İbn Cehîr’in İlticası

Ebu Nasr Muhammed b. Muhammed b. Cehîr, Musul ileri gelenlerinden kayınpederi İbn Ebü’l-Ekarib ile düşman oldu. İbn Ebü’l-Ekarib, damadının ülkeden çıkarılması için Ukaylî Emiri Karvâş’ı ikna edemeyince akrabalarıyla Musul’u terk

588 _{Bkz. İbnü’l-Ezrak, Tarihü’l-Fârikî, s.129-130; İbnü’l-Esîr’e göre el-Kâdir Billah, Kadı Ebu Cafer}

Es-Samnânî’yi elçi olark gönderip yanında bulunan Vezir İbnü’l-Mağribî’yi uzaklaştırmasını istemiş ve Karvaş onu ülkesinden çıkarmıştır. 416 yılında İbnü’l-Mağribî, Nasrüddevle’nin ülkesine Meyyâfârikîn’e gitmiştir. İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi el-Kâmil fi’t-Târih Tercümesi, Bahar Yayınları, c.9, s.270

589 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.133} 590 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.134,142} 591 _{Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.183-184}

119

edeceğini söyledi. Karvâş, onu Halep’e gönderip görevlendirdi. Fakat İbn Ebü’l- Ekarib, tekrar teşebbüste bulunup onu görevinden azlettirdi. Bu sırada İbn Cehîr, Âmid Kadısı İbn Bağl’a haber göndererek Mervânî ülkesinde vasıfsız bir şekilde kalmak için Nasrüddevle’den izin almasını istedi. Nasrüddevle onun bu isteğini geri çevirmedi.592

Vezirlik ve valilik gibi tüm vasıflarını kaybederek ülkesinden kovulan İbn Cehîr, sade bir vatandaş olarak yaşadığı Mervânî ülkesinde vezirliğe atanmıştır. Nasrüddevle’nin fark gözetmeden kendisine sığınanları ülkesine alması ve onlara itimat etmesi, insani açıdan takdir edilen bir davranış olmasına rağmen ülkesi için büyük belaların kapısını açmıştır. İbn Cehîr, yıllar sonra mal ve makam hırsı için, efendisi Nasrüddevle’nin kendisine yaptığı iyilikleri umursamayıp Mervânî ülkesinin hazinelerine sahip olmak için Selçukluları ikna etmiştir. Bir zamanlar sığındığı kaleleri kuşatıp Mervânî saltanatını ortadan kaldırmış ve ülkelerini işgal etmiştir.

1.7. Kişiliği/Ahlaki Özellikleri

Nasrüddevle ile ilgi bazı masalımsı anlatımlar Ortaçağ tarihçileri arasında dilden dile dolaşmıştır. Özellikle de Nasrüddevle’nin ölüm tarihi olan 453/1061 yılı olayları anlatılırken döneminin ilgi çeken özellikleri özetlenmiştir. En fazla dikkat çektiği anlaşılan şeyler Nasrüddevle’nin yaşadığı lüks hayat ve bunun için harcadığı çabadır.

İslam tarihçilerinin neredeyse tamamı Nasrüddevle’nin sabrı, tahammülü, hoşgörüsü, mertliği ve barışseverliğini vurgulamışlardır. Bazı kaynaklarda onun hayatı hakkında farklı bilgiler verilmiştir. Tarihçiler Nasrüddevle’nin kişiliğini tanımlarken bazı ibareler kullanmışlardır. Tarihçiler onu aydın,593 _dirayetli,594 _{sefahate, lezzetlere,}

keyfine düşkün,595 _{şehvete düşkün,}596 _{dünya nimetlerinden en fazla faydalanan,} 597

592 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s. 145-146.} 593 _{Biçer, “Selçuklular ve Kürtler”, s. 172.}

594 _{İbn İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbar-i men Zeheb, c.5, s. 225; Biçer, “Selçuklular ve Kürtler”,}

s.172.

