Kitle İletişim Araçları

Kitle iletişim araçları, insanların siyasal, ekonomik ve toplumsal kanaatlerini büyük ölçüde etkilemektedir. Ayrıca siyasal düşüncelerin oluşmasına katkı sağlamaktadır. Bu sebeple 2,5 milyon Türk vatandaşı ve Türk kökenli Alman vatandaşının siyasal katılımını ve entegrasyonunu etkilemektedir. Alman vatandaşlığına geçen Türklerin sayısı 2006 yılı itibariyle 700 bini geçmiştir (Auswertiges Amt, Mai 2007).

İşgücü göçünün başlangıcında rotasyon sistemiyle gelmiş olan işçiler bir kaç sene çalışıp dönmeyi düşünmektedir. Bu sebeple Almanca öğrenmemekte ve bütün planlarını geçici yapmaktadır. Almanca bilmeyen Türkler, ihtiyaçları olan bilgi açığını, sadece Türkçe yayın kanallarından karşılayabilmektedir. Bu açığı gören Doğu Almanya Komünist yönetimi kurdurmuş olduğu bizim radyo ile Türklere yönelik yayınlar

yapmaya başlamaktadır. Türkiye’de Devlet Planlama Teşkilatı ve Alman yetkililer bunun önünü almak amacıyla genel ve yerel göçmenlere yönelik yayın yapan kitle iletişim araçları oluşturmaktadır. Bu yayın kurumları, Almanya’daki işçilerin sosyal haklarını, hukuki durumlarını, Türkiye-Almanya arasında yaşamış oldukları aile birleşimi vb sorunlara ilişkin soruların cevapları, Türkiye, Almanya ve dünya’dan haberler gibi konuları dinleyicilere aktarmaktadır (Abadan-Unat, 2006: 218). Almanya’da Türkçe yayın yapan KIA, daha sonra gelişerek Türkiye-Almanya arasında bir köprü olmaya başlamaktadır.

Tablo 11. Almanya’da Göçmenlere Yönelik Yayın Yapan En Önemli Radyolar (Türkçe Dahil) Eyaletler Radyolar Berlin RBB-Multikulti Hamburg/Bremen/Niedersachsen/Schleswig-Holstein/Mecklenburg-Vorpommern NDR-Welle NDR Spezial

Bremen RB-Radio Bremen II

Nord-Rhein Westfalen WDR-Funkhaus Europa

Hessen HR- MW

Baden-Württenberg/Rheinland-Pfalz SWR-Şehirlere Göre Radyo Yayınları

Bayern BR-MW

Saarbrücken SR- UKW,SR 4

Kaynak: AID, 1/2000: 12; www.rbb-online.de/_/presse/indeks_jsp/key=2999989.html, erişim :02.08.2007)

Bu kanallar Almanya genelinde ARD’ye²² bağlı olarak yabancı dilde yayın yapmaktadır. ARD 1960’lı yıllardan beri göçmenlere yönelik yabancı dilde programlar yapmaktadır. Bu programlar yabancıların anavatanları ile Almanya arasında köprü rolü görmektedir. Dolayısıyla çok sayıda yayın yapan radyo bulunmaktadır. SWR Südwestrundfunk- Güneybatı Radyo Yayını, 2003 yılından itibaren göçmenlere yönelik ana dilde radyo yayınlarını durdurmaya karar vermiştir. Buna karşılık TGD²³ (Almanya Türk Toplumu) bu yayınların entegrasyona katkı sağladığını, durdurulmaması gerektiğini ve durdurulmasının olumsuz sonuçları olabileceğini ileri sürmektedir. Ana dilde yayının durdurulması, göçmenler için bir yük olduğu kadar dışlanmanın da bir

22 ARD Arbeitsgemeinschaft der öffentlich-rechtlichen Rundfunkanstalten der Bundesrepublık Deutschland) dokuz eyalet ve bir Federal yayın organından oluşan bir yayın kurumudur

23 TGD Türkische Gemeinde in Deutschland Almanya’da faaliyet gösteren ve de Almanya Türk Toplumu anlamına gelen bir dernektir.

göstergesidir. Bu durum entegrasyon sürecini olumsuz yönde etkileyecektir (TGD, 2007).

Tablo 12. Almanya’da Türklerin Kullandığı Kitle İletişim Araçlarının Dillere Göre Dağılımı (%) Televizyon Radyo Günlük Gazete Haftalık Gazete İnternet

