olursa-nız çok ilginç bir şey yaptıklarını
görürsünüz. Dubai Uluslararası
Finans Merkezi’nin başkanı
doğ-rudan Dubai Emirine bağlı. Bu
si-yasi bir garanti sağlıyor,
güven-ce sağlıyor. Üyelerden biri bir
sıkıntı yaşarsa yerel bürokrasiye
ceğiz. Bağlantı bizim için çok önemli, hızlanmamız gerekiyor. Önümüzdeki seneden itibaren Asta-na’dan büyük finans merkezleri olan şehirlere doğrudan uçuşlar olacak. Sindey, Washington DC., New York, Londra yani tüm bu uluslararası finans merkezleri olan yerlere doğrudan uçuşlarımız ola-cak. Bağlantıyı da mümkün olduğunca kolay kılmaya çalışacağız.
Vakite riayet etmeye çalıştım. Şu an itibari ile sorusu olan varsa yanıtlamak isterim. Bu zirveyi düzen-leyen herkese teşekkür ederim. Yarın Ramazan ayı başlayacak hepinize hayırlı Ramazanlar diliyorum.
Cuma çok mühim bir gün. Cuma Namazını eda ettik biraz önce, akşam da teravih namazını eda edeceğiz. Yarın da inşallah Ramazan ayı ile beraber oruç tutmaya başlayacağız. Hepinize teşekkür ediyorum.
KEREM ALKİN
Sayın Fatih Kazan gerçekleştirdiği sunumda, bize çok detaylı bir şekilde dünyada İslami finans alanı ile ilgili olarak ne kadar önemli bir potansiyel olduğunu, bu konuda İslam ülkeleri arasındaki işbirliği sürecini güçlendirmenin ne kadar mühim olduğunu, Türkiye’nin de bu konuda aslında bayraktarlık yapabileceği noktasındaki tespitlerini aktardı. Bu yönü ile bakıldığı zaman, bu tür toplantıları, zirve-leri, sunumları farkındalığı daha da güçlendirmek adına sürekli gündeme getirmenin ne kadar mühim olduğunu, yol haritası adına çok önemli detaylar olduğunu ifade etti. Sayın Gligor Tashkovich, Tür-kiye’nin iş yapma modeli ve dolayısıyla TürTür-kiye’nin uluslararası düzeyde bölgesel bir finans merkezi olma çalışmalarına bakıldığında; Türkiye’de iş yapma modelimizi daha da geliştirmekten, bu konu ile avantajlarımızı ve sunduğumuz fırsatları güçlendirmekten geçiyor. Dolayısıyla Makedonya’daki başarılı tecrübe üzerinden takdir edilmesi gereken son derece önemli detaylar verdiler.
Sayasat Nurbek ise, kendileri Astana’daki uluslararası finans merkezi noktasında çok başarılı bir mo-del oluşturmuş. Dolayısıyla erişebilirlik başta olmak üzere aslında uluslararası bir finans merkezi ol-maya soyunduğunuz zaman hangi detaylara dikkat edilmesi gerekiyor, son derece önemli. Altyapı bakımından insan kıymetleri, hukuki açıdan ve vergi düzenlemeleri gibi konuların önemi bakımından nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda bizimle farklı detayları paylaştı. İstanbul’u dünyanın en saygın finans merkezlerinden biri yapmak adına yola koyulmuşken nelere dikkat etmemiz gerektiği konusunda önemli detayları verdi. Gerek Fatih Kazan’a gerekse iki değerli panelistimiz olan Gligor Tashkovich’e ve Sayasat Nurbek’e bu çok önemli notları, detayları bizimle paylaşmış olmaları nedeni ile şükranlarımı arz ediyorum.
SORU & CEVAP
KATILIMCI
Benim sorum Sayasat Bey’e olacak. Siz Astana Finans Merkezi’nin kuruluş aşamasında muhakkak diğer finans merkezlerini araştırmışsınızdır, yol gösterici nitelikte göstergelere ulaşmak için. Kıyas-ladığınızda Astana Finans Merkezi’ni önceki kurulmuş finans merkezleri ile hangi yönlerden, olumlu farklılıklar oluşturmaya çalıştınız? Diğer finans merkezleri tecrübelerinizde ne gibi dikkatinizi çeken, ön plana çıkan özellikler söz konusu oldu? O konuları paylaşırsanız sevinirim.
