Doğum Tarihi

Nasrüddevle’nin doğum yılı ile ilgili olarak kaynaklarda pek fazla bilgi bulunmamaktadır. İncelediğimiz kadarıyla sadece Ziriklî’nin eserinde Nasrüddevle’nin 367/977-78 yılında doğduğu kaydedilmiştir.247 _{(Buna göre 86 yıl}

yaşamıştır). Nasrüddevle’nin doğduğu yılın tespiti için kaç yaşında vefat ettiği, kaç yaşında tahta çıktığı, ne kadar hükümdarlık yaptığı gibi bilgiler kullanılabilir. Fakat mevcut bilgilerde de farklı verilerin olması doğduğu yıl ve yaşının kesin olarak belirlenmesini zorlaştırmaktadır.

Nasrüddevle’nin doğum yılının tespitinde onun hükümdarlığa geçtiği tarihe de bakılmalıdır. İbnü’l-Cevzî ve Sibt İbnü’l-Cevzî’ye göre, o Diyâr-ı Bekr emiri olduğunda 22 yaşındaydı.248 _{Nasrüddevle’nin tahta oturduğu tarih Muharrem}

401/Ağustos-Eylül 1010’dur. Fakat çoğu araştırmacı onun hükümdar olma tarihini 401/1011 olarak vermiştir.249 _{Bu tarihi esas aldığımızda Nasrüddevle’nin 86 yıl değil,}

74 yıl yaşadığı ortaya çıkmaktadır.

Nasrüddevle’nin hükümdar olmadan evvel ağabeyi Ebu Ali Hasan ile 387/997-98 yılında Âmid’e gittiğini biliyoruz. Bu esnada hükümdar olduğu takdirde Hev Suyu250 üzerinde bir köprü yaptıracağını ahdetmişti.251 Bu rivayet,

244 _{Poole, Catalogue of Oriental Coins in The British Mueseum, Vol.9, s.271-273; Lowick, Cribb,}

Coin Hoards, Volume 5, s.81; İlisch, “Reports Of The State Hermitage Museum LXXIV”, s.143

245 _{Parla, Türk İslam Şehri Olarak Diyarbakır, s.169; Berchem, Strzygowskı, Bell, Amida, s.25;}

Beysanoğlu, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır..., c.1, s.226;

http://www.discoverislamicart.org/database item.php?id=object;isl;pa; mus01;50;en (Erişim Tarihi 13.05.2018)

246 _{İbnü’l-Ezrak, Mervani Kürtleri Tarihi, s.77; İbnü’l-Verdî, Tarihu İbni’l-Verdî, c.1, s.370; El-}

Ömerî, Mesâlikü’l-Ebsâr..., c.26, s.258; İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.4, s.145-146; Ez-Zehebî, Siyerü A’lâmi’n-Nübela, c.18, s.119; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.18, s.13; Beysanoğlu, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır..., c.1, s.186-187

247 _{Ez-Ziriklî, El-A’lâm, Darü’l-İlim li’l-Melâyîn, Beyrut 1085, c.1, s.256-257}

248 _{İbnü’-Cevzî, El-Muntazam fi-Tarihi’l-Mülük ve’l-Ümem, c.16, s.70; Sibt İbnü’l-Cevzî,}

Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125

249 _{Hayrüddîn Ez-Ziriklî, El-A’lâm, c.1, s.256-257; Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.264;}

Tufantoz, “Nasrü’d-devle”, DİA, c.32, TDV, Ankara 2006,s.425

250 _{Diyarbakır yakınında Anbarçayı olarak bilinen nehirdir. İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi,}

s.88 (Çevirmenin notu)

251 _{İbnü’l-Ezrak, Tarihü’l-Farikî, s.147; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.104; H. F.}

46

Nasrüddevle’nin olayın gerçekleştiği yıl olan 387/997-98 yılında yetişkin biri olduğunu ortaya koymaktadır. Hükümdar olmadan 14 yıl önce yaptığı bu yolculuk esnasında düşündükleri ve geleceğe dönük yaptığı hesaplara bakıldığında sekiz yaşından büyük olması gerektiği görülmektedir. Dolayısıyla İbnü’l-Cevzî ve Sibt İbnü’l-Cevzî’nin iddia ettiği gibi hükümdar olduğu yıl 22 yaşından daha büyük olması gerektiği ortaya çıkmaktadır.

