GEMİNİN TAŞIYANA GERİ BIRAKILMAS

Baltime 1939 çarter parti formunda 7. madde bünyesinde 55 ila 65. satırlarda geminin nerede, nasıl ve ne zaman taşıyana geri bırakılacağı açıklanmıştır (Nautischer Verein Zu Bremen Web, erişim 27 Mayıs 2010: 6-7). Linertime 1974 çarter parti formunun 29. kutucuğuna geminin nerede ve ne kadar mesafede taşıyana geri bırakılacağı bilgisi, 30. kutucuğuna ise bu operasyon için verilecek ilk ve son bildirimlerin kaç gün önceden yapılması gerektiği yazılır. Bunun yanında 8. madde bünyesinde 153 ila 179. satırlarda geminin taşıyana geri bırakılması hususunun detayları açıklanmıştır (Nautischer Verein Zu Bremen Web, erişim 27 Mayıs 2010: 8-11). Baltime 1974 çarter parti formunda 21. kutucukta geminin taşıyana geri bırakılacağı yer veya mesafe belirtilir. Sözleşmenin ikinci kısmında birinci kısmındaki bilgilere atıfta bulunularak ilgili operasyonun nasıl yapılacağı 7. madde bünyesinde 108 ila 130. satırlarda belirtilmiştir (Nautischer Verein Zu Bremen Web, erişim 27 Mayıs 2010: 4-5). Bunun yanında Gentime 1999 çarter parti formunda 17. kutucukta geminin taşıyana geri bırakılacağı yer, liman ya da mesafe, 18. kutucukta bu operasyondan önce yapılması gerekli bildirimler belirtilir. Ayrıca çarter parti formunun ikinci kısmında 4. madde altında 87 ila 106. satırlarda geminin taşıyana geri bırakılması hususu birinci kısımdaki bilgilere atıfta bulunularak açıklanır (Shipsworld Web, erişim 27 Mayıs 2010: 1-10). Baltime 2001 çarter parti formunda 21. kutucukta geminin taşıyana geri bırakılacağı yer ve mesafe belirtilir ayrıca 7. madde bünyesinde 93 ila 111. satırlarda bu konu detaylı olarak açıklanmıştır (Bimco Web (c), erişim 27 Mayıs 2010: 1-5). Boxtime 2004 çarter parti sözleşmesinde 14. kutucuğa geminin taşıyana geri bırakılacağı yer, 15. kutucuğa bu işlemin gerçekleştirilebilmesi için kaç gün önce taşıyana bildirimde bulunulması gerektiği bilgileri girilir. Geminin taşıyana bırakılması hususu ise 97 ila 127. satırlar arasında 5. madde bünyesinde açıklanır (Bimco Web (d), erişim 27 Mayıs 2010: 1-16).

Nype 1946 çarter parti formunun 13 ve 14. satırında çarter süresinin sonunda geminin taşıtana geri bırakılması hususu düzenlenmiştir (Wilford, Coghlin, Kimball, 1989: 188). Zaman çarteri sözleşmesine konu olan gemi taşıtan tarafından taşıyana geri bırakılacağı zaman, gemi mümkün olan en erken zamanda bırakılmalı ve gemi mürettebatı geminin ambarlarını bir sonraki yük için temizlemelidir. Ayrıca birçok çarter parti sözleşmesinin ana maddeleri arasında bu husus bulunur ve şu şekilde kısaltılmış olarak sözleşmede geçer; “USD 3000 ILOHC” (in lieu of hold cleaning) bu ifadenin anlamı gemi ambarlarının temizliği için geminin taşıyana geri bırakılması esnasında, taşıtandan 3000 Amerikan Doları talep edildiğidir. Bu temizlik işlemi için kullanılan zaman taşıtanın çarter süresi içindedir ve temizlik işini gerçekleştiren gemi mürettebatıdır. Bu konuda son seferde taşınan yükün cinsine göre ve temizlik işleminin zahmetine göre taşıyan farklı ücretler belirleyebilir. Gemi ambarlarının temizlenmesi ve tahıl yükü de dahil olmak üzere tüm yüklemelere hazır durumda bulundurulması talep edilir. Ambarların hazır durumda bulunduğunun kontrolü taşıtan tarafından atanmış denetim kuruluşları veya taşıtanın hizmetkarları tarafından yapılabilir. Diğer yandan gemi bu kontrollerden geçemez ise kontrollerden geçinceye kadar tüm temizlik işlemlerinden ve masraflarından taşıyan sorumlu olur (Collins, 2000: 282-283).

