmesi ve bu çerçevede eĢlerin ortak iradeleriyle konutun “aile konutu” olarak tahsis edilmesiyle birlikte eĢler arasındaki mal rejiminin türünden bağımsız olarak baĢlamaktadır.785

getirilmiĢ değildir. Aile konutu olarak özgülenen taĢınmaz malın maliki olmayan eĢ tarafından tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli Ģerhin verilmesi istenilmemiĢ olsa bile iĢlem tarafı iyiniyetli üçüncü kiĢinin aynî hak kazanımı TMK m. 1023 hükmü ile korunmuĢtur. ġerhin etkisi ise eĢin rızası alınmadan gerçekleĢtirilen kazandırıcı iĢlemlerin üçüncü kiĢinin iyiniyetine rağmen geçersiz sayılacağına yöneliktir. Bu sebeple yerel mahkemenin tasarruf yetkisi sınırlamasının Ģerh ile doğacağı; eĢ söyleyiĢle Ģerhin bir kurucu Ģerh olduğuna ve iĢlem tarafı üçüncü kiĢinin iyiniyetli olmasının aranmasına gerek kalmaksızın kazanımının korunması gerekeceğine iliĢkin belirlemesi yerinde değildir.” Aynı kararda karĢı oy yazısı kaleme alan Gençcan, Ģerh verilmeden önce hiçbir Ģekilde ilk iktisap edenlerin korunamayacağını, iyiniyetli bile olsalar kazanımlarının geçerli olmayacağını, çünkü ortada bir fiil ehliyeti sınırlaması olduğunu ileri sürmüĢtür. (Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu

Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 43-44‟den naklen; Kırmızı, s. 371-374‟den naklen; ErtaĢ, Eşya Hukuku, s. 174- 175‟den naklen.)

784 _{Ceylan, s. 209; Nebioğlu Öner, Aile Konutu‟nun Özellikleri, Unsurları, Koruma Süresi ve}

Korunma Nedenleri, s. 142-143.

785

Ceylan, s. 209; Armutçuoğlu, s. 416; AteĢ, s. 199; Nebioğlu Öner, Aile Konutu‟nun Özellikleri,

Unsurları, Koruma Süresi ve Korunma Nedenleri, s. 136. Y.2.HD. 22.03.2005 tarih ve 2005/1615 E.-

2005/4471 K. sayılı Kararında “eĢler arasındaki mal rejimi ne olursa olsun ya da hak sahibi olan eĢ, bu taĢınmazı nasıl ve ne yolla edinmiĢ bulunursa bulunsun konut aile konutu ise evliliğin devamı süresince talep halinde, tapu kaydına konutun bu niteliğin gösteren Ģerh konulmak zorundadır” demek suretiyle TMK m. 194 hükmü korumasının eĢler arasındaki mal rejiminden bağımsız olduğuna ve evlilik süresince devam edeceğine iĢaret etmiĢtir. (Nebioğlu Öner, Aile Konutu‟nun Özellikleri,

157

EĢlerden birinin üzerinde hak sahibi olduğu bir konutu aileye özgülemesiyle ve ailenin burada yaĢamaya baĢlamasıyla birlikte aile konutu koruması da baĢlamıĢ olacaktır. Ancak, aile konutundan bahsedilebilmesi için elbette resmî evlilik birliğinin kurulmuĢ olması gerekir. EĢlerin ortak iradeleriyle aile konutunu birlikte seçmesi ise, konut seçiminin aynı anda beraber yapılması gerektiği anlamına gelmeyip eĢlerden biri tarafından diğer eĢe konut seçimi hususunda rıza gösterilebilir ya da eĢlerden biri tarafından seçilen konuta diğer eĢ sonradan onay verebilir. Bu halde önemli olan, konutun aile konutu olması hususunda eĢlerin iradelerinin uyuĢmuĢ olmasıdır.786

3.1.1.4.2. Aile Konutu Korumasının Sona Ermesi

Aile konutu koruması esas itibariyle evliliğin devamı süresince söz konusu olup ölüm, boĢanma veya iptal kararıyla evliliğin sona ermesi halinde söz konusu koruma da sona ermektedir.787

Evliliğin boĢanma veya iptal kararıyla sona ermesinin yanısıra evlilik birliği devam etmesine rağmen eĢlerin aile konutunun geleceği hususunda ortak bir irade oluĢturarak konuttan kesin olarak taĢınmaları, kira sözleĢmesi feshedilerek ya da eĢlerden birinin mülkiyetinde olan konut devredilerek eĢlerin konuttan ayrılmaları yahut her birinin kendilerine yeni konut edinmeleri durumunda aile konutu koruması da ortadan kalkmıĢ olacaktır.788