Nasrüddevle’nin ölüm tarihi de yaşadığı sürenin hesaplanmasında bilinmesi gereken bir konudur. Genel olarak tarihçiler, onun 29 Şevval 453’te (16 Kasım 1061) Meyyâfârikın’de vefat ettiğini söylemektedirler.252

Kaynaklarda Nasrüddevle’nin ömrü konusunda da farklı bilgiler verilmektedir. 76 yıl 8 ay,253 _{77 yıl,}254 _{80 yıldan fazla}255 _{ve yüzü aştığı söylenen}

bilgiler mevcuttur.256 Nâsır-ı Hüsrev, 26 Cemaziyülevvle 438/28 Kasım 1046 yılında Meyyâfârikîn’e geldiğinde Nasrüddevle’nin yaşının 100’e ulaştığını257 _{belirtip devrin}

tanığı olarak Nasrüddevle’nin yönettiği devletin başkentinden bu bilgiyi aktarmaktadır. Nasrüddevle, bu tarihten sonra 5 yıl daha yaşamıştır, yani bu durumda

252 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.166; İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-}

Zamân, c.1, s.178; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.127; Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, İhsan Abbas (Tah.), Darü’l-Arabi’l-İslâmî, Beyrut 1988, s.330; İbn Şeddad, el- A’lakü’l-Hatîre, c.3/1, s.366; Yusuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.262; Tufantoz, Ortaçağda Diyarbekir..., s.103; Beysanoğlu, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır..., c.1, s.212; Keleş, “Selçuklu-Mervanoğulları İlişkisi ve Diyarbekir Bölgesi’nin Selçuklu Hakimiyetine Alınması”, s.212; Tufantoz, “Nasrü’d-devle”, c.32, s.426

253 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb... , c.1, s.1131; Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.330} 254 _{İbnü’l-Cevzî, El-Muntazam fi Tarihi'l-Müluk ve'l-Ümem, 1. Baskı, Muhammed Abdulkadir Ata}

(Tah.), Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 1992, c.16, s.71; Ez-Zehebî; El İber fi Haber men Gaber, s. 300; Ez-Zehebî, Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; İbn İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, c.5, s.225; İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c. 1, s.178; İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; İbn Butlân, Da’vetü’l-Etibba, Müessese-i Mutâliât- ı Tarih-i Pizişkî, s.10; Yusuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c1, s.264,267; Tufantoz, Ortaçağda Diyarbekir..., s.103; Çevik, XI-XIII Yüzyıllarda Diyâr-ı Bekr Bölgesi Tarihi, (Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Ana Bilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, Doktora Tezi), İstanbul 2002 s.189; Keleş, “Selçuklu-Mervanoğulları İlişkisi ve Diyarbekir Bölgesi’nin Selçuklu Hakimiyetine Alınması”, s. 212; Demircan, “Müslümanların Fethinden Mervanîlerin Yıkılışına Kadar Meyyâfârikîn”, s.18

255 _{İmadüddin Isfahanî, Kitabu Tarihi Devleti Ali Selçuk, İhtsarı Feth b. Ali b. Muhammed el-Bundarî}

El-Isfahanî, Matbaatü’l-Mevsu’at, Mısır 1900, s.22; El-Ömerî, Mesâlikü’l-Ebsâr..., c.26, s.251; İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam fi Ahbari’l-Mülük ve’l-Ümem, c.16, s.71; İbnü’l-Esîr, el-Kamil fi’t- Tarih, Ömer Abdüsselam Tedmürî (Tah.), Darü’l-Kitâbü’l-Arabî, Beyrut 1997, c.8, s.219; İbnü’l- Verdî, Tarihu İbni’l-Verdi, s.355; Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.127; İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s. 784; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., Tercüme ve Ta’rib eden Muhammed Ali Avni, Mektebetü’s-Saade, Mısır 1948, s.121; Yusuf, Ed-Devletü’d- Dûstekiye..., c1, s.264; Amedroz, “The Marwanid Dynasty...”, s. 141

256 _{Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.267} 257 _{Nâsır-ı Hüsrev, Sefernâme, İntişârât-ı Zevâd, s.11-12}

47

115 yıl yaşadığı görülmektedir. O dönemde yaşayan ve bizzat Meyyâfârikîn’e gelip oradan edindiği bilgiyi aktaran Nâsır-ı Hüsrev’in tanıklığı önemli bir bilgidir. Ancak bu durumda Nasrüddevle’nin 64 yaşında hükümdar olması bize göre bu görüşünü zayıflatmaktadır.