Linertime 1974 çarter parti formuna göre gemi çarter süresinin sona ermesiyle, taşıtan faydasına bırakıldığı iyi kondisyonda taşıyana geri bırakılmalıdır fakat kullanıma bağlı olan sıradan eksilme ve bozulmalar taşıyan tarafından kabul edilir. Gemi, emniyetli ve buzul tehlikelerinden yoksun olarak taşıtanın seçenekleri arasında yer alan bir yerde veya 29. kutucukta belirtilen bir alan içerisinde, pazar ve resmi tatil günleri hariç sabah saat 0700 ile öğleden sonra 1000 saatleri arasında taşıyana geri bırakılmalıdır. Bu operasyon cumartesi günü yapılacaksa saat 0700’dan öğle vaktine kadar gerçekleştirilmelidir. Gemi taşıyanın faydasına geri bırakılmadan önce gerekli tamiratları taşıtan hesabından karşılanmalı ve mümkün olduğunca geminin havuzlanma veya yıllık tamiratlarına eşzamanlı olarak yapılmalıdır. Eğer ciddi bir tamirata ihtiyaç duyuluyorsa, taşıyanın da hesabından karşılanacak bu tamiratın nerede ve ne zaman yapılacağı taşıyana bildirilmelidir. Büyük çaptaki tamiratlar için harcanan süre taşıyanın hesabından karşılanır. Taşıtan taşıyana 30.

kutucuktaki belirtilenden daha az olmayacak bir süre önceden geminin geri bırakılacağı liman ve tahmini geri bırakma tarihini belirten bir ilk ve son bildirimde bulunmalıdır ve taşıtan geminin pozisyonundaki olası değişiklikleri taşıyana olabildiğince yakinen bildirmelidir (Gorton, Ihre, Sandevärn, 1999: 267-268).

Çarter sözleşmelerinde yalnızca taşıtanın gerçekleştirdiği hasarların açıkça ve kanıtlanabilir bir şekilde ortaya konabildiği durumlarda taşıyan bu masraflardan ve onarım ücretinden taşıtanı sorumlu tutabilir çünkü sadece çarter süresi boyunca oluştuğu için olası hasarların tümünden taşıtanın sorumlu tutulmasına dair bir yaklaşım mantık dışı gözükmektedir. Ancak çarter sözleşmesinde taşıtanın ilgili gemiyi taşıyana geri bırakılmasına yönelik şartlar katı bir biçimde yorumlanırsa bu masrafların karşılaması gerektiğine dair bir sonuca varılabilir. Diğer taraftan taşıyandan yaptırması beklenen deniz tehlikelerine ve savaş risklerine dair sigortanın kapsamında taşıtanın sebep olduğu ve olacağı hasarlar bulunmaz. Bu sebeple taşıtanın kendi etkisinden ötürü oluşan hasarlardan çalıştırma ve tazmin maddeleri de göz önünde bulundurularak sınırlı sorumlu tutulması tavsiye edilir (Wilford, Coghlin, Kimball, 1989: 147-148).

Öte yandan zaman çarteri sözleşmelerine göre taşıtanın yükümlülüklerini ihlal etmesinden ötürü kaynaklansa bile sözleşme süresinin sonunda hasarlanan gemiyi geçerli bir yola taşıyana geri bırakabilme hakkı olabilir. Bu durumda taşıyanın geri bırakma başvurusunu kabul etmeme şansı olamaz ancak hasarlardan ötürü karşı tarafı dava etme hakkı bulunur. Diğer taraftan eğer taşıtan sözleşmede belirtilen yer ya da bölgenin dışında gemiyi taşıyana geri bırakırsa, taşıyan hasarı ya da kaybını karşı taraftan talep edebilir. Taşıyanın kaybı tespit edilirken, ilgili geminin taşıyana geri bırakıldığı limandan sözleşmede belirtilen uygun liman veya bölgeye kadar olan bir hayali sefer neticesi elde edebileceği net kazanç ya da bu sefer için geçecek sürede gerçekleştirilebilecek alternatif bir başka iş sonucu elde edilebilecek net kazanç miktarlarından az olanı genellikle referans alınarak bir değerlendirme yapılır (Wilford, Coghlin, Kimball, 1989: 189-190).