Medîne‟de Müslümanların sayısının artması bazı sosyal ve ekonomik ihtiyaçları da beraberinde getirdi. Bunlardan birisi de su sıkıntısıydı. O sıralar Medineliler su ihtiyacını Rûme adı verilen ve bir Yahudi‟nin iĢletmesinde bulunan kuyudan karĢılamaktaydılar. Sıkıntıyı giderebilmek için Hz. Peygamber, Rûme kuyusunu satın alıp Müslümanların hizmetine sunacak kimseyi cennetle müjdeledi. Hz. Osman da kuyuyu satın alıp Müslümanların hizmetine sundu.24
Yine Mescid-i Nebevî‟nin yerinin alınmasına da büyük katkıda bulundu.25
Hz. Osman‟ın eĢi Rukiye Medîne‟de iken ölümcül bir hastalığa yakalandı. O sırada KureyĢ kervanının önünü kesmek için Bedir‟e gitmeye hazırlanan Hz. Peygamber, Hz. Osman‟ın, Rukiye‟nin yanında kalmasını istedi. Hz. Osman, bu sebeple Bedir SavaĢı‟na katılamamıĢ, ancak Hz. Peygamber, Bedir dönüĢü ona da ganimetten pay vermiĢtir.26
Rukiye‟nin vefatı ile Allah Rasulü ile akrabalık bağı kesildiğine çok üzülen Hz. Osman‟ı, Hz. Peygamber, hicretin üçüncü yılında, kızı Ümmü Gülsüm ile evlendirdi.27 Hz. Osman yaptığı bu iki evlilik nedeniyle „Zü‟n- Nureyn (Ġki nur sahibi)‟ lakabı ile anılmıĢtır.28
Hz. Osman, Uhud SavaĢı‟na da katılmıĢ ve Ayneyn Tepesi‟ndeki okçuların yerlerini terk etmeleri ile ortaya çıkan kargaĢa anında bozguna uğrayıp kaçanlar arasında bulunuyordu. Hz. Osman‟ın muhasara edildiğinde defalarca yüzüne çarpılan bu durumu hakkında Allah Ģu ayetleri indirerek onları bağıĢladığını bildirmiĢtir:29
“Emir konusunda tartıştığınız ve isyan ettiğiniz ana kadar Allah size olan vadini ger-
23
Ġbn HiĢâm, Sîre, I, 479, 505; Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, III, 52-53; Belâzürî, Ensâbu‟l-eşrâf, VI, 100-101.
24 Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, I, 435; Buhârî, Fezailü ashâbi‟n-nebî, 7; Belâzurî, Ensâbu‟l-eşrâf, II, 200-201;
Ġbn Abdilber, el-İstîâb, 505; Ġbn Hacer, el-İsâbe, IV, 223.
25 Ġbn Abdilber, el-İstîâb, 505; Mizzî, Tehzîbü‟l-kemâl, XIX, 450; Ġbn Hacer, el-İsâbe, IV, 223.
26 Ġbn HiĢâm, Sîre, I, 642-643, 678-679; Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, II, 11; III, 53; Zübeyrî, Nesebu Kureyş,
101; Buhârî, Farzu‟l-humus, 14; Fezailü ashâbi‟n-nebî, 7; Meğâzî, 13; Ebû Davud, Cihâd, 151; Tirmizî, Menâkıb, 19; Belâzürî, Ensâbu‟l-eşrâf, I, 401; Ġbn Abdilber, el-İstîâb, 505; Ġbn Hacer, el-
İsâbe, IV, 223.
27 Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, III, 53; Zübeyrî, Nesebu Kureyş, 101; Belâzurî, Ensâbu‟l-eşrâf, I, 401; Ġbn
Abdilber, el-İstîâb, 505. Hz. Osman‟ın Ümmü Gülsüm ile nikâhlanmasını Cebrâil‟in Hz. Peygamber‟e ilettiğine dair rivayetler bulunmaktadır. Ahmed b. Hanbel, Fezâilü‟s-sahâbe, II, 631; Ġbn Mâce, Mukaddime, 13. Ancak bu rivayetin isnadı oldukça zayıftır.
28
Ġbn Hacer, el-İsâbe, IV, 223.
29 Ġbn Ġshâk, Sîre, 311; Buhârî, Fezâilü ashâbi‟n-nebî, 7; Meğâzî, 19; Tirmizî, Menâkıb, 19; Ġbnü‟l-Esîr, el-Kâmil, II, 52.