595 _{İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177-178; El-Ömerî, Mesâlikü’l-}

Ebsâr..., c.26, s.251;İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire…, c.5, s.2; İbn İmâd, Şezerâtü’z- Zeheb fi Ahbari men Zeheb, c.5, s.225; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; İbn Kesir, el-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.159; Ez- Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; İbn Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, c.4, s.416; Biçer, “Selçuklular ve Kürtler”, s.172

596 _{Harold Bowen, “Nasrüddevle”, İA, MEB, İstanbul 1964, c.9, s.120}

597 _{İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; İbnü’l-Esîr, El-Kamil fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-}

Arabi, c.8, s.174-175; İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z- Zaman..., c.19, s.125

120

güçlü, 598 _{şefkatli, merhametli,} 599 _insaflı, 600 _{yumuşak huylu,} 601 _{lütuf sahibi,} 602

cömert,603 _cesur,604 _temiz,605 _{takvalı, namazında,}606 _halim,607 _kabiliyetli,608 _şuurula

meşhur,609 _{mutlu, mesut,}610 _kararlı611 _{saygıdeğer,}612 _{zamanında en güzel günlerin}

yaşandığı, zamanı bayram günleri gibi olan, 613_azimli,614_{zeki, iyi kalpli,}615_vicdan

sahibi,616 yüce gönüllü,617 hoşgörülü,618 çok yiyen ve içen,619 erken saatlerde ava çıkan,620 _{çok nikah yapmış,}621 _{meliklerin kızlarıyla evlenen,}622 _{zamanını planlayan,}623

hayvansever,624geceleri gündüzlerinden daha güzel olan,625 çok şey elde etmiş,626 malı

598 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26} 599 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26} 600 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26}

601 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., s.122} 602 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26}

603 _{Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., s.122;}

Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26

604 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s. 26} 605 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26}

606 _{İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177-178; İbn Tağriberdî, En-}

Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; İbn İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, c.5, s.225; Es- Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26

607 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.26; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., s.122} 608 _{Nikitin, El-Kürd, s.170-171}

609 _{Nikitin, El-Kürd, s.170-171}

610 _{El-Yafiî, Mir’atü’l-Cinân, c.3, s.57; İbn Butlân, Da’vetü’l-Etibba, Müessese-i Mutâliât-ı Tarih-i}

Pizişkî, s.10

611 _{İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; El-Yafiî, Mir’atü’l-Cinân c.3, s.57; Es-Safedî,}

Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116

612 _{İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2}

613 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fi Tarih-i Haleb, c1, s.1131; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri}

Tarihi, s.142

614 _{Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116} 615 _{Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.257} 616 _{Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.13-14} 617 _{Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35} 618 _{Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., s.122}

619 _{Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.330;}

İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb..., c.1, s.1131

620 _{Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.180}

621 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb..., c.1, s.1131; Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.330} 622 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb..., c.1, s.1131; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125;}

İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784

623 _{İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177-178; Es-Safedî, Kitabü’l-}

Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.159

624 _{İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125;}

İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fi Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, c.16, s.71; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; İbnü’l-Esîr, El-Kamil fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-Arabi, c.8, s.174-175

625 _{Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.115} 626 _{İbn Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, c.4, s.416}

121

çok, bolluk içerisinde yaşayan,627 _{Binbir Gece Masalları’ndan çıkıp gelmiş bir Kürt}

prensi628 olarak tasvir etmişlerdir.

