Kesintisiz Takip Hakkı

Yukarıda belirtilen yargısal yetkilere ilaveten “bir kıyı devleti ulusal yetki alanına giren deniz alanlarında ihlal edilen bir kuralın cezalandırılması amacıyla açık denizlere kaçan diğer devlet gemilerini izleyip açık denizde yakalanması ve gerekli yasal iĢlemleri yapma konusunda yetkili" (ADS, 1958: mad. 23; BMDHS, 1982: mad. 111) kılınmıĢtır. Buna izleme hakkı denir (Baykal, 1998: s. 381).

ADS‟de izleme hakkı, “yabancı devlet gemilerinin söz konusu ihlali devletin egemenlik alanı olarak tanımlanan iç sular, karasuları veya takımada sularında yapmıĢ olması; izlemenin, bunlara ilaveten bitiĢik bölge içinde baĢlamıĢ olması" (ADS, 1958: mad. 23/1) gerekli iken, BMDHS izleme hakkının baĢlatılması için ihlalin gerçekleĢtiği alanlara MEB ile kıta sahanlığındaki tesislerin etrafındaki güvenlik bölgelerini de ilave ederek, bahse konu sahalardaki kıyı devletinin yargı yetkisini dolayısıyla kısmi egemenlik hakkını tekrar etmiĢtir.

Ancak, kıyı devleti izleme hakkını kullanırken bazı koĢulların sağlanmıĢ olması gerekir. Bunlardan birincisi, izleme, ihlalin gerçekleĢtiği deniz alanından baĢlamalıdır. Ġç sular veya karasularında söz konusu bir ihlalin takibi bu alanlardan baĢlayacaktır. Yine MEB ve kıta sahanlığı içindeki bir güvenlik bölgesi içinde bir takibin baĢlatılabilmesi için anılan bölgelerle ilgili kıyı devletinin uluslar arası hukuka uygun koymuĢ olduğu kuralların ihlal edilmiĢ olması ve takibin bu bölgelerden baĢlatılma zorunluluğu vardır. Ancak, bu tanım takibi yapacak geminin aynı bölgede olma zorunluluğu olarak anlaĢılmamalıdır. Bir baĢka deyiĢle izleme baĢladığı anda izlemeyi yapacak kıyı devleti gemisinin ihlalin yapıldığı bölgede olma zorunluluğu yoktur. (Pazarcı, 2005: s. 372; Baykal, 1998: s. 383; Toluner, 1996: s. 302; ADS, 1958: mad. 23; BMDHS, 1982: mad. 111/1).

“Ġzleme, takip edilecek yabancı gemiye görülebilir ya da iĢitilebilir bir durma iĢaretinin verilmesinden sonra baĢlatılabilir. Takip kesintisiz olmalıdır. Kesintisiz takip ancak harp gemileri veya askeri uçaklar veya devlet hizmetinde olduğu veya o amaçla yetkilendirildiği açıkça iĢaretlenmiĢ ve teĢhis edilebilir diğer gemi veya uçaklar tarafından yapılabilecektir. Kesintisiz takip herhangi bir nedenle kesintiye

71

uğradığında veya takip edilen gemi baĢka bir devletin karasularına girdiğinde sona erer " (BMDHS, 1982: mad. 111).

Kesintisiz takibin amacı, uluslararası hukukun zararsız gemiler için tanımıĢ olduğu seyrüfer serbestisi prensibinin arkasına sığınarak suç iĢlenilmesini engellemektir. Zira, aksine bir düĢüncenin kabulü, kıyı devletinin yetkisine tabi deniz alanlarında suç iĢleyen yabancı gemiye karĢı açık denizlere çıktıktan sonra takip yapılamaması ve neticede cezalandırılamaması anlamına gelir. Bu yetkinin tanınmasının bir diğer önemli sebebi de deniz vasıtalarının süratlerinin birbirine yakın olması sebebiyle takibin bazen yüzlerce mil devam edebilmesi, dolayısıyla kaçan geminin yakalanmadan açık denize ulaĢabilmesi ihtimalinin yüksek olmasıdır. Kesintisiz takip yetkisinin kıyı devleti tarafından kullanılması sözleĢmede belirtilen Ģartların varlığı halinde hukuka uygundur (Baykal, 1998: s. 389).

BitiĢik bölge, kıyı devletinin gümrük, sağlık, maliye ve göç konularındaki düzenlemelerinin ülkesinde veya karasularında vuku bulan veya bulacak ihlalini cezalandırmak ve önlemek amacıyla bir kontrol icra etmek üzere ihdas edilebilir (ADS, 1958: mad. 24; BMDHS, 1982: mad. 33). Kıyı devletinin bitiĢik bölge ihdasına neden olan bu düzenlemelerinin ihlali halinde kesintisiz takibin bitiĢik bölgeden baĢlayabilmesi için geminin, sayılan dört konudaki düzenlemeleri bitiĢik bölgede veya iç sular yada karasularında ihlal ettikten sonra takibin baĢladığı sırada bitiĢik bölgede bulunması gerekir. BitiĢik bölgede, yabancı gemi tarafından kıyı devletinin bu bölgedeki haklarını (gümrük, sağlık, maliye ve göç) ihlal etmiĢ olduğu inancını uyandıracak sebeplerin bulunması gerekir. 1982 sözleĢmesi bitiĢik bölgede arkeolojik ve tarihi nesnelerin kıyı devletinin rızası olmaksızın çıkarılması halinde, bitiĢik bölge ile ilgili sayılan alanlardaki düzenlemelerinin ülkesinde veya karasularında ihlal edildiği varsayımıyla hareket edebileceği kabul edilmiĢtir. Buna göre bitiĢik bölgede vuku bulacak arkeolojik ve tarihi eser kaçakçılığı olaylarında kıyı devletinin, takip yetkisi bitiĢik bölgede baĢlayacaktır (Pazarcı, 2005: s. 373; Baykal, 1998: s. 387; Toluner, 1996: s. 303; ADS, 1958: mad. 23/1; BMDHS, 1982: mad. 111/1).

