Değer ArtıĢ Payının Hesaplanması

6.2.2.4.1. Yapılan Katkının Miktarının Tespit Edilmesi

Değer artıĢ payı hesaplanırken eĢin katkıyı getirdiği an önem taĢımaktadır. Yapılan katkının daha sonra değer kaybetmiĢ olması dikkate alınmaz.471

Malın baĢlangıç değeri olarak o malın “sürüm değeri” ve o mal için yapılan tüm katkıların toplamı esas alınır. Katkı, o malın edinilmesi için yapılmıĢsa malın edinilmesi için ödenen para katkının baĢlangıç değeri olurken472

mal, miras yoluyla kalmıĢ ve diğer eĢ bir katkıda bulunmuĢsa katkının yapıldığı andaki sürüm değeri o malın baĢlangıç değeri olur.473

Katkının bir tarımsal iĢletmeye yapılmıĢ olması durumunda ise TMK m. 233/I hükmüne kıyasen, iĢletmenin ve katkının baĢlangıç değeri olarak katkının yapıldığı andaki “gelir değeri”nin dikkate alınması esastır. Malın son değeri olarak ise mal rejiminin tasfiyesi anındaki sürüm değeri esas alınır. Bu halde, son değer ve

468 _{Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 243.}

469 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 476; Aldemir, s. 118; Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri}

ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 242-243; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 45; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 188. Zeytin‟e göre, katkıda

bulunulan maldaki değer artıĢı bir üçüncü kiĢinin olağan yönetim faaliyetlerini aĢan çalıĢmasının sonucunda ortaya çıkıyorsa bu değer artıĢı, değer artıĢı alacağının hesaplanmasında dikkate alınmalıdır. Aksi halde edinilmiĢ mallara katılma rejimine göre bu değer artıĢından katkıda bulunan eĢin katkısına paralel olarak yararlanması mümkün değildir. (Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma

Rejimi ve Tasfiyesi, s. 188.)

470 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 476; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 188; Zeytin,}

Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 45; Aldemir, s. 118; Midyat, s. 71.

471

Öztan, Aile Hukuku, s. 476.

472 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 221; Özer Deniz, s. 81; Zeytin, Edinilmiş}

Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 190; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 46.

473 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 221; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma}

Rejimi ve Tasfiyesi, s. 190; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s.

97

baĢlangıç değeri arasındaki fark değer artıĢını gösterir.474

Katkıda bulunan eĢ, yaptığı katkı miktarını ispat etmelidir.475

Katkıda bulunulan mal, mal rejimi sona ermeden elden çıkarılmıĢsa TMK m. 227/II hükmü gereği, değer artıĢ payı alacağının tespiti hâkimin takdir yetkisine bırakılmıĢtır476

. Ancak değer artıĢ payı alacağının nasıl hesaplanacağı düzenlenmemiĢtir. Bu çerçevede, katkıda bulunulan husus ivazlı olarak elden çıkarılmıĢ olabileceği gibi ivazsız olarak da elden çıkarılmıĢ olabilir ve Ģayet ivazlı olarak elden çıkarılmıĢsa, elde edilen değere göre bir oranlama yapılması doğru olacaktır.477

Doktrinde hâkim olan görüĢe göre478, TMK m. 227/II hükmünün dikkate alınmasıyla hâkimin, ilgili alacağı, kanun koyucu tarafından kendisine verilen takdir yetkisini kullanarak malın elden çıkarıldığı tarihten baĢlamak üzere değer artıĢ payına yasal faiz iĢleterek alacağı hesaplaması gerekir. Bir diğer görüĢe göre479

ise, diğer eĢe ödenecek değer artıĢ payının hesaplanmasında ivaz esas alınıp bu edimin değerinin somut olayın özellikleri çerçevesinde yapılacak hakkaniyete uygun artırımının tümüyle hâkimin takdir yetkisine bırakılması ve bu Ģekilde değer artıĢ payının bulunması gerekir. Malın ivazsız olarak elden çıkarılması halinde ise doktrinde görüĢ birliği bulunmakta; bu durumda katkının baĢlangıçtaki değeri, değer artıĢ payı olarak katkıda bulunan eĢe verilmelidir.480

6.2.2.4.2. Katkının Yapıldığı Andaki Sürüm Değerinin Bulunması

Katkının değeri tespit edilirken söz konusu katkının yapıldığı andaki sürüm değeri esas alınır. Katkı para olarak yapılıyorsa, katkının yapıldığı zamanki nominal

