Mubayaacızade Mustafa Bey’in Aleyhindeki İddialara Cevabı

Aleyhlerindeki tüm iddialara rağmen Mubayaacızade Mustafa Bey, Arap Süleyman Efendi ve müttefikleri için Antalya’daki meselenin nedenleri çok daha farklıydı. Meseleye onların açısından bakıldığında olayların esas müsebbibi Kaymakam Hüseyin Paşa’nın yanı sıra Yanıkzade İsmail Bey, Mehmed Hurşid Efendi ve Naib Halil Halit Efendi idi. Sözgelimi Moralı Ahmed Pertev Efendi başta olmak üzere birçok Moralı ağanın, Çeribaşızade Hacı Mehmed Efendi, Abdülhamid Efendi Lülü ve Şehbender Vekili İbrahim Ağa gibi çok sayıda tüccarın ve en az 10 mahalle muhtarı ile birçok Antalyalının mührü olan tarihsiz bir mazbatada (muhtemelen 1858’in son günlerinde kaleme alınmıştı) belirtildiğine göre 1853 İhtilâli’nin tertipçileri olan İsmail Bey ile Mehmed Hurşid Efendi bu nedenle cezalandırılmışlar, hatta o dönem güya ıslah olmuşlardı. Ancak Vali Hamdi Paşa’nın Antalya’ya teşriflerinde bir takım hânedân hakkında iftirada bulunmuşlar, Ahmed Ata Bey’in tahkikatında ise iftiraları açığa çıkmıştı. Dönemin kaymakamı İsmail Sabri Bey’in “her ne hal ise” istifasından sonra şehre gelen Hüseyin Paşa da ilk önce İsmail Bey ile Mehmed Hurşid Efendi’ye bir daha memleket işlerine karışmamak üzere tembihte bulunmuş, ancak Hüseyin Paşa’nın İsmail Bey ve Mehmed Hurşid Efendi’ye meyilli olan Antalya Naibi Halil Halit Efendi ile uyuşması olayları tekrar başlatmıştı. Gerçekte güya kendisi de bir fesâd ehli olan Halil Halit Efendi, bazı önemli azaların meclisten ihracına vesile olmuş, yerlerine ise İsmail Bey’in akraba ve avenelerinin atanmasını sağlamıştı. Kısacası, Hüseyin Paşa’nın Antalya’da göreve başlamasıyla birlikte “Tanzîmât’ın ilanından beri Antalya’da görülmemiş bazı ahvâl-ı garibeler müşahede olunmuş”tu939

.

Arap Süleyman Efendi, Hüseyin Paşa’nın Antalya’da göreve başladıktan sonra meclise atadığı isimlerin ya Yanıkzade İsmail Bey’in taraftarı ya da akrabası olduğunu iddia etmiştir. Sözgelimi Nakib Ağa, İsmail Bey’in kayınpederi, Hüseyin Efendi ise İsmail Bey’in

938 _{BOA. MVL. 580-61, lef. 4 (2 Cemâzi-yel-evvel 1275/8 Aralık 1858).} 939 _{BOA. MVL. 581-2, lef. 1.}

bacanağıdyı. Kabadayıoğlu ise 1853 İhtilâli’nin önde gelen isimleri arasında yer alıyordu. Hesapçızade Hacı Mehmed Ağa hem İsmail Bey’in yakınıydı hem de ismi 1853 İhtilâli’ne karışmıştı. Ahmed Tevfik Efendi ise mal kâtibi olarak görev yaptığı dönemde memuriyetini kendi çıkarı için kullanmıştı. Süleyman Efendi’ye göre Antalya’ya gelir gelmez İsmail Bey’in akraba ve avenelerini meclise alan Hüseyin Paşa’nın amacı kendi emeline muhalif olan herkesin başka vilayetlere firar etmesini sağlamaktı. Hüseyin Paşa, rüşvetsiz hiçbir iş yapmıyor, bu nedenle alacaklılar alacaklarını temin edemiyor, suçlular takip edilmiyordu. Ayrıca, en az iki kişinin işkenceyle öldürülmesine vesile olmuştu. Onun bu halini şikâyet etmek için İstanbul’a yola çıkanlar ise vapurdan indiriliyor ve türlü tehditlerle hakkında şikâyette bulunulmasını engelliyordu940

.

22 Kasım gecesi yaşanan olayların esas kahramanı Mubayaacızade Mustafa Bey’e göre de olaylar Kaymakam Hüseyin Paşa’nın ve önemli bir bölümünü Kaymakam Paşa’nın oluşturduğu Antalya Meclisi’nin iddialarından daha farklı gelişmişti. Mustafa Bey’e göre başta Kaymakam Paşa’nın iddiaları olmak üzere kendisi aleyhinde dile getirilen her şey iftiradan ibaretti. Bu tür iftiraların nedeni ise (Mustafa Bey’e inanılacak olunursa eğer bu aynı zamanda Hüseyin Paşa’nın aleyhinde bulunmasının da en önemli nedeniydi) kendisinin, tıpkı Arap Süleyman Efendi’nin yaptığı gibi, Kaymakam Paşa’nın kanunsuz hareketlerine onay vermemesiydi. Bu nedenle Hüseyin Paşa tarafından “lekelenmeye” çalışılmıştır.

