Bath Alan Yönetim Planı

İngiltere’de bulunan 2900 ha alan kaplayan “Bath Şehri Dünya Miras Alanı” 1987 tarihinde Unesco tarafından DM Listesine alınmıştır. Dünya Miras Listesi’nin şart koştuğu on ilkeden kriter (i), kriter (ii) ve kriter (iv)’ ü sağlayarak adını listeye yazdırmayı başarmıştır (The City of Bath Word Heritage Site Management Plan (2016-2022), 2015).

Kriter (i): Unesco DM Merkezi, “yaratıcı insan dehasını gösteren bir şaheser olması”

(Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü) kriteri bağlamında Bath Dünya Miras alanı için “Bath’ın görkemli Neo-klasik Palladian hilali, terasları ve meydanları çevresindeki tepelere ve yeşil vadiye yayılarak mimari, kentsel tasarım ve peyzajın eşi olmayan bütünleşmesini sergiler.” şeklinde açıklama yapmaktadır (Unesco, 2019).

Kriter (ii) : Dünya Mirası Merkezi, “bir zaman zarfı içinde veya dünyanın bir kültürel alanında, mimarlık veya teknoloji, anıtsal sanatlar, şehir planlama veya peyzaj tasarımı alanlarındaki gelişmeler ile ilgili insani değerler arasında önemli bir alışverişi sergilemeli”

(Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü) kriteri bağlamında Bath Dünya Miras Alanı için “Bath şehri, 15. ve 16. yüzyılda güçlü olan peyzajda pitoresk bakış açısını yansıtan sokak yapısının 18. yy’daki modelidir. Kent ve peyzajı birleştiren bu bakış açısı, Bath’ın tümünde görünür ve en iyi örnekleri Royal Crescent ve Lands down Crescent’tir.”

ifadelerini kullanmaktadır (Unesco, 2019).

Kriter (iv): Dünya Miras Merkezi, “insanlık tarihinde önemli bir aşamayı veya aşamalarını gösteren bir yapı tipinin, mimari veya teknolojik bütünün veya peyzajın istisnai bir örneği olmalı” (Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü) kriteri bağlamında Bath Dünya Miras Alanı için “insanlık tarihi için iki büyük dönemi yansıtır: Roma ve Georgian. Roma hamamları ve tapınak kompleksi, etraflarında bulunan Aquae Sulis Kenti’nin kalıntılarıyla birlikte, Roma sosyal ve dini yaşantısının anlaşılmasında ve hak ettiği değerin verilmesinde önemli katkılarda bulunur.” şeklinde açıklama yapmaktadır (Unesco, 2019).

Unesco’nun dünya miras alanları için yaptığı son düzenleme, değişiklik ve adaylık sürecinin geliştirilmesi sonucu Bath Şehri Dünya Miras Alanı’nın aktif yönetimiyle son yıllarda sıkça gündemde kaldığı belirtilmektedir (Unesco, 2019).

Bath Alan Yönetim Planı ilk kez 2003-2008 yılları için yapılmıştır. Süresi dolan ilk plandan sonra iki yıl boyunca hazırlık yapılarak 2010-2016 Bath Alan Yönetim Planı hazırlanmıştır. Bu planın hazırlanması “yerel halk ve iş, ulaşım, çevre koruma, miras, turizm ve eğitimi kapsayan genel ve ulusal çıkar gruplarıyla geniş istişareler içeren” iki yıllık bir süreyi kapsamaktadır (The City of Bath Word Heritage Site Management Plan, 2010). 2010 yönetim planının 2014 yılında ilk kapsamlı revizesi yayınlanmış, 2016 yılında ise yeni bir yönetim planı hazırlanmıştır. 2016-2022 yılları için geniş katılımlı bir kitle ile birlikte bugün geçerliliği olan yönetim planı yapılmıştır (www.bathworldheritage.org.uk).

İlk planda olduğu gibi alan yönetim planının hazırlanma aşamasında katılıma istekli tüm gruplara yer verilmiştir. Planlama aşamalarına katılan paydaşlardan başlıcaları şunlardır:

Department for culture, media and sport (DCMS), Historic England, ICOMOS-UK, Bath

Tourism Plus (BTP), Avon Local Council Assosiation (ALCA), National Trust, University of Bath, Bath Spa University, Alandaki 21 adet ilkokul.

2010-2016 yılları için hazırlanan alan yönetim planı üç evrede hazırlanmıştır. İlk evre;

alanın tariflenmesi, kültürel anlam ve öneminin açıklanması evresidir. Bu kısımda kentin tarihçe, konumu ve ayırt edici özellikleri tanımlanmaktadır. Bununla birlikte alanın sahip olduğu evrensel üstün değeri açıklanarak önemi ortaya koyulmaktadır. İkinci evresi; analiz ve değerlendirmelerin yapılması ile koruma politikalarının belirlenmesi evresidir. Bu evrede; belirlenen alana dair vizyon belirlenmesi, yönetim hedeflerine karar verilmesi ile dünya miras alanı için koruma politikaları geliştirilmesi konularında çalışmalar yapılmaktadır. Üçüncü bölüm ise; uygulama, değerlendirme ve revize evresidir. Son kısımda planın gelişimi ve uygulanması için geliştirilen kısa, orta ve uzun vadeli olarak hazırlanmış eylem planı yer almaktadır (www.bathworldheritage.org.uk).

