Ġlk GeçiĢte Gerçeğe Uygun Değerin Kullanımı

Standarda, geçiĢ tarihinde bir maddi duran varlık, yatırım amaçlı gayrimenkul veya maddi olmayan duran varlık kalemlerinin gerçeğe uygun değer ile ölçülebileceği ve söz konusu gerçeğe uygun değerin bu tarihte tahmini maliyet olarak

kullanabileceği belirtilmiĢtir (KOBĠ TFRS, paragraf 35.10 / c ). Ayrıca bu standarda, bireysel finansal tabloların hazırlandığı durumlarda, bağlı ortaklıklardaki, iĢtiraklerdeki ve müĢtereken kontrol edilen iĢletmelerdeki yatırımların gerçeğe uygun değer ile değerlenebileceği yer almaktadır (KOBĠ TFRS, paragraf 35.10 /f ).

Yabancı para iĢlemi ilk muhasebeleĢtirmede ve izleyen dönemlerde gerçeğe uygun değer üzerinde ölçülmektedir. Bu değerde iĢlem tarihindeki geçerli kur uygulanarak, tespit edilir (KOBĠ TFRS, paragraf 30.7- 30.9/c).

4.2.2.ErtelenmiĢ Vergi Varlığı ve ErtelenmiĢ Vergi Borcunun Hesaplanması

Muhasebe ilkeleri göz önüne alınarak hesaplanan kâr (dönem kârı) ile vergi mevzuatı göz önüne alınarak hesaplanan kâr (mali kâr) tutarı farklıdır. Bu farklılaĢmaya sürekli farklar ve geçici farklar neden olur. Muhasebe kârı ile mali kârın farklılaĢmasına vergi mevzuatının hiçbir zaman kabul etmediği gelir ve giderler neden oluyorsa, bu farka sürekli fark denir. Muhasebe kârı ile mali kâr arasındaki oluĢan bu fark, dönemin vergisini etkilemekle birlikte, hiçbir zaman kapanmadığı için gelecek dönemin vergisini etkilemez ve ertelenmiĢ vergi varlığı veya borcu oluĢmaz (Özkan, 2009: 98). Sürekli farklar; vergi cezaları ve zamları, trafik cezaları ve zamları, ödenmeyen SSK primleri, örtülü sermaye üzerinden hesaplanan borçlanma giderleri gibi sürekli farklara neden olan giderlerdir (Yereli, Kayalı ve Yeğinboy, 2012: 18). KOBĠ TFRS‟ye göre geçici farklar aĢağıdaki durumlarda ortaya çıkar (KOBĠ TFRS, paragraf 29.14).

Varlıkların veya borçların ilk muhasebeleĢtirilmelerinde vergiye esas değerlerinin defter değerlerinden farklı olduğu veya veya vergiye esas değerleri olmakla birlikte varlık ve borç olarak muhasebeleĢtirilmemiĢ kalemler için vergiye esas değerin belirlendiği durumlarda,

Gelir ve giderlerin bir raporlama döneminde kapsamlı gelire veya özkaynağa yansıtılması söz konusu iken baĢka bir dönemde vergiye tabi kâra yansıtılması nedeniyle, bu kalemlerin ilk muhasebeleĢtirilmelerinin ardından defter değerleri ile vergiye esas değerleri arasında farkların ortaya çıktığı durumlarda.

Bir varlığın veya borcun vergiye esas değerinin değiĢtiği ve söz konusu değiĢikliğin herhangi bir dönemde varlığın veya borcun defter değerine yansıtılmadığı durumlarda.