474 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 221.}

475 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; ġıpka/Özdoğan, s. 274; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve}

Tasfiyesi, s. 192. Y.2.HD. nin 17.04.2014 tarih ve 2013/110033 E.- 2014/7391 K. sayılı Kararına göre,

bir eĢin değer artıĢ payı alacağı talebinde bulunabilmesi için öncelikle ilgili malvarlığı unsurunun edinilmesine, iyileĢtirilmesine veya korunmasına yönelik katkısını ispat etmesi gerekir. EĢin diğer eĢiyle birlikte sürekli ve düzenli olarak gelir elde etmesi durumunda eĢin evlilik birliği içerisinde diğer eĢin hak sahipliğindeki malvarlığı unsuruna katkıda bulunduğu kabul edilmektedir. (Dural/Öğüz/GümüĢ, s. 222‟den naklen.)

476 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 42; Özer Deniz, s. 81;}

Özdamar/KayıĢ, s. 83; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 191; Büyüktanır,

s. 118; Aldemir, s. 120. 477

Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 42; Zeytin, Edinilmiş Mallara

Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 191.

478 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 477; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 43; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s.} 406.

479 _{Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 191.}

480 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 478; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 43; Zeytin, Edinilmiş Mallara}

98

değer; katkı emekle yapılıyorsa emeğin verildiği anda ödenmesi gereken değer, katkının değeri olarak değer artıĢ payının hesaplanmasında dikkate alınır.481

Katkının para olarak yapılması durumunda katkıda bulunan eĢ anapara yanında faiz ve masraflar için de ödemede bulunmuĢsa bunlar da katkı kapsamında dikkate alınmalı; bu Ģekilde tespit edilen efektif toplam katkıya göre katkı oranı ve değer artıĢ payı belirlenmelidir.482

6.2.2.4.3. Sabit Katkı Oranının Belirlenmesi

Sabit katkı oranı bulunurken katkı yapılan mala, katkı miktarı eklendikten sonraki malın baĢlangıç değeri tespit edilir ve yapılan katkı, katkı payı eklendikten sonraki malın değerine oranlanarak (baĢlangıç değeri) sabit katkı oranı tespit edilir.483 Örneğin, evin değeri 400.000 TL iken diğer eĢ, kiĢisel malından 100.000 TL vermiĢse sabit katkı oranı 100.000/500.000=1/5 olur.484

6.2.2.4.4. Katkıda Bulunulan Malın Tasfiye Anındaki Sürüm Değerinin Tespit Edilmesi

Değer artıĢ payının hesaplanabilmesi için malın tasfiye anındaki sürüm değerinin bulunması gerekir.485

TMK m. 239/III hükmünde “Aksine anlaşma yoksa, tasfiyenin sona ermesinden başlayarak katılma alacağına ve değer artış payına faiz yürütülür” düzenlemesine yer verildiğinden ve faiz alacağı, asıl alacak olan değer artıĢ payı alacağına bağlı fer‟i nitelikte bir alacak olduğundan değer artıĢ payının değerinin belirlenmesinde esas alınacak olan an, tasfiye anı olacaktır. Tasfiye anı ise tasfiyenin sona erdiği an olup486

bir görüĢe göre tasfiye anı açılan davadaki karar tarihiyken487 bir diğer görüĢe göre mahkemece son keĢif ve bilirkiĢi incelemesinin yapıldığı an ve bu çerçevede, keĢif tarihi olarak karara en yakın tarih esas alınmalıdır. Ancak bu görüĢe göre, alacakların belirlenmesiyle ilgili mallar üzerinde keĢif ve bilirkiĢi incelemesi uzun zaman aldığından son incelemelerin üzerinden

481 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 478; Özer Deniz, s. 81; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve}

Tasfiyesi, s. 192; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 47;

Midyat, s. 72-73; Günarslan, s. 115.

482

Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 192. 483

Öztan, Aile Hukuku, s. 478; Kılıçoğlu, Katkı-Katılma Alacağı, s. 43; Zeytin, Edinilmiş Mallara

Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 195; Zeytin, Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 47; Yazgan, s. 67; Midyat, s. 76; Günarslan, s. 118; ġıpka/Özdoğan, s. 275.