2010-2016 yılları için yapılan alan yönetim planı 2014 yılında yapılan düzenlemede, “Bath Şehri Dünya Miras Alanı Yönetim Grubu” tarafından gözden geçirilmiş, performans değerlendirmeleri yapılmış ve eksikliklerin tamamlanması adına düzenlemeler getirilmiştir. Süresi dolan planın yeni versiyonu ise 2016-2022 yılları için yeniden hazırlanmış, Ocak 2018 itibariyle “Bath Şehri Dünya Miras Alanı Yönetim Grubu”, “Bath Şehri Dünya Miras Alanı Danışma Kurulu” olmuştur. Bu kurul yılda iki kez bir araya gelerek “yönlendirme grubu notları” adı altında raporlar yayınlayarak planın sürekli takibini yapmaktadır.

Bath Alan Yönetim Planı amaç ve hedefleri

Alan yönetim planının genel amacı; kentin sahip olduğu olağanüstü evrensel değerin korunması ve geliştirilmesi olarak belirlenmiştir. Uzun vadeli bu üst amaç, içinde “mimari, arkeoloji, peyzaj ve doğal varlıkların ve onların kentsel ve kırsal alanlarının koruma ve geliştirilmesi, alanın kavranmasının güçlendirilmesi, eğitimsel kaynak olarak kullanılması ve yorumlanması ve yerel toplumun kültürel, sosyal ve ekonomik yaşamıyla desteklenmesi” konularını barındırmaktadır (Zeren Gülersoy, 2013).

Hedef ve belirlenen politikaların daha etkin şekilde uygulanması amacıyla hazırlanan genel amaca hizmet edecek başlıklar şu şekildedir (The City of Bath Word Heritage Site Management Plan (2016-2022));

• Bath Dünya Miras Alanı’nın benzersiz üstün niteliklerinin farkına varılarak sürdürülebilir yönetimin sağlanması,

• Alanın yerel, ulusal ve uluslararası topluluk ve kuruluşların ortaklıklarından faydalanarak kentsel miras yönetimi ve koruma konularında merkez olmasının sağlanması,

• Bath Dünya Miras Alanı’nın, kültürel varlıklarının şimdiki ve gelecek nesiller için korunması ve güvence altına alınması,

• Bath Dünya Miras Alanı’nın fiziksel erişilebilirliğinin artırılarak herkes tarafından üstün evrensel değerinin anlaşılması ve keyif almalarının sağlanması,

• Kentin sahip olduğu üstün niteliklerin korunması ve güçlendirilmesi esnasında, Bath’ın dinamik ve çalışan bir şehir olarak DM Listesi’ndeki konumundan yararlanabilmesinin sağlanması

2010-2016 yılları alan yönetim planında belirlenen amaçlar, 2016-2022 yılları yönetim planında da kabul edilerek benimsenmiştir.

Bath Yönetim Planının evreleri

Alanın tariflenmesi, kültürel anlam ve öneminin belirlenmesi evresi

Bath Alan Yönetim Planı’nın tanımı ve önemi, alanın konumu, planlama alan sınırları, önerilen dünya miras alanının kültürel önemi, alana ait üstün evrensel değerin nitelikleri, alanın mülkiyet yapısı, planlama ilkeleri ve alana dair diğer çalışmaların incelenmesi konuları bu bölümde yer almaktadır.

Bununla birlikte bu evrede, alanın üstün evrensel değere sahip olmasını etkileyen özel alanlara yer verilmiştir. Bunlardan en önemlileri; Roma Hamamları (Resim 4.1), Circus Binaları (Resim 4.2), Pultney Köprüsü ve Somarset gibi tarihi bina ve alanlardır.

Harita 4.1. Bath Kentinin konumu(http://bath-heritage.co.uk)

Harita 4.2.Bath Kenti Yönetim Planı alan sınırı (Bath Yönetim Planı 2010-2016)

Alanın olağanüstü evrensel nitelikte olmasını sağlayan kriterlere açıklamalar getirilerek alandan fotoğraflarla bölüm desteklenmiştir.

Resim 4.1. Bath Roma Banyoları(https://www.romanbaths.co.uk)

Resim 4.2. Bath Kenti(https://tourily.com)

Analiz ve değerlendirmelerin yapılması ile koruma politikalarının belirlenmesi evresi

Bu bölümde alanın tanımlanması, sorunların belirlenmesi ve paydaş görüşlerinin alınması neticesinde elde edilen bilgi ve tecrübe sonucunda 61 adet ilke kararı ve onlara bağlı olacak şekilde 45 adet hedef karar belirlenmiştir.