Hüseyin Paşa ile Yanıkzade İsmail Bey ve avenelerinin Mubayaacızade Mustafa Bey’i lekelemek için yaptığı ilk iş Ebubekirzade Hacı Mehmed Ağa eytamları meselesini tekrar gündeme getirmek olmuştu. Ancak meseleyi büyüten, hatta Mustafa Bey’in peşine zabıtaların düşmesine neden olan esas gelişme Mustafa Bey’in Papazoğlu Hacı İlyas’a borcu olduğunun (hâlbuki Mustafa Bey, borcunu Papazoğlu Hacı İlyas’ın ortaklarına verdiğini, ancak ortaklarının bu meblağı Papazoğlu Hacı İlyas’a vermediğini iddia etmişti), hatta Mustafa Bey’in sırf bu borcu ödememek için firar ettiğinin iddia edilmesiydi. Oysa Mustafa Bey şehirden kaçmadığını, şiddetli soğukların çiftliğindeki darı ve susamları telef etmesine mani olmak için çiftliğine gittiğini belirtmiştir. Ne var ki Kaymakam Hüseyin Paşa onun bu şekilde çiftliğine gitmesini borcunu ödememek için Antalya’dan firar ettiği şeklinde yorumlamış ve alelacele peşine yedi-sekiz zabıta takmıştı. Zabıtalar Mustafa Bey’i çiftliğine varmadan önce yolundan çevirerek gece geç saatlerde Antalya’ya getirmişler, Mustafa Bey Antalya’ya geldiğinde doğruca Şehbender Vekili İbrahim Ağa’nın konağına gitmiş ve olaylar hakkında ona bilgi vermişti. Bu esnada Hüseyin Paşa Mustafa Bey’in konağına zabıtalar göndermiş ve konağını bastırmıştır. Mustafa Bey’in hane halkı bu baskın nedeniyle çok büyük korku yaşayarak kendilerinden geçmiş, feryat figan üzerine Ali Muhlis Ağa zabıtalara müdahale

etmiş, Arap Süleyman Efendi ise keyfiyetin sabaha kalmasını istirham etmek için Kaymakamlık Konağı’na gitmiş, ancak burada Hüseyin Paşa’nın tâlimâtıyla tutuklanmıştı. Bunun üzerine bu defa Ali Muhlis Ağa ve Salih Ağa, Hüseyin Paşa’nın konağına gitmiş ve keyfiyetin sabaha kalmasını talep etmişlerdi. Hüseyin Paşa bu talebi kabul etmiş, ancak sabah erken saatlerde 23 zabıtayı Mustafa Bey’in konağına göndermişti. Mustafa Bey’in iddiasına göre konağında yaşanan arbedede beş aylık hamile eşi çocuğunu düşürmüş, ziynet eşyalarının bulunduğu bir çekmece eşyası kaybolmuştu. Mustafa Bey, ailesine hakaret edildiği, evladı öldürüldüğü ve zabıta baskını esnasında konağındaki ziynet eşyalarının çalındığı gerekçesiyle Hüseyin Paşa ile Meclis-i Vâlâ-yi Ahkâm-ı Adliyye’de şer’an ve kanunen muhakeme olmayı talep etmiştir941

.

Metropolit Meletios Efendi ise bu olay nedeniyle bir kere daha ticari ortağı olan Arap Süleyman Efendi ile Mubayaacızade Mustafa Bey’e arka çıkmıştır. Ona göre olayların sebebi Hüseyin Paşa’nın Antalya Meclisi’ne aza seçtirdiği dört kişinin fesâd ehli zatlar olmasıydı. Ahmed Tevfik Efendi, Nüfus Nazırı Hüseyin Efendi, Hesapçıoğlu Hacı Mehmed Ağa ve Dizdarzade Hasan Bey fesâd ehli kişilerdi ve bu isimlerden bazıları 1853 İhtilâli’nin teşvikçileri arasında bulunuyordu. Metropolit Efendi meclisin bu yeni azalarının Hüseyin Paşa’nın aklını çelmeye muvaffak olduklarını, onu Arap Süleyman Efendi ile Mustafa Bey aleyhine kışkırttıklarını iddia etmiştir. Hatta Mustafa Bey’in konağının basılmasının ardında da fesâd ehli bu kişilerin tahrikleri vardı. Bu kişilerin uygunsuzluklarının bir benzeri şimdiye kadar görülmüş değildi ve Hüseyin Paşa ile meclis azalarının bir bölümünün bu davranışları Antalya’yı “şirazesinden çıkarmak” emelinden ibaretti. Meletios Efendi son olarak, bütün bu iddiaları Antalya metropoliti olduğu gerekçesiyle ve olan biten bütün bu fenalıklar karşısında mesul tutulmamak için dile getirdiğini sözlerine eklemiştir942

.