Ailesi

Nasrüddevle’nin dedesinin isminin Kisra,265 _Dûstek,266 _Lekek267 _{ve Kek}268

olduğu konusunda rivayetler bulunmaktadır. Fakat Mervân ailesi hakkında birçok yerde verdiği bilgilerden hareketle Mervân’ın babasının Kek olduğunu söyleyen İbnü’l-Ezrak’ın rivayetinin isabetli olduğu kanısındayız.

Mervân b. Kek’in sırasıyla Emir Ebu Ali Hasan, Said, Ahmed ve Kek adında çocukları vardı.269 _{Nasrüddevle’nin ağabeylerinden Ebu Ali Hasan’ın Fadl veya}

Senharib adında küçük bir oğlu kalmış, amcalarının yanında büyümüş ve amcası Nasrüddevle tarafından evlendirilmiştir. Emir Ebu Ali’nin Sıti Fatma adında bir kızı olmuş ve Nasrüddevle’nin oğlu İbrahim ile evlenmiştir. İbrahim’in ondan Emir Eb’ül- Fevâris Şâd Zîk adında bir çocuğu olmuştur. Ebu Ali’nin oğlunun anası ise Senasine Kralı Senharib’in kızıydı.270

Mümehhidüddevle, 388/998 yılında Emir Mealî Şerif b. Seyfüddevle’nin kızı Sittünnas’ı, Emir Ebu Ali’nin vermiş olduğu başlık karşılığında istemiş ve onunla ev- lenmiştir.271 _{İbnü’l-Ezrak, Mümehhidüddevle’nin geride çocuk bırakmadığını söyle-}

mektedir,272 _{ancak kendisine Ebu Mansur denilmesi onun çocuğunun olabileceği an-}

lamına gelmektedir.273 _{İbnü’l-Ezrak’ta bir kere zikredilmiş olan Nasrüddevle’nin diğer}

kardeşi Kek’in, küçük yaşta vefat etmiş olması veya zürriyetinden kimsenin kalmamış olması muhtemeldir.274

265 _{İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.4, s.145-146}

266 _{İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire..., c.5, s.2/ c.4, s.145-146; Ez-Ziriklî, El-A’lâm, c.1, s.256-}

257; İbnü’l-Fuvatî, Mecmeü’l- Adâb fi Mü’cemi’l-Elkâb, c.4, s.38; İbn Halikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177; Es-Safedî, Kitabü’l-Vâfî bi’l-Vefayât, c.8, s.115; Katip Çelebî, Süllemü’l-Vüsûl ila Tabakâti’l-Fühûl, c.1, s.251

267 _{İbnü’l-Ezrak, Mervani Kürtleri Tarihi, s.147}

268 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.77,146,168,225,226; Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye...,}

c.1, s.43,157,172,353/c.2, s.320,358; Beysanoğlu, Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır..., c.1, s.182

269 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.76; İbnü’l-Ezrak, Târihü’l-Fârikî, s.59; İbnü’l-Esir, El-}

Kamil fi’t-Tarih, Darü’l-Kütübi’l-Arabi, c.7, 401,402; Ayrıca bakınız Ebü’l-Fida, el-Muhtasar fi Ahbari’l-Beşer, 1. Baskı, El-Matbaatü’l-Hüseyniyet’il-Mısriyye, Mısır Bty, c.2, s.126; Amedroz, The Marwanid Dynasty at Mayyafariqin in the Tenth and Eleventh Centuries A.D., s.124; Carolle Hillenbrand, “Marwanids”, c.6, s.626

270 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.92} 271 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.92} 272 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.115}

273 _{İbn Halikan, Vefâyâtü’l-Âyân ve Ebnâü Ebnâi’z-Zamân, c.1, s.177; İbn İmâd, Şezerâtü’z-Zeheb}

fi Ahbari men Zeheb, c.5, s.225; İbn Tağriberdî, En-Nücûmü’z-Zâhire…, c.5, s.2

49

Kaynaklarda Nasrüddevle’nin iki kız kardeşinden bahsedildiği görülmektedir. Bahsedilen kızkardeşlerinden biri 447/1055-1056 yılındaki ölümüne kadar Fenek Kalesi’nehükmeden Beşnevî Kürdü Ebu Tahir'in annesidir.275 _{İkincisi ise}

Buhti Emiri ile evlidir.276 Nasrüddevle’nin bu kızkardeşlerinin isimleri kaynaklarda belirtilmemiştir.

