KOBĠ‟ler Ġçin Uluslararası Finansal Raporlamanın Gerekliliği

KOBĠ‟lerin büyüme ve geliĢme gösterebilmeleri finansal bilgi yönetimi ve finansal raporlamaya yeterince önem vermelerine bağlıdır. Etkin bir muhasebe sisteminden beklenen iĢletme ile ilgili tarafların ihtiyaç duyduğu bilgileri sağlayacak düzeyde olmasıdır. Muhasebe sistemi tarafından elde edilen bilgilerin KOBĠ yöneticileri tarafından özellikle maliyetler, harcamalar ve nakit yönetimini ilgilendiren kısa vadeli kararlarda son derece etkili olabileceği belirlenmiĢtir ( Köse, 2004: 115).

KOBĠ‟lerin muhasebe sisteminin tam ve sağlıklı olarak yapılandırılamaması ve kayıt dıĢı iĢlemlerin yüksek hacimlere ulaĢması nedeniyle bu iĢletmelerin gerçek performanslarını mali tablolarına yansıtamamaları özellikle kredi değerliliğinin tespitinde olumsuz etki yaratmakta ve iĢletmeler yine kayıt dıĢı finansmana yönelmek zorunda kalmaktadırlar. Yakın çevreden ve zor durumlarda kalındığında da tefecilerden sağlanan bu kayıt dıĢı finansman ise, doğal olarak kurumsallaĢma ve uluslararası pazarda rekabet gücü kazanmada iĢletmelerin önüne bir engel olarak çıkmaktadır (KOSGEB, 2004: 3).

KOBĠ‟lerin kurumsallaĢma sorunları, vergi oranlarının yüksekliği, yaĢanan finansal krizler, sosyal altyapının tam anlamıyla kurulamamıĢ olması, finansman sağlama sıkıntıları vb. nedenlerle iĢletmelerin, muhasebe tarafından üretilen finansal tabloları gerçek amacına dönük olarak değil, vergi amacına dönük olarak hazırlamalarına neden olmuĢtur (Gençtürk, 2008: 70). Özellikle küçük iĢletmelerde, muhasebe kayıtları sadece yasal bir yükümlülük olarak algılanabilmektedir. Buradaki muhasebe kayıtlarının, iĢletmenin gelecekteki, özellikle finansal yapılanması için gerekli kaynakları oluĢturduğu düĢünülmeyebilmektedir. KOBĠ‟ler geleneksel muhasebe uygulamalarında teknolojik imkânlardan çok fazla yararlanamamakta, muhasebe alanında da nitelikli iĢgücü sorunu yaĢamakta, sağlıklı iç kontrol sistemi

ve finansal raporlama ortamı yaratmada sıkıntılar yaĢamaktadırlar (Sayar ve Okur, 2007: 5).

GeliĢen teknoloji ile artan üretim hacmi karĢısında iĢletmelerin çalıĢma alanları da büyümüĢ, iĢletme yöneticileri ve iĢletme ile ilgilenen çevreler, ortaya çıkan yapısal geliĢmeler doğrultusunda daha fazla bilgiye ihtiyaç duymaya baĢlamıĢtır. Sermaye piyasalarındaki geliĢmeler, kredi kurumlarının daha sağlam temellere dayanma gereksinimi ve vergi kanunlarının gereken Ģekilde uygulanması finansal bilgilerin geniĢ boyutta kullanılmasına yol açmıĢtır. Bunlara bağlı olarak günümüzde muhasebenin iĢlevi, bilgi ekonomisinin kullanılması açısından daha da artmıĢtır (KalmıĢ, Eskin ve GümüĢ, 2006: 3). Kredi temini için bankalara raporlama, finansal analiz ve derecelendirme gibi konuların artık KOBĠ‟lerin de ortakları için ve bilgi için muhasebe ve raporlama anlayıĢını, aynı Ģekilde ortaklar için ve bilgi için bağımsız denetim anlayıĢını benimsemelerini gerektirmiĢtir (Sayar ve Okur, 2007: 5).

KOBĠ‟lerde muhasebenin sunmuĢ olduğu bilgilerden yararlanma düzeyi ile ilgili birçok ampirik çalıĢma yapılmıĢtır. Bu çalıĢmaların bazıları aĢağıda açıklanmıĢtır.