72

baĢlatılabilmesi için anılan bölgelerle ilgili kıyı devletinin uluslararası hukuka uygun koymuĢ olduğu kuralların ihlal edilmiĢ olması ve takibin bu bölgelerden baĢlatılma zorunluluğu vardır.

Kesintisiz takibin baĢlama yeri bakımından, takip edilecek gemi için kural yukarıda belirtildiği gibi iken, takip edecek gemi veya uçağın bulunduğu deniz alanının bir önemi yoktur. BaĢka bir ifadeyle takip edecek gemi takibin baĢladığı sırada takip edilecek gemi ile aynı deniz kesiminde bulunabileceği gibi onunla kıyı devleti ya da açık deniz arasındaki herhangi bir yerde de bulunabilir.

Kesintisiz takip, yabancı gemi veya botlarından birisinin takip eden devletin içsularında, takımada sularında, karasularında, bitiĢik bölgesinde, MEB veya kıta sahanlığında bulunduğuna, kanaat getirildiği bir esnada baĢlatılmalıdır.

Ġzleme, takip edilecek yabancı gemiye görülebilir ya da iĢitilebilir bir durma iĢaretinin verilmesinden sonra baĢlatılabilir (ADS, 1958: mad. 23/3; BMDHS, 1982: mad. 111/4). Bu bakımdan, geminin sırf suç iĢlerken görülmesi veya suç iĢlediğinden Ģüphe duyulması takibin baĢlatılabilmesi için yeterli değildir, ayrıca durma iĢaretinin de verilmiĢ olması gerekir (ADS, 1958: mad. 23/5 (b); BMDHS, 1982: mad. 111I6(b)).

Takip kesintisiz olmalıdır (ADS, 1958: mad. 23/1; BMDHS, 1982: mad. 111/1). Takibin kesilmesi takip edilen geminin sis, fırtına, karanlık gibi doğal nedenlerle ya da sürat farkı gibi teknik nedenlerle izini kaybettirmesi Ģeklinde olabilir. Takibin kesintisiz olması Ģart olduğundan, ilgili geminin daha önceki bir geçiĢi sırasında yapmıĢ olduğu herhangi bir ihlale dayanılarak kesintisiz takipte bulunulamaz. Ancak bu, kıyı devletinin böyle bir yabancı gemi üzerinde bir daha asla yetki kullanamayacağı anlamına gelmez. Kıyı devleti, yabancı gemi kendi karasularında iken iç hukukundan doğan yetkilerini gemi üzerinde kullanabilir.

Kesintisiz takip edilen geminin bayrak devletinin veya bir baĢka devletin karasularının ötesinde kalan deniz alanlarında örneğin MEB‟inde de devam edecektir. Karasuları devletin egemenliğine tabi sulardandır ve denizin bu alanında

73

devletin yetkisi asıldır. Buna karĢılık MEB ise, ulusal yetki sınırlarının ötesinde kalan, kıyı devletinin egemen bazı yetkiler kullandığı bir deniz alanıdır. Dolayısıyla, takip yabancı karasularına kadar devam edecektir.

Kesintisiz takip herhangi bir nedenle kesintiye uğradığında veya takip edilen gemi, kendi devletinin veya üçüncü bir devletin karasularına girdiği anda takip yetkisi sona erer, gemi tekrar açık denize açılsa dahi takip edilemez (ADS, 1958: mad. 23/2; BMDHS, 1982: mad. 111/3). Kesintisiz takibe konu olan gemiler yabancı bayrak taĢıyan veya birden fazla bayrak taĢıyan veya hiç bir devletin uyruğunda olmayan gemilerdir. Kıyı devletinin bayrağı altında seyreden gemiler üzerinde yetkisi asıl ve daha geniĢ olduğundan ve birden fazla bayrak taĢıyıp da bu bayraklardan biri kıyı devletine ait olan gemi, kıyı devletine karĢı diğer bayrağı ileri süremeyeceğinden bu tür gemiler için kesintisiz takip kurallarının iĢletilmesi anlamsızdır.

Kesintisiz takip ancak ticaret gemileri, ticari amaçlı kullanılan devlet gemileri üzerinde kullanılabilir, savaĢ gemileri ile yabancı devletin gayrı ticari amaçlarla kullandığı yargı bağıĢıklığına dayanan gemilere karĢı kesintisiz takip yapılamaz. Takip sonucu, yabancı ticaret gemisinin açık denizde durdurulması, kimliğinin incelenmesi ve gerekirse kıyı devletine götürülerek yargılanması mümkündür. Takip edilen geminin tutuklanması, el konulması ya da batırılması durumunda bayrak devletine bilgi verilmesi gerekmektedir. Kıyı devletleri kesintisiz takip hakkını, özellikle uyuĢturucu trafiğine iliĢkin kanunların ihlali, balıkçılığa iliĢkin kuralların ihlali ve deniz kirlenmesine iliĢkin düzenlemelerin ihlal edilmesi durumlarında kullanmaktadırlar (Baykal, 1998: s. 394).