SAYASAT NURBEK
Genel olarak uluslararası finans merkezimizin modeli Dubai’den geliyor. Hatta şu anda büyük an-laşmamız var, Dubai Court genel yasalarımızı yazıyor. Mahkeme başkanımız İngiltere’de çok ünlü bir avukat olan Harry Woolf olacak, kendisi ile görüşmelerimiz devam ediyor. Biz nereden başladık, Hong Kong, Şangay, Moskova şu andaki, Çin ve Rusya arasında kaldığımız için Moskova’dan başladık.
Moskova’ya hiç İngiliz hukuku giremedi. Çünkü siyasi ve ideolojik olarak İngiliz mahkemesini ve hu-kukunu getiremeyiz. Bunu bildiğimiz için bu modelle başladılar. Biz orada bir fırsat gördük. Avrupa, ABD ya da başka memleketlerden Kazakistan’a yani Orta Asya’ya ne için girsin? Çok büyük riskler var. Nasıl çağırabiliriz onları? Nasıl şartlar sunabiliriz? Onların tüm ekonomik finansal anlaşmalarının yüzde 80’i İngiliz hukukuna göre imzalanıyor. İngiliz hukukunu Astana’ya getirdiğimizde çok büyük bir ilgi başladı. Avrupa, ABD, Kanada ve Çinliler bile onlara yakın yani Hong Kong sistemi gibi model sunduğumuzda hemen ilgilendiler. Şangay Maliye Merkezi, uluslararası finans merkezimize 4.5 mil-yar dolarlık bir yatırım yaparak bize ortak oluyor. Siyasi ve hukuki model Dubai’den geliyor. Finansal teknolojiyi Hong Kong’dan getiriyoruz, Hong Kong’da ünlü bir teknoloji merkezi var. Çalışmayı ortak yapıyoruz şu anda. Şangay da bizim borsamıza geliyor.
KATILIMCI
Benim sorum da Kazakistan ile ilgili olacak. Kazakistan’ı yakından takip ediyorum. Orta Asya ülkeleri içinde İslami finansa ciddi bir şekilde ortam hazırlayan bir ülke Kazakistan ve bu konuda da ciddi giri-şimleri oldu ve başarılı olarak devam ediyor. Bunun arkasındaki benim daha çok merak ettiğim, siyasi güç bir şekilde ikna oldu. Bu iknanın kaynağı neydi? Hangi faktör çok daha önemli bir şekilde siyasi gücü İslami finansın ülke için önemli olabileceği konusunda ikna edebildi? Çünkü aynı şekilde İngilte-re’de yakından incelediğimiz zaman 2000-2001’de benim organize ettiğim bir konferansta Financial Services Authority başındaki Sir Howard, İslami finansı “milli çıkar görüyoruz” demişti. Kazakistan’da siyasi gücü ikna etmenin en önemli noktası neydi ki İslami finans başarılı bir şekilde gelişme kazana-bildi? Teşekkür ederim.
SAYASAT NURBEK
On yıl önce Kanada’da bir konferansa katıldım. Bir soru sordum. Nasıl oturuyorsunuz? Nasıl yaşıyor-sunuz Kanada’da? Keyifler nasıl? Diyorlar ki, Kanada bir fille aynı yatakta yatmak gibidir. Her zaman
bir gözünüz açık olmak zorunda. Çok büyük bir ülke ABD olduğu için uyurken hep bir gözünüzün açık olması lazım. Siz ise iki filin ortasında yatıyorsunuz. Bir tarafta Çin var bir tarafta Rusya var. Na-sıl uyuyorsunuz? Gözlerinizi kapatmamanız lazım. Kazakistan’da büyük riskler söz konusu bir tarafı Rusya bir tarafı Çin bu büyük bir sorun ama aynı zamanda büyük imkanlar da demek bu. Bizim Baş-kanımız pragmatik düşünen bir lider
Orta Asya’da 80 milyonluk nüfus var, 5 memleket ve yüzde 90’ı Müslüman nüfusa sahip bir piyasa var. Rusya’da şu an en hızlı büyüyen nüfus Müslümanlardır, 20 milyon. Hemen hemen 100 milyonluk bir piyasa var ortada. Rusya’ya bakarsak, Rusya’nın orta bankası Central Bank’ta İslami finans diye bir terim de yok aslında. Kazakistan’da bir tane İslam bankası var ve Orta Asya’da lider durumda.