Köse‟nin (2004) Zonguldak, Bartın, Karabük illerinde KOBĠ‟lerde finansal raporlamanın amaçları ve muhasebe bilgilerinin kullanım düzeyine iliĢkin araĢtırmasında; iĢletme sahip ve/veya yöneticilerinin muhasebe bilgilerini sadece yasal yükümlülük olarak görmedikleri iĢletme kararlarında da gerekli olduğunu düĢündükleri ve muhasebe bilgilerini özellikle maliyetlerin kontrol edilmesinde ve planlama amaçlı kullandıkları belirlenmiĢtir.

Gençtürk‟ün (2008) iĢletmelerin finansal tabloları kullanma amaçlarını ve kullanma düzeylerini belirlemek amacıyla Isparta ve Burdur ilerindeki Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali MüĢavirlere yönelik yaptığı araĢtırmanın sonucunda, gelir tablosu ve vergi ile ilgili olan hesapların kullanılma düzeylerinin diğerlerine göre yüksek olduğu, finansal tabloların da vergi amacına dönük olarak kullanıldığını tespit edilmiĢtir (Gençtürk, 2008: 58-70).

Yazıcı‟nın (2010) Erzurum ilindeki KOBĠ‟lere muhasebenin yönetim kararlarındaki etkisini ölçmeye yönelik araĢtırmasında; üst yönetimindekilerin yetersiz muhasebe bilgisine sahip olduğu, bilgisayar ağlarının olmadığı, muhasebe belgelerin kimler tarafından düzenleneceğinin önceden belirlenmediği tespit edilmiĢtir. Ayrıca çalıĢmada, iĢletmelerde personel sayısı ve kullanılan teknoloji düzeyi yükseldikçe muhasebe bilgi sisteminin yönetim kararlarında kullanılma düzeyinin arttığı, anonim Ģirketlerin yönetim kararlarında muhasebe bilgi sisteminden daha fazla faydalandıkları tespit edilmiĢtir (Yazıcı, 2010: 202-212).

Mizrahi‟nin (2011) KOBĠ‟lerde muhasebe bilgi sisteminin etkin kullanımını ölçmek için Ġzmir ilinde bulunan KOBĠ‟lerle yaptığı çalıĢmada; muhasebe bilgi sisteminden Anonim ġirket statüsündeki KOBĠ‟lerin diğerlerine göre daha fazla yararlandıkları ve iĢletmede çalıĢan sayısının artması ile birlikte muhasebe bilgi sisteminden yararlanma derecesinin arttığını ortaya konulmuĢtur (Mizrahi, 2011:307: 316).

Hatunoğlu, Akpınar ve Çelik‟in (2013) KOBĠ‟lerin yönetiminde muhasebe bilgi sisteminin önemini belirlemek amacıyla Gaziantep ve KahramanmaraĢ illerinde bulunan KOBĠ‟lerde yaptığı çalıĢmada; muhasebe bilgi sisteminin hazırladığı raporların en fazla finansman, en az üretim departmanı tarafından kullanıldığı, muhasebe bilgilerinin en fazla vergisel amaçla, daha sonra planlama, yatırım ve fiyat belirleme kararlarında yararlanıldığı ve az sayıda iç denetçi istihdam edildiği tespit edilmiĢtir ( Hatunoğlu, Akpınar ve Çelik, 2013: 307-322).

Yapılan bu çalıĢmalarda, KOBĠ‟lerin muhasebenin sunduğu bilgilerden genellikle vergisel amaçlı yararlandığı görülmektedir. KüreselleĢmenin ve iletiĢim teknolojilerindeki hızlı geliĢimin sonucu olarak; iĢletme faaliyetlerinin uluslararası düzeyde yoğunlaĢması, finansal piyasaların bütünleĢmesi ve denetimin geliĢimi ile birlikte finansal raporlar ve bunları düzenleyen kuralların yeniden oluĢturulması zorunluluğu ortaya çıkmıĢtır (Usul ve Özdemir, 2007: 73). ĠĢte bu değiĢen ve geliĢen yeni koĢullar, KOBĠ‟lerin de muhasebeden beklentilerini değiĢtirecektir.

Finansal raporlama, ulusal düzenlemeler, standartlar ve vergilendirme ile yakın iliĢki vardır. Bu iliĢki Ģu Ģekilde karakterize edilir: 1-Finansal raporlama yapmak için vergi kanunları kullanılır, 2- Muhasebe kârı vergiye tabi kârı hesaplamak için kökeni temsil eder, 3-Birçok KOBĠ vergiye tabi kârı düĢürmek, yani az vergi ödemek ister.