Almanca Türkçe Almanca Türkçe Almanca Türkçe Almanca Türkçe Almanca Türkçe

91,8 92,2 28,3 16,1 47,3 57,3 11,9 5,0 24,8 17,7

Kaynak: SAUER, Martina, Mediennutzung und Sprachkompetenz türkischstämmiger

Migrant(inn)en, ZfT (Stiftung Zentrum für Türkeistudien), 2005, erişim tarihi: 14. 08. 2007

www.mekonet.de/doku/ws_05/05_ws1_sauer.pdf

Anadilde yayın yapan KİA, Türklerin entegrasyonuna olumsuz etki eder mi sorusu Almanlar tarafından sorulmaktadır. Buna bağlı olarak Almanya’da bir medya gettolaşmasından bahsedilmektedir. Bu iddiaya göre, medya gettolaşması göçmenlerin memleketlerini bilme açığını kapatmaktadır. Almanların sunmadığı hizmetleri sunmaktadır. Yabancıların taleplerini karşılamaktadır. Ancak Almanca KİA izlenmemektedir (Halm, int. erişim 2007: 18). Buna karşı yaklaşıma göre de bu olgu, entegrasyona hizmet etmekte, hem Almanya’yı hem de Türkiye’yi Türklere tanıtmaktadır. Örneğin; Almanya’da kendilerini ilgilendiren emeklilik, vergi, reformlar, yabancılar yasası gibi siyasal gelişmelere ilişkin konuları topluma aktarmaktadır. Bu yönüyle Türkçe yayın yapan KİA, bir kültür ve haber taşıyıcısıdır. Martina Sauer iddia edildiği gibi bir medya gettolaşmasının söz konusu olmadığını ve bu konuda yeterince verinin de bulunmadığını ifade etmektedir (Sauer, 2005 : 24).

Bir başka iddiaya göre de, sadece Türkçe KİA’nın izlenmesi, Türklerin Almanya’dan kopmasına neden olmaktadır. Anadilde yayın yapan medya izole etmekte ve bu da entegrasyona mani olmaktadır. Çünkü Türk haberleri Türkiye merkezli, Türkiyeyi birinci sıraya koyan Almanyayı ikinci pozisyona iten, Almanyayı ve Almanya bakış açısını yansıtmayan bir yayın yapmaktadır. Göçmenlerin çocuklarının Türk medyasını aşırı izlemeleri Almancalarına zarar vermektedir (Halm, 2007: 19). Bu yaklaşıma karşı da Sauer, Almanya’da Türklerin %96,4’nün hem Almanca ve hem de Türkçe medyayı takıp ettiğini, bu sebeple herhangi bir kopmanın olamayacağını, Alman medyasını kullanmak Türk medyasından kopmak anlamına gelmediğini, birinci nesilde Türkçe izleyenlerin, ikinci ve üçüncü nesilde ikisini de izlemeyi dil ve sosyalizasyona bağlamaktadır. Medya kullanımı Türk Almanı veya Alman Türkü şeklinde telaffuz edilen yeni ve gerçek olan tanımlamayı da karşılamaktadır. Ayrıca bu durum

Almanya’da yaşayan Türklerin bir platforma ihtiyacının olduğunu, bu ihtiyacı Türk medyasının kısmen Alman medyasının hiç karşılamadığını belirtmektedir. Göçmenlerin, göçmenlere yönelik yaptığı çalışmalar çok verimlidir. Bu durum daha çok dikkati çekmektedir. Medyanın entegrasyona engel teşkil ettiği şeklindeki inandırıcı olmayan iddiaları gerçekçi değildir. Bu konuda yapılan araştırmalar, bu iddiaların daha çok ön yargı ürünü olduğu ve gerçekte böyle bir olgunun mevcut olmadığını göstermektedir (Sauer, 2005 : 24).

Tablo 13. Almanya’da Türklerin Demografik Değerlere Göre Almanca ve Türkçe KİA İzleme Oranı (%)

Değerler Sadece Almanca Sadece

Türkçe Türkçe ve Almanca Kadın 2,3 5,4 91,3 Cinsiyet Erkek 1,7 1,9 96,4 0-30 Yaş 3,0 0,3 96,3 30-44 Yaş 2,2 3,5 94,3 45-59 Yaş 0,5 5,3 92,3 Yaş Grupları 60 ve üstü 13,8 86,2 Okul Bitirmemişler ^{1,2 11,2 86,1} Hauptschule 4,7 2,0 93,3 Orta Okul (TR) _ 1,8 98,2 Realschule 0,9 0,9 97,3 Lise (TR) 0,9 0,5 98,6 Mezuniyeti Abitur( 1,3 _ 98,7 Toplam 2,0 3,5 94,0

Kaynak: SAUER, Martina, Mediennutzung und Sprachkompetenz türkischstämmiger

Migrant(inn)en, ZfT (Stiftung Zentrum für Türkeistudien), 2005, erişim tarihi: 14. 08. 2007

www.mekonet.de/doku/ws_05/05_ws1_sauer.pdf

Sauer’e göre (2005: 3) Almanya’daki 2,6 milyon Türk’ün ortalama 750.000’i Alman vatandaşlığını edinmiştir. Köln’ün de içinde bulunduğu Kuzey-Ren Westfalya eyaletinde yaşayan Türklerin sayısı 920.000’dir. Bunların da yaklaşık 300.000’i Alman vatandaşıdır. Burada Sauer’e göre şöyle bir sonuç ortaya çıkmaktadır: Almanya’daki Türklerin artık %15’i birinci nesil, 1/3’i Almanya doğumlu, ¼’i de 18 yaşından küçüktür. Bu durumda birinci nesil azalmakta ve genç bir nesil ortaya çıkmaktadır. İkinci neslin eğitim düzeyi daha yüksek ve üniversitede öğrenim görenlerin sayılarında da artış gözlemlenmektedir. Buna rağmen Almanlar’a oranla eksikliklerin olduğu dikkati çekmektedir. Mevcut süreçte bir orta tabaka oluşmakta, Almanya’ya bağlılık