Hukuki temelimiz çok güzel, çok sağlam ama şu anda piyasaya direkt, sabit servisleri yapamıyoruz, yapmamız lazım. Biz merkezimizi, İslam finansının çok önemli bir merkezi olarak düşünüyoruz. Onun için hepinizi oraya çağırıyoruz. Başka piyasa gerekmiyor. Rusya ile hiçbir problemimiz yok. Avrasya Ekonomik İşbirliği’nin içindeyiz, beraber çalışıyoruz, her türlü iletişimimiz söz konusu. Ayrıca Rus-ya’da 20 milyonluk Müslüman nüfusu var. Biz de 50 yıl boyunca yeni iş kuranlardan vergi alınmıyor.
Bugün gelip hemen iş kurabilir, piyasada yerinizi alabilirsiniz. Çin’de İslami finansa çok büyük bir ilgi var ve bizim iç piyasamıza girmek istiyorlar. Bizim piyasamız cazip geliyor çünkü, Sincan’da 1.5 milyon Kazak oturuyor, Dungenler oturuyorlar, Uygurlar oturuyorlar 5-7 milyonluk bir potansiyel söz konusu.
KATILIMCI
İslami finansın ortaya çıkısında petrodolarların çok büyük etkisi oldu, momentumu sağladı ama şimdi bu arada ciddi şekilde bir iniş var. Piyasalar da aynı şekilde, İslami finans, finansal krize dayanabildi ama petrol fiyatlarının düşmesine dayanabilecek mi? Ben bunun aksini düşünüyorum ama piyasadaki tartışmalara bakarak, sukuktaki gerileme, bunun geçici olduğunu ve bütçe açıklarını kapatmak için Körfez ülkelerinin sukuka yönelebileceğini düşünüyorum. Bu bağlamda piyasalara baktığınız zaman, İslami finansın likiditesi başta petrolden gelmesine rağmen, petroldeki daralma piyasanın daralması-nı beraberinde getirecek mi?
FATİH KAZAN
Kısa süreye baktığımız zaman, 2014 yılından 2016’ya kadar baktığımızda, kısa dönemde etkiliyor.
Sukuk ihracı Körfez ülkelerinde normal tahvil ihracından daha fazlayken; 2014’ten sonra normal tah-vil ihracı, tabii söylediğimiz gibi bütçe açıklarının olması ve petrol fiyatlarının yükselmesiyle, normal tahvil ihracı sukuk ihracının dört-beş katı artmaya başlıyor. Körfez ülkelerinde aslında, finansal yapı-nın, finansal çevrenin, ortamın tam olarak oturtulmamış olması ve sukukla ilgili adımların henüz atıl-mamış olması. Nedir bu adımlar? Aslında Türkiye örneğinde de bahsettim, belediyelerle bu Türkiye sukuk projesi kapsamında görüşmeler yaptık. Sukuk aslında karışık bir yapı olarak dikkate alınıyor.
Gerçekten öyle, tahvil ile kıyasladığımızda daha karışık. Anlaşılmayacak bir şey mi? Hayır kesinlikle değil. Anlaşıldığında aslında ne kadar faydası olduğu, ne kadar daha güvenli bir enstrüman olduğu ortaya çıkabiliyor. İlk bakışta sukuk normal tahvile göre daha karışık. Aynı şey Körfez ülkelerinde de var, yanlış hatırlamıyorsam yapılan bir araştırma, neden sukuğu tercih etmiyorlar, tahvilleri tercih edi-yorlar yönünde... En önemli nedenlerden biri sukuk konusunda henüz yaratıcı gelişmelerin, yaratıcı liderlerin geliştirilmemiş olması. Bu konuda da henüz denetleyici ve düzenleyici bir ortamın da hazır olmaması. Ben de size katılıyorum kesinlikle kısa dönemde tekrar tahvile yöneliş olacaktır ama bu ülkeler arasında uzun vadede sukuktan nasıl yararlanabiliriz, bu adımları atacaktır. Ben de bu konuda size kesinlikle katılıyorum.