GeliĢmekte olan ekonomilerde finansal raporları düzenlemede ana etkenler Ģekil 2‟de gösterilmektedir. Muhasebe ve vergi arasında güçlü bağ, finansal raporlamanın kalitesine engel olabilir. Buna karĢılık, UFRS‟ler ulusal düzenlemeleri/standartları daha önceden etkilemiĢtir. Bu durum KOBĠ TFRS uygulamaları için bir alt yapı oluĢturmuĢtur (Albu, vd., 2013 :150).

ġekil 2: Finansal Raporlama Standartlarına Etkileyen Ana Unsurlar

Kaynak: Albu, Catalin Nicolae vd., “Implementation of IFRS for SMEs in

Emerging Economies: Stakeholder Perceptions in the Czech Republic, Hungary, Romania and Turkey”, Journal of International Financial Management- Accounting, 2013, s.150.

Küresel ekonomik ortamlarda faaliyet gösteren iĢletmeler tarafından düzenlenen finansal tablolardan beklenen en önemli özellik, onların uluslararası düzeyde karĢılaĢtırılabilir olmalarıdır. Uluslararası karĢılaĢtırılabilirlik, muhasebede aynı dilin kullanılması ile mümkün olabilmektedir. Aydı dilden kasıt finansal olay ve iĢlemlerin kaydedilmesinde, varlık ve kaynakların değerlendirilmesinde, gelir ve giderlerin eĢleĢtirilmesinde aynı esas, usul, ilke ve kuralların uygulanmasını ifade etmektedir. Muhasebe standartlarının küresel olarak uygulanması sözü edilen karĢılaĢtırılabilirliği sağlayacak bir faktördür (Karakaya, 2010: 14).

Vergi Kanunları Ulusal Yasa ve Yönetmelikler

Günümüzde çoğu iĢletmede kullanılan maliyet ve yönetim muhasebesi sistemleri, yirminci yüzyılın baĢındaki üretim ve rekabet ortamı için tasarlanmıĢtır. Bu sistemlerin sunduğu bilgiler, artan rekabet ortamında iĢletmelerin ihtiyaçlarına cevap verememeye baĢlamıĢtır. Bundan dolayı iĢletmede raporlanacak bilgilerin; yönetimin planlarını karĢılanabilecek fırsatları ve riskleri de içerecek Ģekilde geleceğe dönük olması ve finansal olmayan ölçüleri de içerecek Ģekilde, uzun dönemde değer katacak etkenlere odaklanması gerekmektedir ( Uzay, 2004:6).

KOBĠ‟lerin faaliyetleri esnasında yaĢadıkları ve faaliyetlerine olumsuz etkisi yadsınamayacak derecede büyük olan sorunlardan bir tanesi finansman alanındadır. KOBĠ‟lerin fon talebini karĢılayacak finansal kuruluĢlar öncelikle iĢletmenin finansal durum ve performansları ile ilgilenecektir. Gerek ulusal, gerekse uluslararası para ve sermaye piyasalarına ve diğer finansman kaynaklarına eriĢebilmede, güvenilir, kapsamlı, kaliteli ve benzer iĢletmeler arasında karĢılaĢtırılabilirliği sağlayacak finansal bilginin KOBĠ‟ler tarafından temin edilmesi gerekliliktir. Bu nedenden dolayı, KOBĠ‟lerin uluslararası genel kabul görmüĢ muhasebe ve finansal raporlama ilkeleri çerçevesinde kaliteli finansal bilgi sunmalarının gerekliliği ortaya çıkmaktadır (Sayar ve Okur, 2007: 6).

KOBĠ‟lerin uluslararası finansal raporlama standartlarını gerçek anlamda uygulamaları, küresel arenada finansal tabloların güvenilirliğini arttıracaktır. Bu durumda, gerek reel sektörde gerekse mali piyasalarda önemli avantajlar sağlanabilecektir. Ayrıca küresel ölçekte KOBĠ evliliklerine de bir ölçüde ivme sağlanabilecektir (Karakaya, 2010: 15).

