Süfyân‟dan Gelen Tarîkler

Vekî‟ bize Ģunu anlattı. Dedi ki: Bize Süfyân Ģunu rivayet etti. Ayrıca Abdurrahmân (b. Mehdî) bize Süfyân‟dan Ģunu rivayet etti: (Süfyân,) Alkame b. Mersed‟den, o Ebû Abdurrahmân‟dan, o da Osman‟dan Ģunu rivayet etti: Rasûlullah Ģöyle buyurdu: “Sizin en faziletliniz Kur‟ân‟ı öğrenen ve öğretendir.”35

Zikrettiğimiz bu ilk rivayet Süfyân‟dan gelen rivayetlerden olup Ġbn Hanbel, onu Vekî‟ b. el-Cerrâh ve Abdurrahman‟dan aktarmıĢtır. Vekî‟ (ö.197), çok hadis rivayet eden hâfız sikalardandır. Süfyân‟ın meĢhur talebelerindendir.36

Diğer râvî Abdurrahman ise Ġbn Mehdî el-Anberî (ö.198) olup „esbet‟ diye övülen hâfız, sika bir râvîdir. Çok rivayet eden ve lafızla rivayete önem veren birisidir. Hadis konusunda en bilgili kimselerden, hadisi ve ricalini iyi bilen muhaddislerden kabul edilmiĢtir.37

Vekî‟ ve Ġbn Mehdî‟nin rivayeti aldıkları Süfyân, el-Câmî‟ sahibi meĢhur sika muhaddis Süfyân es-Sevrî‟dir (ö.161). „Hadiste mü‟minlerin emiri‟ olarak bilinir.38 Süfyân, bu hadisi Alkame b. Mersed‟den rivayet etmiĢtir. Zaten bu konudaki rivayetler hep Alkame‟nin Ebû Abdurrahman‟dan rivayeti ile bilinmektedir.

35 _{Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, I, 57, 58, 69.}

36 _{Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, VI, 394; Buhârî, et-Târîh, VIII, 2618; Ġbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve‟t-ta‟dîl, IX, 168;}

Ġbn Hıbbân, es-Sikât, VII, 562; Mizzî, Tehzîbu‟l-kemâl, XXX, 462-484; Ġbn Hacer, et-Takrîb, 511.

37 _{Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, VII, 297; Buhârî, et-Târîh, V, 1123; Ġbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve‟t-ta‟dîl, V, 1382;}

Ġbn Hıbbân, es-Sikât, VIII, 373; Mizzî, Tehzîbu‟l-kemâl, XVII, 430-442; Ġbn Hacer, et-Takrîb, 293.

38 _{Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, VI, 371; Buhârî, et-Târîh, IV, 2077; Ġbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve‟t-ta‟dîl, IV, 972;}

Ġbn Hıbbân, es-Sikât, I, 165; Mizzî, Tehzîbu‟l-kemâl, XI, 154-169; Ġbn Hacer, et-Takrîb, 184.

Alkame, Ebu‟l-Hâris el-Hadramî olup sika, sebt, sâlihu‟l-hadîs bir ravidir.39

Ebû Abdurrahmân ise Abdullah b. Habîb b. Rubeyyi‟ es-Sülemî‟dir. Babası sahabi olan Ebû Abdurrahman kârîliği ile meĢhur olmuĢtur. Bir sonraki rivayette de geçtiği üzere Hz. Osman döneminden Haccac‟ın valiliği dönemine kadar -40 sene kadar- Kûfe‟de Kur‟ân talimi ile meĢgul olmuĢ,40

Osman, Ali, Ġbn Mes‟ûd gibi sahabilere arz yoluyla Kur‟ân okumuĢtur. Âmâ olan Ebû Abdurrahman hadis rivayetinde sika olarak bilinir. ġu‟be ve Ġbn Ma‟în, onun Hz. Osman‟dan hadis iĢitmediğini, Hz. Ali‟den dinlediğini söyleseler de Buhârî, Osman‟dan da dinlediğini söylemiĢtir. Ġbn Ebî Hâtim, Osman‟dan rivayetinin bulunduğunu zikretmekte ancak semâının bulunup bulunmadığını söylememektedir. Uzun ömürlü bir hayat sürdüğü bilinen Ebû Abdurrahman‟ın vefat tarihi tam olarak bilinemese de h. 85 yılında vefat ettiği genel kabul görmüĢtür.41

Seksen defa Ramazan orucu tuttuğunu söylemesinden yola çıkılacak olursa doğumu hicretten önceye kadar gidebilmektedir. Hz. Osman döneminde de orta yaĢ denilen yaĢ grubu içerisinde olmaktadır. Dolayısıyla Hz. Osman‟dan hadis dinlemiĢ olması kuvvetle muhtemeldir. Râvîlerinin hepsinin Buhârî ve Müslim‟in Sahîh‟lerinde rivayetlerine yer verdiği sika kimseler olması sebebiyle hadisin isnadı sahih olmaktadır.