Nasrüddevle’nin Belaşo, Muhammed, Menkelân, Mansur ve Davud adında beş amcasının olduğu anlaşılmaktadır.277 _{Nasrüddevle’nin birkaç amcaoğlu vardı.}

Muhammed’in Reis Mûsık, Menkelân’ın Reis Avşîn, Mansur’un Reis Ali, Emir Belaşo’nun Emir Marzubân, Davud’un ise Reis Muhammed adında çocukları vardı.278

İbnü’l-Ezrak, her bir amcasının bir çocuğunu zikretmiştir. Büyük bir ihtimalle amcalarının başka da evlatları vardır, fakat İbnü’l-Ezrak, sadece bunların isimlerini saymıştır.

Amca çocukları içerisinde Marzubân’ın imtiyazlı bir konumda olduğunu gösteren ayrıntılar göze çarpmaktadır. Nitekim Nasrüddevle’nin çocuklarından ve amcasının oğlu Marzubân’dan başka diğerlerine Reis diye hitap edilirken kendisine Emir diye hitap edildiği görülmektedir. İbnü’l-Ezrak, Marzubân’ın üstün ve cesur bir adam olduğunu, Nasrüddevle tarafından çok sevilip sayıldığını belirtir.279

Marzubân’ın ayrıcalıklı konumunu gösteren bir başka olay ise Ebu Hekim’in, Nasrüddevle’den kaçıp onun evine sığınmış olması ve Marzubân’ın onu Nasrüddevle’ye teslim etmemekte ısrar etme cesaretini göstermesidir.280

Kaynakların verdiği bilgilere göre Mervânî hükümdarlarının amcazadeleri ile beraber hareket ettikleri, onlara devlet yönetiminde görev ve sorumluluklar verdikleri anlaşılmaktadır. Mümehhidüddevle, Hettah’ta suikaste uğradığında amcazadeleri yanındaydı. Şervîn ve İbn Fîlûs’un devleti ele geçirme planlarının bir parçası da Nasrüddevle’nin amcazadelerinin ele geçirilmesiydi. Bu da hükümdarın amcazadeleri

275 _{Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.211-212}

276 _{İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi el-Kâmil fi’t-Tarih Tercümesi, c.9, s.461; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-}

Târih, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, c.8, s.320; İbn Haldûn, Tarihu İbn Haldûn, c.4, s.414-415; Abdulgani Efendi, Mardin Tarihi, s.27-29; Ripper, Diyarbekir Merwanileri..., s.228-229; Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.227,230,231; Tufantoz, Ortaçağda Diyarbekir..., s.98-99; Mehmed Emin Zeki, Tarihu’d-Düvel..., s.119-120; Mehmet Emin Zeki, Kürd ve Kürdistan Ünlüleri..., s.191; Baluken, “Kuruluşundan Osmanlı hakimiyetine Kadar Cizre Buhtî Beyliği”, Şırnak Üniversitesi (14-16 Mayıs 2010), s.115; Biçer, “Selçuklular ve Kürtler”, s.177

277 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.146,168} 278 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.168} 279 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.168} 280 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.146}

50

ile çok yakın olduğunu göstermektedir.281 Nasrüddevle’nin önceki hükümdarlara nazaran kuzenleri ile hukukunun daha fazla olduğu söylenebilir. Zira Nasrüddevle, ağabeyinin suikastinden sonra kötü hatıraları nedeniyle Hettah’a alternatif olarak inşa ettiği Nasriye şehrine amcazadeleri ile birlikte gidiyordu. Bu şehirde her amcazadesi için bir ev yaptırmıştı.282