çekleştirmişti. Onun izni ile kâfirleri öldürüyordunuz. Kiminiz dünya hayatını istiyor, kiminiz ahiret hayatını istiyordu. Sonra denemek için onların karşısında sizi bozguna uğrattı. Artık Allah sizi affetmiştir. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok lütufkârdır.”30
Hz. Osman‟ın diğer seferlerdeki konumu ise Ģöyledir: Hicretin üçüncü yılında yapılan Gatafan seferi ile hicretin dördüncü yılında yapılan Zâtü‟r-Rika Seferine Hz. Peygamber tarafından Medîne‟de vekil olarak görevlendirildiği için katılamamıĢ, bundan baĢka bütün sefer ve savaĢlarda Peygamberle birlikte bulunmuĢtur.31
Onun savaĢlardaki konumu hakkında temel kaynaklarda ayrıntılı bir bilgiye ulaĢamasak da, çağdaĢ yazarların kitaplarında onun yumuĢak huylu mizacı gereği genellikle savaĢlarda önemli görevler üstlenmediği, tâlî görevlerde bulunduğu ve lojistik destek sağladığı söylenmiĢtir.32
Nitekim Benî Kureyza Gazvesi‟nde alınan esirleri, Abdurrahmân b. Avf ile Osman satın almıĢtır.33
Hendek SavaĢı‟nda müĢrikleri müttefiklerinden ayırmak için Gatafan kabilesine anlaĢma yapmak üzere Hz. Osman‟ın gönderildiği rivayet edilmiĢtir.34
Hudeybiye AnlaĢması sırasında da Hz. Peygamber, onu Mekke‟ye elçi olarak göndermiĢ, onun gelmesinin gecikmesi üzerine ashabından biat almıĢtır. Rıdvan Beyatı adı verilen bu hadisede Hz. Osman‟ın hayatta olduğunu öğrenen Hz. Peygamber, bir elini diğer eli üzerine koyarak Hz. Osman adına kendisine beyat ettiğini açıklamıĢ ve „Allah‟ım! Bu beyat da Senin ve elçinin hizmetinde olan Osman içindir.‟ buyurmuĢtur. Sonunda Müslümanlar ile Mekkeliler arasında bir barıĢ anlaĢması yapılmıĢ ve Müslümanlar Medine‟ye geri dönmüĢlerdir.35
Hz. Osman‟ın bu barıĢ anlaĢmasındaki rolü önemlidir. Ölümü göze alarak Mekke‟ye elçi olarak gitmiĢ ve güzel hitabeti ve barıĢçı söyleviyle Mekkelileri yumuĢatmıĢtır.
Hz. Osman‟ın yumuĢak huylu ve akrabalarına düĢkün olması, onu, Hz. Peygamber‟den af dilemek isteyenlerin referansı haline getirmiĢtir. Uhud‟da Hz. Hamza‟nın cesedine eziyet yapan Muâviye b. Muğîre Medîne‟ye gelip Hz. Osman‟a iltica etmiĢ, ancak kendisine verilen sürede Medîne‟den çıkmayınca öldürülmüĢtür.36
30
Âl-i Ġmrân, 3/155.
31 Ġbn HiĢâm, Sîre, II, 46, 203; Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, II, 31, 57; III, 53; Zübeyrî, Nesebu Kureyş, 101;
Ġbnü‟l-Esîr, el-Kâmil, II, 66.
32 Akarsu, Hz. Osman, s. 33. 33
Vâkıdî, el-Meğâzî, II, 523.
34 Vâkıdî, el-Meğâzî, II, 477.
35 Ġbn Sa‟d, et-Tabakât, II, 92-94; Ġbn HiĢâm, Sîre, II, 315-318; Buhârî, Fezailü ashâbi‟n-nebî, 7;
Megâzî, 32; Müslim, Ġmâre, 67-81; Tirmizî, Menâkıb, 19; Ġbn Abdilber, el-İstîâb, 505; Ġbn Hacer, el-
İsâbe, IV, 223.
KureyĢ‟in Hudeybiye anlaĢmasını bozmasının hemen ardından Medîne‟ye gelerek anlaĢmayı tazelemek isteyen Ebû Süfyân, Hz. Osman‟dan yardım istemiĢ, ancak Hz. Osman bundan kaçınmıĢtır.37 Yine Mekke fethinde nerede bulunursa bulunsun öldürülmesi emredilen Hz. Osman‟ın sütkardeĢi Abdullah b. Sa‟d b. Ebî Serh, Hz. Osman‟a sığınmıĢ ve onun ricası üzerine affedilmiĢtir.38
Hz. Osman‟ın katıldığı belki de en çok üzerinde durulması gereken seferlerden birisi Tebük seferidir. Halkın büyük bir sıkıntıda olduğu ve „Zorluk seferi‟ diye anılan bu sefer için Hz. Osman malının üçte birini vakfetmiĢ, binlerce mücahidi donatmıĢ, yüzlerce deve bağıĢlamıĢ, ayrıca nakdi yardımda bulunmuĢtur. Hz. Peygamber, onun bu yaptıklarından memnun kalarak „Osman‟ın yaptığı bu yardım, bundan sonraki yapacaklarına keffarettir. Allah‟ım! Kendisinden razı olduğum Osman‟dan sen de razı ol.‟ buyurarak dua etmiĢtir.39
Hz. Osman, Rasulullah ile beraber Veda haccına da katılmıĢtır.40 Seferde ve hazarda Hz. Peygamber‟e refakat eden Hz. Osman, ondan öğrendiği bilgilerle Hz. Peygamber hayatta iken kendisine danıĢılan ve fetva sorulan sayılı kiĢilerden birisi,41
yine Hz. Peygamber hayatta iken Kur‟ân ayetlerinin tamamını ezberleyen altı kiĢiden biri42 ve Hz. Peygamber‟in kâtiplerinden biri olmuĢtur.43