484

Öztan, Aile Hukuku, s. 478.

485 _{Özer Deniz, s. 81; Hayran, s. 232; Midyat, s. 75; Günarslan, s. 119.} 486 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 478-479; Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 404.} 487 _{Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, s. 1030 vd.}

99

uzun zaman geçmiĢse, son defa keĢif veya bilirkiĢi incelemesi yaptırılmalı ya da hâkim, ülkedeki enflasyon verilerinden hareket ederek alacak miktarını takdiren tespit etmelidir.488

6.2.2.4.5. Güncel Değer ArtıĢ Payı Alacağının Belirlenmesi

Güncel değer artıĢ payının bulunmasında kural, sabit katkı oranın malın tasfiye anındaki sürüm değeri ile çarpılmasıdır.489

Daha önce yer vermiĢ olduğumuz örnek üzerinden gidilecek olursa, sabit katkı oranı 1/5 iken evin tasfiye anındaki sürüm değeri 800.000 TL olursa değer artıĢ payı alacağı 1/5x800.000 TL= 160.000 TL olur.490

Mal rejimin tasfiyesi sırasında malın değerinde bir kayıp söz konusu olmuĢsa katkıda bulunan eĢ bu değer kaybından sorumlu olmayacak; yaptığı katkının katkı yapıldığı andaki değerini diğer eĢten talep edebilecektir. Kanun koyucu böylece, değer kaybı durumunda katkıda bulunan eĢin zarara uğramasının önüne geçmiĢtir (TMK m. 227/I).491

Bu noktada kısaca üzerinde durmak gerekir ki 01.01.2002 tarihinden önce edinilen bir mala katkıda bulunulduğu iddiasıyla açılan “katkı payı alacağı” davası ile 01.01.2002 tarihinden sonra edinilen bir mala katkıda bulunulduğu iddiası ile açılan “değer artıĢ payı alacağı” davası birbirinden farklı olup, katkı payı alacağı davasında, katkı payı alacağı miktar olarak belirlenirken katkı oranı ile dava tarihindeki sürüm değeri çarpılır. Dolayısıyla katkı payı alacağının hesabı değer artıĢ payı alacağında olduğu gibi tasfiye tarihi esas alınarak değil; dava tarihi esas alınarak gerçekleĢtirilir ve talep halinde dava tarihinden itibaren faiz uygulanır.492

488 _{Kılıçoğlu, Aile Hukuku, s. 404-405; Günarslan, s. 119-120.}

489 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 479; Özdamar/KayıĢ, s. 83; Yazgan, s. 67; Oy/Oy, s. 85; Midyat, s. 80;}

Günarslan, s. 121; ġıpka/Özdoğan, s. 275; Sarı, s. 276. Hesaplama örnekleri için Bkz. Karamercan, s. 519 vd.; ġıpka/Özdoğan, s. 275.

490 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 479.}

491 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 476; Özuğur, s. 53; Özer Deniz, s. 81; Özdamar/KayıĢ, s. 82; Yazgan, s.} 67; Aldemir, s. 119; Midyat, s. 61-62; Günarslan, s. 113; Sarı, s. 275.

492

Özdamar/KayıĢ, s. 83; Oy/Oy, s. 79-80; Günarslan, s. 68; ġıpka/Özdoğan, s. 533. YHGK nun 17.10.2012 tarih ve 2012/8-471 E.- 2012/717 K. sayılı Kararına göre “Somut olayda dava konusu bina eĢler arasında mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu dönemde edinildiğine, binanın inĢa döneminde tarafların asgari ücretle çalıĢtıkları davacı tanıkları tarafından bildirildiğine, davacının kiĢisel malı- ziynet eĢyaları ile katkısı kanıtlanamadığına ve kararlılık kazanmıĢ Yargıtay uygulamalarına göre; 743 sayılı TMK m. 170 hükmüne göre eĢler arasında mal ayrılığı rejiminin geçerli olduğu tarihte edinilen taĢınmaz için katkı payı alacağı belirlenirken, tarafların her birinin toplam gelirinden kiĢisel harcamalarıyla kocanın 743 sayılı TMK m. 152 hükmü uyarınca evi geçindirme yükümlülüğü