1.7.1. Merhameti

Kaynaklarda Nasrüddevle’nin merhametliği şahsiyetini gösteren dikkat çekici ifade ve hikayeler bulunmaktadır. Bu hikayelerden birini Muhammed b. Hilal, Vezir Fahrüddevle b. Cehîr’den aktarmıştır: “Kürtlerden bazılarının bin dinar değer biçtiği bir at vardı. Nasrüddevle, atı almak için bin dinar verdi, ancak sahibi ondan ayrılmak istemediği için onu satmaya razı olmadı. Bir gün Nasrüddevle ava çıktığında ona şöyle dendi, “Ey Emir, dün gece falan kişinin atı telef oldu.” Nasrüddevle, bunun için gamlandı ve üzüldü. Ata çok değer verdiğinden dolayı adamı teskin etmek için atın sahibini yanına çağırdı, üzüntüsünü ona bildirdi, fakat adamı yatıştıramadı ve adamın at için değil de para için üzüldüğünü anladı. Ona şöyle dedi, “Belki Allah bu parayı zayi etmenden daha büyük bir belayı senden defetmiştir.” Adam cevaben, “Ey Emir, bu at mı? Bu atın değeri bin dinardı” dedi. Emir, “Bin dinar al ve ecri benim olsun” dedi. Adam kabul edince paranın verilmesini emretti ve para ona teslim edildi. Fakat adam kör olarak sabahladı ve duvara tutunarak yürüdü. Haber bize gelince Emir ve insanlar bu olanlara şaşırdılar. Emir verdiği bin dinar ile Allah’ın bu musibeti kendisinden defederek parayı alan adama verdiğini düşündü ve sevindi.”629

Burada Nasrüddevle’nin merhametini, iyi niyetini ve gözütok biri olduğunu görmekteyiz. Atın sahibi Nasrüddevle’ye atı satmamış ve onu kırmıştır. Yine de Nasrüddevle onu teskin etmeye çalışmış ve yanına çağırmıştır fakat adam geri adım atmamıştır. Buna rağmen Nasrüddevle, kendisine atı satmayan adama, ölmüş atın satış bedelini ödemiş ve onu memnun etmiştir.

İbnü’l-Mağribî’nin firar hikâyesinde Nasrüddevle’nin merhametli ve insancıl kişiliğini bir kez daha görüyoruz. Olayı Vezir’i Fahrüddevle İbn Cehîr şöyle anlatmıştır:“Ebü’l-Kasım İbnü’l-Mağribî, Fatımî Halifesi el-Hâkim ile yaşadıklarından sonra Mısır’dan geldi ve bana hizmet etti. Bir gün bir kâğıt ile yanıma geldi ve tereddüt ederek “Burada senin zor zamanlar için sakladığın değeri 370 bin dinarı bulan malı hazinenden çalan memurlarının isimleri vardır. Sen bunu alırsan

627 _{El-Ömerî, Mesâlikü’l-Ebsâr..., c.26, s.251; İbn Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, c.4, s.416} 628 _{Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.13-14}

122

mallarının hepsini almış olmazsın. Bunlar senin devletinde, hizmetinde, merkezinde yer edinmiş kişilerdir. Mallarını alırsan kendi malını almış olursun.”dedi. Ona “Ey Falankes, bana ve memurlarıma faydalı olup mallarımı çoğaltman ve ülkemi imar etmen için seni vezir yaptım.630 _{Memurlarımın mallarının müsaderesine gelince}