Standarda göre ertelenmiĢ vergi varlıkları ve borçları; gelecek dönemlerde vergiye tabi kârı artırması beklenen geçici farkların tümü için ertelenmiĢ vergi borcu, gelecek dönemlerde vergiye tabi kârı azaltılması beklenen geçici farkların tümü için ertelenmiĢ vergi varlığı ile kullanılmamıĢ mali zararların ve kullanılmamıĢ vergi avantajlarının gelecek dönemlere taĢınmasını teminen ertelenmiĢ vergi varlığı için muhasebeleĢtirilir (KOBĠ TFRS, paragraf 29.15). ErtelenmiĢ vergi varlıkları ve borçları raporlama tarihi itibariyle yürürlükte olan vergi oranı üzerinden hesaplama yapılır (KOBĠ TFRS, paragraf 29.118). ErtelenmiĢ vergi borçları, vergiye tabi geçici farklar nedeniyle gelecek dönemlerde ödenecek kurumlar vergisi tutarını ifade eder. Bu tutarlar gelecek dönemlerin kurum kazancı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisine ilave edilecek tutarlardır. ErtelenmiĢ vergi alacakları (ertelenmiĢ vergi varlıkları), indirilebilir geçici farklar ve gelecek dönemlere devreden kullanılmamıĢ mali zararlar ile gelecek dönemlere devreden kullanılmamıĢ vergi indirim ve istisnalar nedeniyle gelecek dönemlerde ödenecek kurumlar vergisinden indirilecek kurumlar vergisi tutarını ifade eder (Kavak, 2008: 44).

Geçici farkların vergi etkisi bilançoda ertelenmiĢ vergi varlığı veya ertelenmiĢ vergi yükümlülüğü olarak raporlanırken, gelir tablosunda ertelenmiĢ vergi gideri veya ertelenmiĢ vergi geliri olarak raporlanır (Özkan, 2009: 98). Geçici farklara; kıdem tazminatı karĢılıkları, diğer borç ve gider karĢılıkları, alınan çekler reeskont giderleri, vadesiz alacak reeskont giderleri, fazla ayrılan veya geçmiĢ döneme iliĢkin ayrılan amortisman giderleri, alıĢ bedeli altında değerlenen hisse senetleri için yazılan giderler, hisse senetleri değer artıĢ kazançları, verilen çekler reeskont gelirleri, vadesiz borçlar reeskont gelirleri, varlık değer artıĢ kazançları, geliĢtirme giderleri, yenileme fonu gibi gider ve gelirler neden olmaktadır (TekĢen, 2010: 301).

BEġĠNCĠ BÖLÜM

5.

KOBĠ’LERĠN GERÇEĞE UYGUN DEĞER ĠLE

FĠNANSAL RAPORLANMASI VE BĠR UYGULAMA

Tezin beĢinci bölümünde; araĢtırmanın modeli ve yöntemine iliĢkin bilgiler verilmiĢ ve bu çalıĢma kapsamında ABC Ticaret Limited ġirketi‟nin 1 Ocak 2013 tarihli KOBĠ TFRS ilk geçiĢ finansal durum tablosu hazırlanmıĢtır.

5.1. AraĢtırmanın Amacı

AraĢtırmanın amacı; KOBĠ‟lerin TFRS‟ye göre gerçeğe uygun değer ile finansal raporlanmasını kuramsal olarak incelemek ve bu kapsamda bir KOBĠ‟de uygulama yapmaktır.

5.2. AraĢtırmanın Modeli

Tezde nitel vaka yöntemi kullanılmıĢtır. AraĢtırmada öncelikle konu ile ilgili Türkçe ve Ġngilizce literatür taraması yapılmıĢ, daha sonra bir KOBĠ kapsamındaki Ģirketin VUK‟na göre düzenlenmiĢ mali tabloları ve diğer mali bilgileri elde edilmiĢtir. ġirketin VUK‟na göre düzenlenmiĢ bilanço kalemleri, KOBĠ TFRS‟ye göre değerleme, sınıflandırma ve düzeltme iĢlemleri yapılmıĢtır. Değerleme iĢleminde, KOBĠ TFRS‟de belirtilen hükümler çerçevesinde gerçeğe uygun değerleme yöntemi seçilmiĢtir.