TFRS‟nin tutarlı bir Ģekilde uygulanması, finansal bilginin karĢılaĢtırabilirliğini arttırmaktadır. Muhasebe uygulamalarındaki farklılıklar; yatırımcıların, borç verenlerin ve diğer ilgililerin karĢılaĢtırma yapabilmelerini güçleĢtirmektedir. Faydalı finansal bilgilerin (yani ihtiyaca uygun, güvenilir, karĢılaĢtırılabilir vb. bilgilerin) sunulmasının sağlanmasıyla, yüksek kaliteli küresel finansal raporlama standartları, sermayenin dağılımında ve fiyatlamasında etkinliği arttırmaktadır. Bu durum, borç verenlere veya sermayedarlara faydalı olmasının yanı

sıra, sermaye arayan iĢletmelere, sermaye maliyetlerini etkileyen belirsizlikleri ortadan kaldırdığı ve uyum maliyetlerini azalttığı için yarar sağlamaktadır (KOBĠ TFRS Eğitim Materyalleri, 2009: 1) .

KOBĠ‟lerin ülkelerarası karĢılaĢtırılabilir finansal tablolarına, aĢağıda yer alan nedenlerle ihtiyaç duyulur (IASB, 2009: 16 ) :

Finansal kuruluĢlar, sınır ötesi kredi sağlamakta ve çokuluslu bir biçimde faaliyet göstermektedir. Birçok ülkede, mikro iĢletmeler dâhil KOBĠ‟lerin yarısından fazlasının bankalara kredi borçları bulunmaktadır. Bankalar, borç verme kararlarını alırken ve bu borçlara iliĢkin koĢulları ve faiz oranlarını belirlerken finansal tablolara güvenmektedir.

Tedarikçiler, kredili olarak mal ve hizmet satmadan önce diğer ülkelerdeki alıcıların finansal durumunu değerlendirmek istemektedir. Kredi derecelendirme kuruluĢları, tüm dünyada aynı biçimde

derecelendirme yapmaya çalıĢmaktadır. Sınır ötesi faaliyet gösteren bankalar ve diğer kurumlar genellikle benzer derecelendirmeler oluĢturmaktadır. Raporlanan finansal bilgi, derecelendirme sürecinde oldukça önemlidir.

Birçok KOBĠ‟nin denizaĢırı tedarikçileri bulunmakta ve söz konusu tedarikçilerin finansal tabloları, uzun vadeli iĢ iliĢkilerine iliĢkin beklentilerin değerlendirilmesi amacıyla kullanılmaktadır.

KOBĠ‟ler, giriĢim sermayesi yatırım ortaklıklarından sınır ötesi fon sağlamaktadır.

Çoğu KOBĠ‟nin, günlük yönetimlerinde yer almayan dıĢ yatırımcıları vardır.

Yukarıda belirtilen nedenler KOBĠ‟lerin yeni küresel ekonomik yapı içerisinde faaliyet gösterebilmeleri için, uluslararası finansal raporlama standartlarını uygulamaları gerekliliğini ifade etmektedir. Bu standartlar KOBĠ‟lerin uluslararası ekonomik iklime uyum sağlamaları için önem arz etmektedir.

KOBĠ‟lerde UFRS‟nin gerekliliği ile ilgili Avusturya, Honkong, Malezya ve Singopur‟daki bir araĢtırma yapılmıĢtır. Bu araĢtırmada, KOBĠ UFRS‟nin KOBĠ‟lerin finansal raporlarını belirli bir çerçevede hazırlamasını sağlamak için gerekli olduğunu Avusturya % 70 belirtirken, Singapur % 87 gerekli olduğunu belirtmiĢti. KOBĠ‟lerin UFRS uygulamasının seçimli olmasını Malezya % 60 oranında isterken, Singapur % 69 oranında istemektedir.

Tablo 14: KOBĠ UFRS’nin Gerekliliği

Önemli Bulgu Avusturya % Hong Kong % Malezya % Singapur %

KOBĠ UFRS, KOBĠ‟lerin finansal raporlarını belirli bir çerçevede hazırlamak için gereklidir. 70 83 80 87 KOBĠ‟lerde UFRS uygulaması seçimli olmalıdır. 61 68 60 69

Kaynak : “ Survey Supports IFRS for SMES”, Anonymous, Intheblack; October 2007, s.51.

2.4.2. KOBĠ Uluslararası Finansal Raporlama Standardının OluĢum