artmakta, geri dönme eğilimi azalmakta ve kendine has bir genç kültür oluşmaktadır (Sauer, 2005: 3). Bütün değerler, medyayı tekip eden insanların tercihlerine etki etmektedir.

Almanya’da Türkçe gazeteler, 60’lı yılların ortalarından itibaren satılmaya başlamaktadır. Tercüman ve Akşam gibi Almanya piyasasında çıkan Türk gazeteleri, çok hızlı değişen piyasaya ayak uyduramamakta ve tekrar silinmektedir. Günümüzde 1971’den beri yayın yapan Hürriyet gibi gazetelerin Avrupa sayfaları bulunmaktadır. Hürriyet, yerleşmeye karar vermiş Türkler’e kalıcı hizmetler sunmak için yaklaşık 130 bölgesel gazeteci ile bir ağa sahiptir. Gazetelere Avrupa sayfalarının eklenmesinin temel sebepleri ise; kalıcılık, Almanya’ya olan ilginin artması, Avrupa’daki okuyucularını kaybetmemektir. Felten Türklerin yazılı medyayı hem Almanya’da hem de Türkiye’de daha az tükettiğini, Almanların ise daha fazla tükettiğini belirtmektedir (Felten, 2007). Gazetelerin taraf tutarak okuyucuyu yönlendirmesi, kamu kurum ve kuruluşlarına karşı okuyucularının çıkarlarından yana tavır almalarıdır. Bugün Almanya’da ülke çapında yayın yapan, farklı siyasal eğilimlere sahip yedi Türk gazetesi bulunmaktadır.

Almanya Devlet Televizyon ve radyo kanalları, 1964’den 80’li yılların sonlarına kadar anadilde yayın yapmakta idi. Buna, bütün Türk toplumunun yoğun bir şekilde izlediği Köln radyosu, televizyonlarda sunulan Türkiye mektubu, ‘Ali Babanın Bir Çiftliği Var’ programları örnek olarak gösterilebilir. Şimdi radyo kanallarında çok kültürlü yayın yapan ‘radyo muti kulti’ gibi çak sayıda kanallar bulunmaktadır. Köln radyosu yayınlarına hala devam etmektedir (Sauer, 2005: 6).

Tablo 14. 2005 yılında Almanya’da Basılan Günlük Türk Gazetelerinin Tirajları Gazeteler Almanya’da İlk Basılma

Yılı Almanya Tirajı Hürriyet 1971 110.000 Milliyet 1972 22.000 Milli Gazete 1973 10.000 Türkiye 1987 50.000 Zaman 1990 13.000 Evrensel 1995 3.000 Özgür Politika 1995 12.000

Kaynak: SAUER, Martina, Mediennutzung und Sprachkompetenz Türkischstämmiger Migrant(inn)en, ZfT (Stiftung Zentrum für Türkeistudien), 2005: 5, erişim tarihi: 14. 08. 2007 www.mekonet.de/doku/ws_05/05_ws1_sauer.pdf

Uydudan yayın yapan Türkiye kanalları aynı zamanda Almanya’da eş zamanlı olarak yayın yapmatadır. Burdaki kanallar Türkiye’dekilerle birleşince daha güçlü bir Türkçe KİA ağı ortaya çıktı. 1990 yılına kadar Türkiye’den Almanya’ya sadece TRT yayın yapıyordu. 1991 yılından itibaren TRT İNT kablo üzerinden yayın yapmaya başladı. 1990 yılından itibaren özel kanallar yayın yapmaya başladı. Yayınlar RÜTÜK’ün kontrolündedir. Almanya’da TD 1 gibi Türkiye’ye bağlı olmayan, Berlin’de yerel yayın yapan kanallar da bulunmaktadır. Bunlara yenileriyle birlikte daha birçoklarını ilave etmek mümkündür. Örneğin: Duisburg’da Kanal Avrupa , Köln’de Türk Show, yine Köln’de Yol TV bunlardan bazılarıdır (Sauer, 2005: 6-7)..

Almanya’da Türklerin siyasal katılımı açısından KİA, hem Türkiye’yi hem de Almanya’yı yakından takip etme imkânı vermektedir. KİA kullananlar siyasal ilgi, bilgi ve birikim açısından daha donanımlıdırlar. Genelde Alman ve Türk KİA’ını birlikte izleyen Türklerin, hem Almanya, hem de Türkiye siyasal sistemiyle ilgilendikleri dikkati çekmektedir.