Abdurrakib Yusuf, 4 oğlunun Bâd’ın savaşlarına katıldıklarından yola çıkarak Nasrüddevle’nin yaşının 90 yıldan aşağı olamayacağını ileri sürmektedir.258

Bâd’ın yol kestiği dönem, devletin kurulduğu 372/982-83 yılından öncedir. Nasrüddevle bu faaliyetlere katılmışsa o dönemde eli silah tutabilecek yaşta olması gerekmektedir. Dolaysıyla Nasrüddevle’nin doğum yılı daha önceki bir tarih olmalıdır. Abdurrahim Tufantoz, Nasrüddevle’nin 376/986 veya 379/989’da doğduğunu söylemektedir.259 _{Bu durumda 74 veya 77 yıl yaşadığı anlaşılmaktadır. Tufantoz’un}

bu ifadelerine rağmen kaynaklarda Nasrüddevle’nin 77 yıldan daha az yaşadığı belirten bir nakle rastlayamadık. Nasrüddevle’nin ömrünün en az 77 yıl olduğu doğru kabul edildiği takdirde, 27 yaşından sonra hükümdar olduğu ortaya çıkmaktadır.

Yaşının tespitinde etkili olacak olan hükümdarlık süresi hakkında da tarihçiler tarafından farklı rakamlar verilmiştir. 51,260 _52,261 _{52 yıl 11 ay,} 262 ₅₃ 263 _ve

55 yıl264 _{hükümdarlık yaptığı rivayet edilmiştir. Bizim hesaplamamıza göre}

Nasrüddevle 51 yıl, 2 veya 4 ay tahtta kalmıştır.

258 _{İbnü’l-Ezrak, Tarihü’l-Fârikî, s.60; İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.76; Yûsuf, Ed-}

Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.267

259 _{Tufantoz, “Nasrü’d-devle”, c.32, s.425}

260 _{Ez-Ziriklî, El-A’lâm, c.1, s.256-257; Ez-Zehebî; El İber fi Haber men Gaber, s.300; Ez-Zehebî,}

Tarihü’l-İslam..., c.10, s.35; İbn İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb fi Ahbari men Zeheb, c.5, s.225; İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2; Ez-Zehebî, Siyerü A’lâmi’n-Nübela, c.18, s.97

261 _{İbn Hallikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.178; İbnü’l-Esîr, El-Kamil fi’t-}

Tarih, Darü’l-Kütübi’l-Arabi, c.8, s.174,175; İbnü’l-Verdî, Tarihu İbni’l-Verdî, c.1, s.355,367; Ebü’l-Fida’da da 453 yılında Nasrü’d-devle’nin vefat ettiği yazılıdır. Ebü’l-Fida, el-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, c.2, s.180; İbn Kesir, El-Bidaye ve’n-Nihaye, c.15, s.784; İbn Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, c.4, s.415; El-Ömerî, Mesâlikü’l-Ebsâr..., c.26, s.251Alican, Bir Ortaçağ Şehri Olarak Meyyâfârikîn (Silvan), s.130; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel…, s.121; Yûsuf, Ed- Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.263,267; Amedroz, “The Marwanid Dynasty...”, s.141; Biçer, “Selçuklular ve Kürtler”, s.187;

262 _{İbnü’l-Adîm, Buğyetü’t-Taleb fi Tarih-i Haleb , c1, s.1131}

263 _{Sibt İbnü’l-Cevzî, Mir’âtü’z-Zaman..., c.19, s.125; Muhammed b. Hilal, Kitabü’r-Rebi’, s.330;}

Beysanoğlu, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır..., c.1, s.212

48