5.3.Varsayımlar

Tez, mali bilgilerini üçüncü kiĢilere vermek zorunda olmayan hizmet sektöründe faaliyet gösteren bir KOBĠ‟nin muhasebe bilgi sisteminin sunduğu temel mali tablolar ve diğer muhasebe bilgileri çerçevesinde yapılmıĢtır. ĠĢletmenin sunduğu mali bilgilerin gerçekçi olduğu varsayılmaktadır. Ayrıca, tezde KOBĠ‟lerin

TFRS uygulama zorunluluğu ve standartta belirtilen hususlar çerçevesinde varlık ve yükümlülükleri değerlemesinde seçim hakkı sunulanlarda gerçeğe uygun değerleme yöntemini seçildiği varsayılmaktadır.

5.4. Sınırlılıklar

Tezin en önemli sınırlılığı halka açık olmayan, aile Ģirketi olan KOBĠ kapsamındaki Ģirkette yapılmasından dolayı, detay bilgilere ulaĢmadaki sıkıntılardır. Diğer bir sınırlama ise, ülkemizdeki KOBĠ‟lerin henüz TFRS‟yi uygulamaya baĢlamamasıdır.

5.5. Verilerin Toplanması

ABC Ticaret Limited ġirketi‟nin muhasebe bilgi sisteminin 31 Aralık 2012 tarihi itibariye hazırlamıĢ olduğu temel ve ek mali tablolar ile diğer finansal bilgilere ulaĢılmıĢtır.

5.6. Verilerin Çözümü

ABC Ticaret Limited ġirketi‟nin VUK‟na göre hazırlanmıĢ 31 Aralık 2012 tarihli bilançosu KOBĠ TFRS‟ye göre 1 Ocak 2013 açılıĢ bilançosu olarak düzeltilmiĢtir. Düzeltme iĢlemlerinde ve düzeltilmiĢ raporların oluĢturulmasında, literatürde bu konu ile ilgili çalıĢmalar incelenmiĢ ve bu konuda uzman kiĢilerin görüĢleri alınmıĢtır.

KOBĠ TFRS‟de varlık ve borçların değerlemesinde sadece gerçeğe uygun değerleme yöntemi kullanılmamaktadır. Bu nedenle KOBĠ TFRS‟ye göre bilanço kalemlerinin düzeltilmesinde standartta yer alan diğer değerleme yöntemleri kullanılarak iĢlem yapılmıĢtır. Zira sadece gerçeğe uygun değerleme yöntemi kullanıldığında KOBĠ TFRS bilançosunun hazırlanması söz konusu olamayacaktır. Bu süreçte bilanço kalemleri öncelikle KOBĠ TFRS‟de yer alan değerleme ölçülerine göre değerlendirilmiĢ, daha sonra taslak tekdüzen hesap planında yer alan hesaplara göre muhasebe kayıtları yapılmıĢ ve sonrasında VUK‟na göre raporlama ile KOBĠ

TFRS‟ye göre raporlamadaki farklılıklar nedeniyle ortaya çıkan farkların vergi etkisi hesaplanarak, muhasebe kaydı yapılmıĢtır. Ayrıca bu iĢlemlerde sadece değerleme ölçüleri dikkate alınmamıĢ, KOBĠ TFRS‟ye göre uygulanması gereken diğer hususlar ile taslak tekdüzen hesap planındaki bilanço kalemlerinin sınıflandırılmasındaki farklılıklarda dikkate alınmıĢtır. Örneğin VUK‟na göre hesaplanan amortismana tabi iktisadi kıymetler KOBĠ TFRS çerçevesinde kıst amortisman yöntemi kullanılarak, bunların amortismanları tekrar hesaplanarak, düzeltme kayıtları ve vergi etkisini gösteren kayıtlar yapılmıĢtır; ticari amaçla elde tutulan maddi duran varlıklar KOBĠ TFRS‟ye göre yatırım amaçlı olduğu için, taslak tekdüzen hesap planında yer alan yatırım amaçlı gayri menkul hesabına aktarılmıĢtır.

5.7.Otel ve Yiyecek- Ġçecek ĠĢletmelerinin Muhasebe Açısından