EĢlerden birinin ölümü halinde evlilik sona ereceğinden TMK m. 194 hükmü anlamında aile konutu koruması da sona erecektir. Belirtilmelidir ki evliliğin ölümle son bulması halinde sağ kalan eĢin aile konutu üzerindeki talep hakları, edinilmiĢ mallara katılma rejiminde TMK m. 240 hükmü; paylaĢmalı mal ayrılığı rejiminde TMK m. 255 hükmü; mal ortaklığı rejiminde TMK m. 279 ve mirasın paylaĢımında TMK m. 652 hükümleri aracılığıyla güvence altına alınmıĢtır ve gerek mal rejiminin tasfiyesi gerek mirasın paylaĢılması aĢamalarında sağ kalan eĢe aynî hak talep etme imkânı tanınarak aile konutu koruması devam ettirilmeye çalıĢılmıĢ; eĢler arasındaki

786 _{Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 38.}

787 _{Ceylan, s. 210; Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 39; AteĢ, s. 199.} 788 _{Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 43.}

158

yardım ve dayanıĢma yükümlülüğü evliliğin sona ermesi sonrasına da yansıtılmıĢtır.789

Ġsviçre Medeni Kanunu‟nda yer alan fakat Türk Medeni Kanunu‟nda karĢılığı olmayan Ġsviçre Medeni Kanunu (ZGB) m. 121 hükmü ile evliliğin devamı sırasında söz konusu olan aile konutu koruması evliliğin boĢanma veya iptalle sonuçlanması sonrasına taĢınmak istenmiĢtir. Evlilik sona erdikten sonra konut üzerinde mülkiyet hakkı sahibi ya da kira sözleĢmesinin tarafı olmayan eĢ ve özellikle çocukların korunması amacıyla Ġsviçre Medeni Kanunu‟nda yer verilen hükümle; eĢlerden birinin çocuklar veya diğer önemli nedenlerle aile konutuna ihtiyaç duyması halinde mahkemece kira sözleĢmesinden doğan hak ve yükümlülüklerin diğer taraf için hakkaniyet gereği kabul edilebilir olması halinde, ihtiyacı olan eĢe devredilebileceği; bu tarihe kadar kiracı olan eĢin kira bedellerinde iki yıldan fazla olmamak Ģartıyla, kira sözleĢmesinin sözleĢme veya kanundan doğan nedenlerle sona erdiği ya da erdirilebileceği tarihe kadar müteselsilen sorumlu olacağı, kira bedelini ödeyen kiracı eĢin bunu diğer eĢe ödemekle yükümlü olduğu nafaka borcu ile takas edebileceği; aile konutunun eĢlerden birine ait olması durumunda ise mahkemece diğer eĢe aynı koĢullar ve uygun tazminat mukabilinde veya nafaka borcuna mahsuben belirli bir süreyle sınırlı oturma hakkı tanınmasına karar verilebileceği, önemli nedenlerin ortaya çıkması durumunda tanınan bu hakkın sınırlandırılabileceği veya tamamen ortadan kaldırılabileceği düzenlenmiĢtir.790

Türk Hukuku‟nda ise evliliğin iptal veya boĢanma kararıyla sona ermesi halinde aile konutundan hangi eĢin yararlanacağı hususunda Ġsviçre Medeni Kanunu m. 121 hükmündekine benzer bir düzenleme bulunmayıp bu konuya iliĢkin düzenlemeler paylaĢmalı mal ayrılığı rejimi ile ilgili olarak TMK m. 254 ve TMK m. 194/IV hükümlerinde yer almaktadır. Yasal mal rejiminin Türk Medeni Kanunu ile edinilmiĢ mallara katılma rejimi olarak kabul edildiği ve ülkemizdeki evliliklerin çoğunda da yasal mal rejiminin geçerli olduğu düĢünüldüğünde, bu mal rejiminde

789

Ceylan, s. 210; Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 43-44; Nebioğlu

Öner, Aile Konutu‟nun Özellikleri, Unsurları, Koruma Süresi ve Korunma Nedenleri, s. 137.

790 _{Ceylan, s. 210-211; Nebioğlu Öner, Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi, s. 41; Nebioğlu}

Öner, Aile Konutu‟nun Özellikleri, Unsurları, Koruma Süresi ve Korunma Nedenleri, s. 138; ġeker,

Muzaffer, “İsviçre Hukukunda Aile Konutunun Boşanma Halinde Aile Konutuna İhtiyacı Olan Eşe

Mahkeme Kararı İle Tahsis Edilmesi: Art. 121 ZGB”, EÜHFD C. XI, 2007, Sa. 3-4, s. 475-476.

159

boĢanma veya iptal kararı sonrasında aile konutunun akıbetine iliĢkin bir düzenleme bulunmaması eksiklik olup, öğretide de haklı olarak eleĢtirilmektedir.791