Alanın Unesco DM Listesi’ne girmesinde etken olan kriterlerin korunması ve devamlılığının sağlanması amacı ile oluşturulan her hedefi, ilgili uygulama projeleri takip etmektedir. Bath Alan Yönetim Planında belirlenen üç ana amaç şu şekildedir.

1. Bu planlama çalışması ile oluşturulan her türlü politika- hedef ve faaliyetler Bath DM Alanı’nın ve ona üstün evrensel değeri kazandıran kriterler ile kentin karakterinin ve özgün durumunun gelecek kuşaklar için korunmasına katkı sunmalıdır.

2. Alınan tüm kararlar ve oluşturulan hedefler sürdürülebilirlik prensibine göre hazırlanmalıdır.

3. Bath Alan Yönetim Planı sürecine dahil olmuş olmamış her bir birey, hükümet kurumu, STK’lar ve kentte yaşayanların yanında alana gelen ziyaretçilerin de DM ve koruma konusunda alandaki ihtiyaçların anlaşılmasına yardımcı olmalıdır.

Bu evrede irdelenen konular (Şekil 4.2); alan için GZFT analizi ile birlikte bu çalışmada koruma, sürdürülebilirliğin sağlanması ve bugünkü değerleri gelecek kuşaklara sağlıklı şekilde aktarma olarak saptanmış yönetimsel sorumluluklardır.

Yapılan GZFT analizi sonucunda saptanan zayıflıklar ve tehditlerin yanında Bath kenti için belirlenen fırsatlar; alanın yönetim yapısının ve mevcut durumunun iyileştirilmesi, erişilebilirliğin ve işlevselliğin geliştirilmesi, yerelde yaşayan halkla birlikte gelen ziyaretçilerin de ekonomik anlamda kentin canlılığına katkı sunması olarak belirlenmiştir.

Şekil 4.2. Bath Alan Yönetim Planı’nda belirlenen temel başlıkları(The City of Bath Word Heritage Site Management Plan (2016-2022))

Bath Alan Yönetim Planı’nda, bu evreye kadar yapılan analizler, görüşmeler ve alana dair istatistiki veriler işlendikten sonra beş ana başlık belirlenmiş ve hedefler ile faaliyetler bu ana başlıklar altında şekillendirilmiştir.

Uygulama, değerlendirme ve gözden geçirme evresi

Bath Alan Yönetim Planı’nın üçüncü evresi olan bu bölümde planın başarılı şekilde uygulamaya geçirilmesi için ihtiyaç duyulan kaynaklar irdelenmiş ve önerilen mekanizmalar saptanmıştır. Uygulama kısmında hedeflerin altında çalışacak 128 adet eylem üretilmiştir. Son evre aşağıdaki başlıklar (Şekil 4.3) altında şekillendirilmiştir.

Şekil 4.3. Bath Yönetim Planının uygulama evresi aşamaları(The City of Bath Word Heritage Site Management Plan (2016-2022))

Değişimin Yönetilmesi

Koruma

Yorum, Eğitim

& Araştırma Fiziksel Erişim

Ziyaretçi Yönetimi

Uygulama aşamasında en önemli nokta, ortak paydaşların üzerlerine düşen görevleri dikkatle ve eşgüdümlü şekilde yerine getirmeleridir. Bunun için; eylem planı oluşturulurken paydaşlar için sorumluluklar belirlenmiş, her hedefin altında uygulamaya yönelik faaliyetler eklenmiştir.

Yönetim Planının izleme ve değerlendirme aşaması için belli gruplar Şekil 4.4’te belirtildiği üzere sorumlu olarak belirlenmiştir. Bu gruplar yılda en az bir kez bir araya gelerek yönetim planının uygulama aşamasını izler ve değerlendirmelerde bulunurlar.

İzleme ve değerlendirme ekibi bu sonuçları rapor olarak sunmakla yükümlüdür.

Şekil 4.4. Bath Alan Yönetim Planı izleme ve değerlendirme aşamaları için belirlenen sorumlu gruplar (The City of Bath Word Heritage Site Management Plan (2016-2022), 2015)

Bununla birlikte Bath Alan Yönetim Planının ikinci evresinde belirlenen faaliyetlerin gerçekleştirilmesi içi belirli bir zamanlama tablosu oluşturulmuştur. Bu tabloya göre her faaliyetin gerçekleştirilmesi belli bir zaman aralığına denk düşmektedir. Tablo, kısa vadeli (2 yıl), orta vadeli (6 yıl) ve uzun vadeli (10 yıl) faaliyetler olarak 3 dönemden oluşmaktadır.