istesem bunun katlarını müsadere edebilirim” dedim. Bana “Eğer düşüncen bu ise beni memurlarından koru! Sana söylediklerimi onlara söyleyip onlarla aramın bozulmasına izin verme!”dedi. Bunu kabul ettim. Bir süre sonra beni terk etti. Bana “Cezire’de iki kişi arasında anlaşmazlık olmuş ve işler kötüleşmiş, benim bizzat onların arasına girmem için gitmem gerekiyor” dedi. Yirmi gün ortadan kayboldu ve Musul’a gittiğini öğrendim. Benim yanımda kötü planlarını uygulayamayacağını görünce Beni Ukayl Emiri Karvâş b. Mukalled’in yanına gitmek istemiş ve daha iyisini görmemişti. Ona istediğini yapmasını söyledim. Gitmek için işleri yola koymakla uğraştı. Dayım Mûsık yanıma geldi ve bana “Ebü’l-Kasım İbnü’l-Mağribî’nin Cezire’ye gitmek istediğini duydum. Yalan söylüyor, onun niyeti Musul’a gitmektir” dedi. Ona “Bunu biliyorum, öğrendim. O lanetlenmiştir ve benim yanımda ona makam yoktur.”dedim. Mûsık, İbnü’l-Mağribî’nin mallarının müsadere edilmesini istiyordu. “Senin mallarını almış ve gidecek. Eğer bunları almazsan bunları kötü emelleri için kullanacak.”dedi. Ona güldüm ve “Mallarımı alan herkese bunu yapamam, o bize hizmet etmiştir, bize faydalı olmuştur, bunu yaparsam kınanırım.”dedim. İbnü’l- Mağribî Cezire’ye gitti. Oradan Musul’a Ukaylî Emiri Karvâş’ın hizmetine girdi. Sonra 415/1024-25 yılında Bağdat’a gidip Melik Müşerrefüddevle Ebu Ali İbn Büveyh’e hizmet etti.”631

Nasrüddevle, mallarını çaldıkları halde adamlarının mülklerine el koymayacağını belirtmiş, haklı gerekçeleri olmasına rağmen buna yeltenmemiştir. “Bize hizmet etmiştir, bize faydalı olmuştur,” “bunu yaparsam kınanırım” gibi ifadeleri kendisine hizmet edenlere ne denli şefkat ve iyi neiyetle yaklaştığını göstermektedir. “Yanımda ona makam yoktur” dediği İbnü’l-Mağribî’nin bir süre sonra zora düşüp iltica etmesi üzerine Nasrüddevle, intikam almak bir yana onu vezirlik makamına getirmiştir.

630 _{Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.332}

631 _{Musık’ın dayısı olduğu konusunda bkz. Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.333; İbnü’l-Adîm,}

Buğyetü’t-Taleb..., c1, s.1135; Müşerrifüddevle b. Büveyh, Büveyhi Meliki Ebu Ali b. Adudüddevle b. Büveyh’tir. Bkz. İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb..., c.6, s.2533

123

Nasrüddevle’nin merhameti konusunda tarihçilerin dile getirdikleri hususiyetlerden biri de hayvanlara karşı beslediği acıma duygusudur. Rivayete göre Mervânî Emirliği’nde 450/1058-59 yılında aralıksız 60 gün boyunca kar yağmıştı. Toprağı örten kar o kadar kalındı ki büyükbaş hayvanlar ve kuşlar yiyecek bulamayıp yerleşim yerlerine ve evlere saldırmışlardı.632 _{Çoğu hayvan insanlar tarafından}

öldürülmüş, bazıları ise kışı geçirene kadar evlerde alıkonulup sonra serbest bırakılmışlardı. Nasrüddevle ülkesindeki hayvanlar kışı atlatabilsin diye, kuşlar için buğday, arpa ve darı gibi çeşitli tahıl ürünlerinden 40 Kurr’un dağ ve ovalara serpilmesini, aynı şekilde büyükbaş hayvanlar için de ot ve saman tedarik edilmesini emretmişti. Müslüman kronikçiler emirin bu ilgisini, bağlamına dair bir izahat yapmadan yöneticilik vasfının özelliklerinden biri olarak tanımlamakta ve Nasrüddevle yaşadığı sürece kuşların kendisinin misafiri olmaya devam ettiğini eklemektedir. Ayrıca ülkede hiç kimsenin bir daha kuş avlamaya cesaret edemediğini de belirtmektedirler.633 _{Nasrüddevle, ayrıca her kış mevsiminde kuşların sürekli olarak}

beslenmesi için büyük bir vakıf kurmuştur.634

Tarihçiler, Nasrüddevle’nin hayvanlarıyla ilgilendiği bir vaktinin olduğunu da belirtmişlerdir.635 Zorda kalan hayvanlara merhametinden dolayı yardımcı olan hükümdar, bazı hayvanlara gününün belli bir zamanını ayırıyordu. Ancak bazı rivayetlerde sabah erkenden ava çıktığı söylenmektedir.636 _{Bu da Nasrüddevle’nin}

gerektiğinde hayvanları korumak için nadir görülecek bir hassasiyet gösterdiği, normal zamanlarda da herhangi bir insan veya hükümdar gibi avlandığını göstermektedir.