100

6.2.2.4.6. Zaman Ġçinde Aynı Mala Birden Fazla Katkı Yapılması

Zaman içinde aynı mala birden fazla katkı yapılması halinde katkıda bulunan eĢin değer artıĢ payı alacağı hesaplanırken her yeni katkıda, son katkıdan bu yana artan değer paylaĢtırılmalı ve yeni paylaĢtırma iliĢkisi, yeni katkı esas alınarak ilerideki değer artıĢı için göz önünde tutulmalıdır.493

BaĢka bir deyiĢle böyle bir durumda, her yeni katkıda malın değeri üzerinden eski katkı payı bulunmalı, bu katkı payı dikkate alınarak yeni mala yapılan katkı belirlenmeli ve değer artıĢ payının hesaplanması esnasında tüm bunlar dereceli olarak hesaba katılmalıdır.494

6.2.2.4.7. Farklı Mallara Katkı Yapılması

Farklı malvarlığı değerlerine aynı ya da farklı zamanlarda katkıda bulunulması halinde global hesaplamaya gidilir. Her mal kesiminin kendi içinde hesaplamasının yapılması gerekir. Bunların arasında değer kaybı varsa, değer artıĢı ile denkleĢtirilmelidir; değer kaybına katılmama sadece bütün yatırımlar (toplam katkılar) açısından söz konusudur.495

Bu çerçevede, global hesaplamada bir ya da birkaç malda meydana gelen değer azalmaları, diğer katkı yapılan mallarda meydana gelen değer artıĢlarından katkıların garanti altına alınan nominal değerlerini aĢmamak Ģartıyla sınırlı olarak düĢülebilecektir. BaĢka bir ifadeyle birden fazla mala yapılan katkılarda değer artıĢ ve kayıpları birbirlerinden mahsup edilecek, mahsup iĢlemi sonunda kalan değer ve yapılan katkıların nominal değeri eĢin değer artıĢ

uyarınca yapması gereken harcamalar çıktıktan sonra yapabilecekleri tasarruf miktarı belirlenmeli, bundan sonra toplam tasarruf miktarı karĢısında davacı eĢin tasarruf oranı bulunmalı, bulunan bu oran dava konusu binanın dava tarihindeki değeriyle çarpılarak katkı payı alacağı tespit edilmelidir. Davalının kiĢisel harcamaları hesaplanırken davacı tarafından ileri sürülen, bazı tanık beyanları ve boĢanma dosyası kapsamı ile de doğrulanan olağan dıĢı yaĢantısının (alkol vb.) dikkate alınması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. TMK 152. maddesi ve davalının kiĢisel harcamalarına etkili olacak yaĢantı tarzıyla yukarıda belirtilen ilkeler dikkate alınmaksızın hüküm verilmesi doğru değildir.”(Özer Deniz, s. 77‟de naklen.) Y.2.HD. nin 12.09.2017 tarih ve 2015/18985 E.- 2017/10498 K. sayılı Kararına göre, “… katkı oranı olarak kabul edilerek, tasfiyeye konu olan malın dava tarihi itibariyle belirlenecek sürüm değeri ile çarpılmak suretiyle katkı payı alacak miktarları hesaplanır.”(Karamercan, s. 534‟den naklen.) Y.2.HD. nin 22.06.2015 tarih ve 2014/5903 E.- 2015/13689 K. sayılı Kararına göre, “… katkı payı alacağı miktarının hesaplanması yoluna gidilmesi; davacının alacağa faiz uygulaması talebi bulunduğu takdirde de yasal faizin dava tarihinden baĢlatılacağının gözetilmesi Ģeklinde olmalıdır…”(Karamercan, s. 545‟den naklen.)

493 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 480; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 197; Zeytin,}

Değer Artış Payı, Eklenecek Değerler ve Denkleştirme Alacağı, s. 48; Günarslan, s. 127; Sarı, s.

277- 278. Konu ile ilgili örnekler için Bkz. Günarslan, s. 127-129.

494 _{Acar, Aile Hukukumuzda Aile Konutu Mal Rejimleri ve Eşin Yasal Miras Payı, s. 243.}

495 _{Öztan, Aile Hukuku, s. 482; Zeytin, Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi ve Tasfiyesi, s. 202;}

101 payını meydana getirecektir.496

Bu halde, nominal değer garantisi nedeniyle değer kayıplarının değer artıĢlarından fazla olduğu durumlarda ortaya çıkan negatif değer sıfır olarak ele alınır.497