KATILIMCI
Benim sorum Sayasat Bey’e olacaktı. Ben Avukat Furkan Kızmaz. Daha demin bir İngiliz hukuk siste-minden bahsettiniz. Biz de burada İslami finans anlaşmaları yaptığımız zaman İngiliz hukukunu baz alıyoruz. Çünkü uluslararası yatırım kuruluşlarının isteği doğrultusunda. Benim sorum şöyle olacak, bizim ülkemizde kara Avrupası hukuku dediğimiz kanunlara bağlı bir hukuk sitem var, içtihat hukuku dediğimiz Anglo Sakson bir hukuk sistemi tipi yok. Kazakistan’daki durum nasıl? İngiliz hukukunu adapte ederken acaba, sizde de regülasyonlar var, bunu nasıl aştınız? Türkiye’de bankacılık sistemi ile alakalı atılım yapmak istediğiniz zaman önünüze bankacılık kanunu geliyor. Bankacılık kanununun ötesinde BDDK kurumu var, izinler alınması gerekiyor. Bunların aslında hepsi bir, aslında İngiliz huku-kunu adapte ettim derseniz Türk hukuku açısından olmayacak bir şey aslında. Acaba Kazakistan’da bunu nasıl başardınız?
SAYASAT NURBEK
Biz Astana’da 25 hektarlık bir yer belirledik, ama buraya İngiliz hukukunu adapte etmedik. Direkt Londra City gibi aldık ve sistemi buraya yerleştirdik. Kazakistan anayasasını da değiştirdik. Çinlilerin yaptığı sistemi uyguladık. Hong Kong 1997’de İngiliz yönetiminden Çin yönetimine devredildi. 150 yıl önce yapılan bir anlaşma gereği, zamanı geldiğinde devir teslim yapıldı. Çinliler çok pragmatik bir şey yaptılar. 97’de yürürlükte olan İngiliz sistemini kaldırıp kendi sistemini oluşturabilirlerdi ama yapmadılar.
Çünkü, Çin devlet sistemi işlemeye başlarsa mevcut bankalar, yatırımlar gider. Bu yüzden sistemde bir değişiklik yapmadılar. Hong Kong bu sistemde kalsın diye düşünüldü, kendi sistemi olsun, kendi parlamentosu olsun, başbakanlarını kendileri seçsinler, hatta dövizleri Hong Kong Doları olsun. Çin’in anayasası da değişti, yani bir ülke iki sistem uygulanmaya başlandı. Bunu uygulamayı özel bölgeler için yapmışlar Hong Kong, Şangay, Makao gibi. Biz de aynı sistemi uyguluyoruz. Anayasamızı de-ğiştirdik, 25 hektarlık olarak başladığımız alanı 110 hektara çıkardık ve İngiliz hukukunun işleyeceği bir saha oluyor. Yatırımcı geldiğinde onun alıştığı sistem olduğu için bir problem olmayacak.
Mah-keme aynı mahMah-keme, İngiliz mahMah-kemesi, hukuk İngilizce. Harry Woolf çok tanınmış biri zaten, hem de vergileri ödemiyorum. Benim alıştığım bir sistem diye düşünecek. Yani Londra’nın bir parçasını Astana’ya getiriyoruz. Eski Sovyet ülkeleri arasında böyle bir sistemi ilk kez Kazakistan uyguluyor.
Cumhurbaşkanı bütün üst düzey devlet yetkilileri ile beraber bir toplantı yaptı ve projesini açıkla-dı. İki sene çok zorlandık. İngiliz hukukuyla nasıl olacak? İngiliz mahkemesinin başkanının tayinleri bizden çıkmayacak. İngiliz mahkemesinin çözümlerine biz karışamayacağız. Nasıl karışamayacağız?
Kimse oraya bir telefon açamayacak. İşte bizim avantajımız özel bir sistem içinde özel bir sistem yap-tık. İlk başta Rusya çok karşı çıktı çünkü merkez Moskova olacaktı. Ancak Moskova projesi şu anda aktif değil. Geçen sene Rusya Devlet Başkanı Putin ile bir araya gelindi, detaylı bir sunum yapıldı ve Moskova ile direkt çalışılamama nedenleri izah edildi. Çünkü Londra ile çalışamıyor, New York ile çalışamıyor, Chicago ile çalışamıyor. Savaşırken bile işlerin yürümesi lazım. Total’in Fransız başkanı hep karşı çıkıyordu, “Rusya’yı zora sokamayız anlaşmalarımız var, ihalelerimiz var” diyerek. Başkan da 2016 yılında Rusya’da vefat etti. Firmaların çalışmaları lazım, yatırım lazım, ekipman lazım. Biz de “Orada savaşıp, burada iş yapın” dedik. İngiliz hukukuyla burada sakince iş yapın, orada savaşın.
Ruslar da düşünüp taşındılar “Biz burada iş yapalım orada savaşalım” dediler. Öyle kandırdık yani.