Literatürde işletmelerin yenilikçilik düzeyine etki eden birçok önemli faktörün olduğu görülmektedir. Ancak bu faktörlerin tek tek incelenmesi yerine iki ana başlıkta incelenmesi daha anlaşılır ve sistematik bir yaklaşım olacaktır. Bu bağlamda bu faktörler işletme içi ve işletme dışı olmak üzere iki ana başlıkta değerlendirilebilir.
1.5.1. Yenilikçilik Düzeyine Etki Eden İşletme İçi Koşullar
İşletmelerin sahip oldukları organizasyon ve kültür yapısının yenilikçilik üzerinde önemli etkileri vardır. Bunun yanında işletmenin sahip olduğu bilgi birikimi (hem pazar hem de teknik anlamada), teknolojik alt yapısı, çalışanlara
verilen eğitimler gibi faktörlerde işletmelerin yenilikçilik düzeyine etki eden iç faktörler arasında belirtilebilir.
İşletmenin Bilgi Birikimi: Yenilik üreten başarılı işletmelere baktığımızda bunların aynı zamanda çok güçlü bir bilgi alt yapısına sahip oldukları görülmektedir. Çok boyutlu düşünebilmek için, çok değişik kanallardan gelecek çeşitli bilgilere ihtiyaç vardır. Teknolojik buluşların ve yeniliklerin ortaya çıkarılması da birtakım yeni fikirlere ve değişik konulardaki bilimsel ve teknolojik bilgilere bağlıdır. Dünyadaki gelişmelerin izlenmesi, geleceğe ilişkin yenilik stratejilerinin tespit edilebilmesi ve yeniliklerin en iyi şekilde yönetilmesi için işletmelerin güçlü bilgi altyapısına sahip olmaları kaçınılmaz bir zorunluluk haline gelmiştir (Sarıhan, 1998).
İşletmenin Teknolojik Altyapısı: Yenilik yapılırken değişimin işletmeye getireceği ek maliyet ve zorluklar yenilik faaliyetlerini zora sokan en temel unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerin sahip olduğu mevcut teknolojik yapı ne kadar esnek ve ne kadar değişime uygunsa işletmenin yenilikçi faaliyetler göstermesi de aynı oranda kolay olmaktadır (Sarıhan, 1998).
Yenilikçilik (inovasyon) ve teknolojik yetenekler işletme düzeyinde fark yaratan ve bir süreç olarak etkin yönetilmesi durumunda işletmeye rekabet gücü kazandıracak özelliklerdir. Küresel ağlarda bilgi ve teknolojinin transfer edilme olanaklarının arttığı günümüzde bir işletmeyi başka işletmelerden ayıran, işletmenin vizyonunu gerçekleştirmesinde rol oynayan, rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen bilgi, beceri ve yetenekler “Teknolojik Yetenek” olarak ifade edilmektedir (Aksoy, 2009).
İşletme Kültürü: İşletmede yenilik geliştirmenin en önemli koşullarından birisi de yenilikçi bir işletme kültürünün oluşturulmasıdır. İşletmelerde yenilikçi bir kültürün oluşturulmasında işletme çalışanlarının risk alabilen, öncülük yapabilen ve rekabetçi bir düşünme yapısına sahip çalışanlardan oluşan bir kültüre sahip olması gerekmektedir. Bu yüzden, organizasyonda oluşan kültürün yenilikçiliğe yol açacak şekilde değiştirilmesi yenilikçi bir organizasyon olma yolunda atılan önemli adımlardan biri olacaktır. Ayrıca, kurumsal kültür ve değerlerin işletmenin çalışanları tarafından paylaşılması başarı için gerekli olup
bu olgular organizasyon içi yönetsel sorunların çözümünde kullanılmalıdır (Başar, 2004:7)
İşletmenin Dış Çevreye Uyum Yeteneği: Uzun süre varlığını koruyabilmek, rekabetçilik ve daha yüksek performans sağlamak, kurumların dış çevredeki sürekli değişimlere ayak uydurabilmelerine bağlıdır. Bu nedenle hem kurumsal teori hem de stratejik yönetim açısından işletme dış çevresi ile organizasyon arasındaki etkileşim oldukça önemlidir. Bu etkileşim kurumsal yapı ve işlevin çevreye uyması gerektiğini vurgular (Montes vd., 2005). İşletmelerin dış çevreye ayak uydurmasını etkileyen en önemli yetenekleri, işletmenin edinme ve öğrenme kapasitesi olarak belirtilebilir.