Abdurrakib Yusuf, Mervânî ailesi hakkında şu değerlendirmeyi yapmıştır: “Mervânî tarihine bakıldığında Mervânîler cesaret, mertlik, ihlas ve vefa gibi yüksek ahlak öğeleri ile öne çıkarlar. Şaşırtıcı olan ise birlik içinde, halim ve yumuşak tabiatlı olmalarıdır. Tarihlerine bakıldığında hilm, sekinet ve kanaatin kendilerinde baskın olduğu, ihtilaf ve iç parçalanmadan kaçındıkları görülür. Amcazadeler yani Kek b. Mervân’ın çocukları çok olmalarına rağmen bir gün hakimiyet için çekişmemiş ve devleti bu problemler nedeniyle sıkıntıya sokmamışlardır. Aralarında ihtilaf olmaması bir tarafa, birbirlerine karşı şefkat, merhamet ve takdir ile davranmışlardır. Adil hükümdar Nasrüddevle, amcazadelerini üç günde bir akşam yemeğine çağırıyordu.”283 _{Fakat ileride işleneceği gibi bu durum tüm Mervânî tarihi için geçerli}

değildir. Çünkü Nasrüddevle’den sonra oğlu Nizamüddîn taht kavgasında kardeşlerinden Sa’d ve Said’i öldürtmüş; Emir Hasan, Fadlun ve Mamık’ı ölüme terk etmiştir.284

İbnü’l-Ezrak, amcazadelerinin zürriyetleri hakkında şu bilgileri vermiştir: “Emir Marzubân b. Belaşo b. Kek b. Mervân çocuk bırakmadan öldü. Reis Ali b. Mansur b. Kek' ise yalnız bir kız bıraktı. O kız da Marzubân ile evlendi. Reis Mûsık b. Muhammed b. Kek ise Reis Hibetullah ve Emir Mücahid Ebü’l-Kasım adlarında iki çocuk bıraktı. Bunların ikisi de çocuk bırakmadan öldüler. Mûsık’ın üçüncü oğlu Abdullah’ın ise birkaç çocuğu oldu. Fakat bunlar babalarının sağlığında öldüler. Bunlardan Mûsık ve Mamık öldürüldüler. Analarının adı da Cübiye idi. Mûsık’ın Ebu Ali b. Ebü’l-Heyca er-Revadî’nin kız kardeşinden bir kızı kaldı, bu da Emir Ali b. Ebü’l-Fevâris ile evlendi. Behram b. Nizamüddin’in kızı Serve’den Reis Küçük Mûsık adında bir oğlu oldu. Mûsık’ın Reis Mamık ile iki kızı oldu. Bu kızlar Emir Süleyman ve kardeşi Emir Davud ile evlendiler.285

281 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.101-103} 282 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.141} 283 _{Yûsuf, Ed-Devletü’d-Dûstekiye..., c.1, s.353} 284 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.171,179} 285 _{İbnü’l-Ezrak, Mervânî Kürtleri Tarihi, s.225}

51

Reis Avşîn b. Menkelân b. Kek’in ise Menkelân adında bir oğlu oldu. Bundan da Ebü’l-Heyca ve Mûsık adlarında iki çocuk kaldı. Bunlardan Ebü’l-Heyca, bir kız bırakarak öldü. Hacca gidip dünyadan elini eteğini çeken Mûsık ise Sitî Badiye el- Cübiye ile evlendi ve Muhammed Deksir adında bir oğlu oldu. O da büyüyünce Tahir b. Nübate’nin torunu Said Tacüddevle Ebu Talib’in kızı ile evlendi ve ondan Avşîn, Mûsık ve Ali adlarında üç oğlu oldu. Dünyadan elini eteğini çeken Reis Muhammed de 564/1168-69 yılında öldü.”286