632 _{İbnü’l-Esîr, el-Kamil fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, c.8, s.174-175; Ez-Zehebî, Tarihü’l-}

İslam..., c.10, s. 35; İbnü’l- Cevzî, el-Muntazam fi Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, c.16, s.71; İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.115; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125; Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.30

633 _{El-Yafiî, Mir’atü’l-Cinân, c.3, s.57; Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; İbnü’l-Esîr, el-Kamil}

fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, c.8, s.174-175; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.116; İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fi Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, c.16, s.71

634 _{Alican, Bir Ortaçağ Şehri Olarak Meyyâfârikîn (Silvan), s.131} 635 _{El-Yafiî, Mir’atü’l-Cinân, c.3, s.57}

636 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fi Tarih-i Haleb, c1, s.1134; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri}

124

1.7.2. Yardımseverliği

Nasrüddevle, hükümdarlığı sırasında çok sayıda bimaristan, köprü, musalla, cami, çarşı, hamam ve su kanalları inşa ettirmiştir.637 _{Adil yönetimi sayesinde tüccarlar}

ülkesinde rahatça dolaşmış ve Mervânî ülkesi yoksulluğun azaldığı, bolluğun olduğu bir ülke durumuna gelmiştir. Tarihçiler onun bazı vergileri kaldırdığını söylemişlerdir. Attığı bu adımla fakirlerin sırtında olan bazı yükleri kaldırmıştır.

Nasrüddevle hükümdar olmadan önceki yıllarda kıtlık yaşanmış ve İbnü’l- Ezrak’ın iddiasına göre bir ölçek buğdayın fiyatı 10 kırmızı altına çıkmıştır. Bu durum içten içe Emir’i müteessir etmiş ve içinden hükümdar olduğu takdirde her gün camide bir ölçek buğdayı fakirlere dağıtacağını vadetmiştir.638

Hükümdar olduğunda üzerinden uzun zaman geçmesine rağmen sözünü unutmamıştı. Tahta geçtiği günden başlayarak daha önce yapmış olduğu adağını yerine getirmeye ve camide yoksullara günde bir ölçek buğday vermeye başladı ve bu icraatı 407/1016-17 ya da 408/1017-18 yılına kadar639 7 veya 8 yıl boyunca aralıksız olarak devam etti. Sonra bir gün bu işten usandı ve “Belki bir gün meşgul olurum da bu adağımı yerine getiremem” endişesi üzerine, Vakıflar İdaresi’ni yöneten Şeyh Ebu Muhammed El-Hasan b. Muhavvir’in yanına giderek kendisinin ertesi gün Vezir Hoca Eb’ül-Kasım ile birlikte Divan’da oturup, yılda 360 ölçek ürün veren bir çiftlik seçmelerini emretti ve bunu fakirlere vakfedeceğini, ürünün camide dağıtılacağını söyledi. Ardından şöyle dedi:“Böylece adağımı yerine getireceğim. Çünkü günün birinde unutacağımdan ve adağımı yerine getirmemiş olacağımdan korkuyorum.”