Çalışanların Eğitim Düzeyi: Yenilikçi bir organizasyonda, önemli noktalardan biri de insan kaynakları uygulamalarının, yenilikçiliğe yol açacak şekilde düzenlenen insan kaynakları prosedürleri ile desteklenmeleridir (Lau ve Ngo, 2004). Dolayısıyla yenilikçi insan kaynakları uygulamalarının kararlı durağan çevredeki insan kaynakları uygulamalarından farklılaşacağı ve işletmelerin yenilik sürecine önemli katkılar sağlayabileceği söylenebilir.
1.5.2.Yenilikçilik Düzeyine Etki Eden İşletme Dışı Koşullar
İşletmenin içsel koşulları yanında işletme dışı bazı faktörlerin de yenilikçilik düzeyi üzerinde önemli etkileri vardır. Bu faktörler teknolojik fırsatlar, çevreden elde edilecek bilgi birikimi ve yayılımı, pazarın rekabetçi yapısı, çevresel belirsizlik, kamusal uygulamalar şeklinde belirtilebilir.
Teknolojik Fırsatlar: Teknolojik fırsatların derecesi; teknolojik alanların o sektördeki çalışmaların yoğunluğuna, geçmişte ilerledikleri yola, ne kadar uzun süre mevcut durumda bulunabilirliliklerine ve temel bilime yakınlıklarına bağlıdır (Nieto ve Quevedo, 2005).
Çevrede Olabilecek Bilgi Yayılımı:. Sanayide oluşan bu bilgi yoğunluğuna, çevrede oluşan bilgi yayılımı adını verilmektedir. Gerçekte, işletmeler ürettikleri yeni teknolojik bilginin düzenlenmesinde ne kadar zorluk yaşarlarsa, rekabet ettikleri sanayilerde oluşan bilgi yayılımı da o kadar fazla olacaktır (Nieto ve Quevedo, 2005).
Pazarın Rekabetçiliği: İşletmenin ana pazarında müşterileri ve rakipleri yer alır. Bu ana pazar içinde, pazarın özelliklerine göre aynı müşteri kitlesine malını satabilmek için işletme aynı malı üreten rakipleriyle sürekli rekabet içinde bulunacak ve stratejiler geliştirerek davranışlarını belirleyecektir. Bu bağlamda sektör/iş çevresi analizinde en önemli unsurun rakipler olduğu şüphesizdir. Dolayısıyla işletmeler rakiplerini inceleyerek, onların karar ve davranışlarını analiz ederek rekabet üstünlüğü sağlayacak stratejiler geliştirmeye çalışırlar (Ülgen ve Mirze, 2004).
Çevrenin Belirsizlik Düzeyi: Mintzberg, işletmenin içinde bulunduğu çevrenin değişik belirsizlik derecesinde bulunabileceğini ve stratejilerin bu koşullara uygun yaklaşımlarla hazırlanmasının uygun olacağını ileri sürmektedir. Mintzberg iki faktörü göz önüne almaktadır. Bunlardan biri işletmeye etki eden çevresel olayların karmaşıklık derecesidir. Bu olaylar yüksek veya düşük karmaşıklıkta olabilirler. Mintzberg' in ele aldığı ikinci faktör çevresel olayların değişim hızıdır. Çevresel olaylar hızlı veya yavaş olarak değişebilirler (Ülgen ve Mirze, 2004).
Kamusal Uygulamalar: Bir pazar ne kadar çekici olursa olsun, yenilenme ancak fikirleri tartışacak, geliştirecek ve etkili üretimde kullanacak doğru kaynaklar mevcut olduğu sürece gerçekleşir. Yenilikçiliği etkileyen kaynak ortamında, yenilenmeyi teşvik eden veya azaltan anahtar faktörleri belirlemek oldukça önemlidir. Büyük bir işletme için bile genel ve özel hükümet politikalarının etkisi yenilenme için mevcut olan kaynakları geliştiren veya azaltan temel bir faktördür.