Hadisin Süfyân‟dan rivayeti diğer hadis kaynaklarında da yer almaktadır.

Abdürrezzâk, rivayeti doğrudan Süfyân‟dan aktarmıĢtır.42 Buhârî, Ebû Nuaym

aracılığıyla Süfyân‟dan rivayeti bu sened ile aktarmıĢtır. Onun rivayetinin baĢında te‟kid edatı َْإ bulunmaktadır.43

Ġbn Mâce, Ali b. Muhammed, Vekî‟.. tarîkiyle rivayete yer vermiĢtir.44

Tirmizî, Mahmûd b. Gaylân, BiĢr b. Serî, Süfyân.. kanalıyla rivayete yer vermiĢ, „en faziletliniz‟ ifadesinin yanında „veya‟ diyerek „en hayırlınız‟ ifadesini de zikretmiĢtir. Tirmizî, hadisin hasen-sahîh olduğunu söyledikten sonra Ġbn

39

Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, VI, 331; Buhârî, et-Târîh, VII, 188; Ġbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve‟t-ta‟dîl, VI, 2269; Ġbn Hıbbân, es-Sikât, VII, 290; Mizzî, Tehzîbu‟l-kemâl, XX, 308-311; Ġbn Hacer, et-Takrîb, 337.

40 _{Hz. Osman‟ın hilafetinden Haccac‟ın valiliğinin sonuna kadar geçen süre 72 yıl; Hz. Osman‟ın}

hilafetinin sonundan Haccac‟ın valiliğinin baĢladığı yıla kadar geçen süre 38 yıldır. Dolayısıyla Ebû Abdurrahmân 38 ilâ 71 yıl arasında bir süre zarfında Kur‟ân talim ve tedrisi ile meĢgul olmuĢtur. Bk. Ġbn Hacer, Fethu‟l-bârî, XI, 270-271.

41 _{Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, VI, 172; Buhârî, et-Târîh, V, 188; Ġbn Ebî Hâtim, el-Cerh ve‟t-ta‟dîl, V, 164; Ġbn}

Hıbbân, es-Sikât, V, 9; Mizzî, Tehzîbu‟l-kemâl, XIV, 408-410; Ġbn Hacer, et-Takrîb, 242; Ahmed Fâyiz el-Humsî, Tehzîbu Siyeri a‟lâmi‟n-nübelâ, I-III, Müessesetü‟r-Risâle, Beyrût, 1991, I, 145.

42 _{Abdürrezzâk, el-Musannef, III, 367-368.} 43 _{Buhârî, Fezâilü‟l-Kur‟ân, 21.}

Mehdî gibi rivayeti aktaran farklı kimselerin isimlerini zikretmiĢtir.45

Nitekim Nesâî, Süveyd b. Nasr, Ġbnü‟l-Mübârek, Süfyân.. kanalıyla rivayete yer vermiĢtir. Nesâî‟nin rivayet ettiği metin ٍَََّٗع َُُث ْآزمٌا ٍََُِع َِْٓ ُُْىٍَُضْفَأ Ģeklindedir.46

Temel hadis eserlerinde geçen hadisin Süfyân‟dan rivayetini Ģu Ģema ile göstermek mümkündür:

Diğer hadis kaynaklarında bunlardan baĢka Süfyân‟dan bu hadisi aktaran Ģu isimler zikredilmiĢtir: Mûsâ b. A‟yün, Kabîsâ b. Ukbe, Ebû Üsâme Hammâd, Müemmel b. Ġsmâîl, Yahyâ b. el-Yemân, Abdullah b. Vehb, Esbât b. Muhammed, Muhammed b. Kesîr el-Abdî, Muhammed b. BiĢr.47 Ayrıca Muâviye b. HiĢâm, Süfyân, Abdülmelik b. Umeyr, Ebû Abdirrahmân es-Sülemî Ģeklinde Alkame‟nin zikredilmediği bir rivayet daha aktarılmıĢtır.48

45 _{Tirmizî, Sevâbü‟l-Kur‟ân, 15.} 46 _{Nesâî, es-Sünenü‟l-kübrâ, VII, 267.}

47 _{Bk. Ġbnü‟d-Durays, Fezâilu‟l-Kur‟ân, s.77-78; Dârakutnî, el-İlel, III, 54-55.} 48 _{Mizzî, Tuhfetü‟l-eşrâf, VI, 549.}

Süfyân Ahmed b. Hanbel (241) Abdullah Alkame b. Mersed Abdurrahmân (İbn Mehdî)

Vekî’ Abdürrezzâk (211) Bişr b. Serî

Yahyâ b. Saîd Ebû Nuaym Buhârî (256) Ali b. Muhammed İbn Mâce (273) Mahmud b. Gaylân Tirmizî (279) Nesâî (303) Süveyd b. Nasr İbnü’l-Mübârek Muh. b. Beşşâr Ubeydullah Amr b. Ali, İbnü’l-Müsenna Bezzâr (292) Tirmizî (279) Ebû Abdurrahmân Hz. Osman Hz. Peygamber