Ertesi gün Şeyh Ebu Muhammed, Hoca Ebü’l-Kasım ile birlikte Divan’da oturdu ve ikisi bu meseleyi konuştular. Sonunda Meyyafarkin’in batısında bulunan “Atşa”640 _{Köyü’nü seçtiler ve durumu Emir’e bildirdiler. O da Atşa Köyü’nü fakirlere}

vakfetti. O tarihten sonra bu köyün ürününü alıp camiye götürmüş ve orada yoksullara dağıtmışlardır. İbnü’l-Ezrak, zamanında bu köyün hâlâ fakir fukaranın vakfı olduğunu söylemiş ve üzerinde “onu değiştirenlere ya da fakir fukaradan başkasına sarf edenlere

637 _{Bkz. Demircan, “Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn”, s.18} 638 _{Bkz. İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.105}

639 _{İbn Şeddad “408 yılı başlarına kadar” demektedir. İbn Şeddad, el-A’lakü’l-Hatîre…, c.3/1, s.353} 640 _{Günümüzde adı Susuz Köyü olup Silvan’ın batısına düşmektedir. Silvan/Meyyâfârikîn ile 7 km.}

125

veya vakıf olmaktan çıkaranlara Allah, melekler ve bütün insanlar lanet etsin” diye yazıldığını kaydetmiştir.641

Nasrüddevle, 415/1024 yılında Âmid’i aldıktan sonra halka iyilik yapmış ve Âmid halkını birçok külfetten kurtararak adaleti yaymıştır.642 _{İbnü’l-Ezrak, başka bir}

yerde de Nasrüddevle’nin, Meyyâfârikîn halkına çok iyilik yaptığını, onun günlerinin bayram günleri gibi geçtiğini söylemiştir.643 _{İbnü’l-Ezrak, Nasrüddevle dönemini}

anlatırken onun sürdüğü saltanatı kimsenin sürmediğini, gördüğü refah ve bolluğu hiç kimsenin göremediğini, her taraftan yanına adamların geldiğini söylemiştir. Ülke dışında bile duyulan; şair ve ilim adamlarını çeken bolluk, zenginlik ve ihtişam sadece sarayla sınırlı değildi.

İbnü’l-Esîr de Nasrüddevle’nin halka iyi davrandığını, ulemanın çeşitli yerlerden yanına geldiğini, zamanında sınırların emniyet içerisinde olduğunu ve bu durumun vefat ettiği 453/1061 yılına kadar devam ettiğini söylemiştir.644

1.7.3. Misafirperverliği

Zehebî, Nasrüddevle’nin tüm ömrü boyunca Şevval ayında vefat edinceye kadar misafir ağırladığını645 _{söylemiştir. İkram ve ihsan kapısının herkese açıktı,}

saadet meclisi faziletli âlimler, edipler ve şairlerden meydana geliyordu.646

Zevkusefa ve dünya lezzetleri içerisinde yarım asırdan fazla hüküm süren bir hükümdarın her taraftan nitelikli insanları sarayına çekmesi, elbette sadece zenginlikten ötürü değildi. Nasrüddevle’nin temiz, takvalı, halim ve cömert bir kişiliğe sahip olması ve kimseyi incitmemesi de ülkesinin tercih edilmesinde etkili olmuş olmalıdır.647

Nasrüddevle, o kadar düşünceli bir hükümdardı ki 445/1053-54 yılında Diyâr-ı Bekrli seyyahlar ve hacılara hizmet vermek amacıyla Kudüs’te iki ev bağışlamıştı.648 _{O günün ulaşımı zor koşullarda gerçekleşiyordu. Yollarda önemli}

noktalarda misafirler için hanlar yapılmıştı. Bu hanlar devlet kontrolü altında idi ve

641 _{Bkz. İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.122-123; İbn Şeddad, el-A’lakü’l-Hatîre…, c.3/1,}

s.353-354; Amedroz, “The Marwanid Dynasty...”, s.130

642 _{Bkz. İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.130} 643 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.159}

644 _{İbnü’l-Esîr, el-Kamil fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, c.8, s.174-175} 645 _{Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35}

646 _{Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.30} 647 _{Bkz. Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.30}

648_{http://www.discoverislamicart.org/database_item.php?id=object;isl;pa;mus01;50;en (Erişim Tarihi}

126

bazılarını Nasrüddevle inşa ettirmişti. Bütün hanlarda misafir odaları ve hayvanlar için ahır vardı. Devlet tarafından atanan idareciler misafirlere yemek ve hayvanlarına saman verirlerdi. Nâsır-ı Hüsrev’in Nasrüddevle zamanında uğradığı Deştâ Rehvâ’daki han, Bitlis geçidinin başlangıcının doğusunda idi. Bitlis girişinin batısında Üveysü’l-Karanî Hanı vardı.649 _{Nasrüddevle’nin Meyyâfârikîn yakınlarında misafirler}

için hamam, cami ve hanlar inşa ettirdiği kayıtlarda geçmektedir.650 _{Kudüs’te bile}

misafirlerin mağdur olmaması için onlara iki ev bağışlayan Nasrüddevle, elbette ki kendi ülkesinde seyahat eden yolcular için en iyi şekilde hazırlık yapmış olmalıdır.

Nasrüddevle’nin ağırladığı misafirler arasında ülkesine iltica eden nüfuzlu kimseler de vardı. Bunların içerisinde 20 bin dinar infak ettiği Büveyhî Emiri Melikü’l-Aziz b. Celalü’d-devle,651 _{Büveyhî veziri, Halife Kâim’in torunu ve karısı,}

Abbasi Veziri Reisü’r-rüesâ İbn Müslime’nin eşi ve çocukları da vardı. Mervânî emirleri, misafirlere hürmet etmiş ve onları en güzel şekilde ağırlamışlardır.652

1.7.4. Dindarlığı

Nasrüddevle’nin lüks ve eğlence hayatı abartılı bir şekilde dile getirilirken aynı kaynaklarda bir yandan da sabah namazını hiç kaçırmadığı kaydedilmektedir.

İbnü’l-Ezrak, gece hayatının detaylarını anlattıktan sonra kalkıp yıkandığını ve sabah namazını vaktinde kıldığını, geceyi eğlence ile geçirmesine rağmen hiçbir sabah namazını kaçırmadığını,653 _{ayrıca öğle ve ikindi namazlarını da vaktinde}

kıldığını belirtmiştir.654 _{İbnü’l-Ezrak’ın bu konudaki ifadelerinin kendisinden sonra}

birçok tarihçi tarafından kendi üslupları ile nakledildiği görülmektedir. İbnü’l-Esîr, Sibt İbnü’l-Cevzî, İbn Hallikan, Zehebî, İbn Tağriberdî, es-Safedî ve Yafiî bunlardandır.655

Rivayetler Nasrüddevle’nin 360 cariyesinin olduğu ve her gece biriyle kaldığı şeklindedir. Fakat biz bu rivayetlerin abartılı olduğunu düşünüyoruz. Nasrüddevle’nin sarayında güzel ve çok para verilerek alınan cariyelerin, hizmetçilerin olduğu

649 _{Nasır-ı Hüsrev, Sefernâme, s.51; Bkz. Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.2, s.244} 650 _{Mehmet Emin Zeki, Kürd ve Kürdistan Ünlüleri..., s.44}

651 _{Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.126; Amedroz, “The Marwanid Dynasty...”, s.133} 652 _{İbnü’l-Ezrak, Mervani Kürtleri Tarihi, s., 151}

653 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.161} 654 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.160}

655 _{Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.126; İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü}

Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177; Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.115; İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; El-Yafiî, Mir’atü’l- Cinân, c.3, s.57; Alican, Bir Ortaçağ Şehri Olarak Meyyâfârikîn (Silvan), s.131

127

muhakkaktır, ama şurası unutulmamalıdır ki Nasrüddevle’nin eşlerinden üçü hükümdar kızlarıydı. Nasrüddevle sürekli cariyelerle geceleyen ve aile hayatı olmayan biri değildi. Kaldı ki Meyyâfârikîn’de bu kadar cariye ve hizmetçiyi barındıracak

Belgede Mervânî Emiri Nasrüddevle Ahmed ve dönemi (sayfa 140-151)