Balıklıgöl Alan Yönetim Planı

Balıklıgöl ve çevresi; Peygamberlerin atası olan Hz. İbrahim’in doğduğu ve ateşe atıldığı yerleri içinde bulundurması sebebiyle yüzyıllarca birçok medeniyete ev sahipliği yapan şehrin, herkes tarafından kutsal sayılan bir alanı olmuştur. Bu nedenle büyük tapınakların, kiliselerin, sarayların geçmiş yüzyıllarda bu bölgede olduğu eski kaynaklardan ve yapılan kazılardan anlaşılmaktadır. 1997 yılında Balıklıgöl’ün kuzeyindeki alanda yapılan yüzey araştırmasında toplanan çakmaktaşı aletler bu alanın Neolitik Çağ’ın Akeramik evresi insanları tarafından iskan edildiğini göstermektedir. Alanın tarihi süreç içerisindeki gelişimi yeni döneme ait unsurların bir öncekinin yerini almasıyla gerçekleşmiştir.

Dolayısıyla alan çok katmanlı bir mimari kesite sahiptir. Bu da alanda farklı derecelerde sit kararları alınmasını ve koruma statülerini beraberinde getirmiştir (Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, 2019).

Alan Sınırları içerisinde 1., 2., 3. Derece Arkeolojik Sit Alanları, 1. Derece Doğal Sit Alanı ve Kentsel Sit Alanı bulunmaktadır. Proje alanı Harran ile birlikte “Harran ve Şanlıurfa Yerleşimleri (Şanlıurfa)” adı altında 2000 yılında Unesco Dünya Mirası Geçici Listesine dahil edilmiştir. Şanlıurfa’ya gelen turistler mutlaka Balıklıgöl’ü ziyaret etmekte olup ziyaretçi sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu durum Balıklıgöl’e gösterilen ilginin önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceğini göstermektedir. Balıklıgöl’ün korunarak sürdürülebilirliğinin sağlanması için alan yönetim planının yapılması kaçınılmaz hale gelmiştir. Harita 4.3’te alana ait sit sınırları gösterilmektedir.

Harita 4.3. Proje alanı içerisindeki koruma alanları

Balıklıgöl Alan Yönetim Planı uluslararası çalışmalarda olduğu gibi üç evreden oluşmuştur.

Birinci evre; Balıklıgöl Yönetim alanın tanımlanması, alana ilişkin genel araştırmaların yapılması, alanın mevcuttaki mimari yapısı ve korumaya ilişkin sorunların irdelenmesi, paydaşların tespit edilmesi ve katılım stratejilerinin belirlenmesi ile alanda sorun ve GZFT analizlerinin yapılması çalışmalarından oluşmaktadır.

İkinci evre; alan vizyonu ve alan yönetimi ilkelerinin belirlendiği, politika, hedef ve stratejilerin oluşturulduğu bununla birlikte eylem planının hazırlandığı kısımdır.

Son bölüm olan üçüncü evre ise; uygulama sürecine dair aşamaların belirlendiği izleme değerlendirme ve yönetim modeli oluşturma bölümüdür.

Balıklıgöl Yönetim Planı amaç ve hedefleri

Balıklıgöl Alan Yönetimi Planı’nda vizyon; Geçmişin mirası, geleceğin emaneti olan zengin doğa, tarih, kültür ve inanç değerlerini, tüm insanlık için koruyan, yaşayan ve yaşatan; huzurun, güvenin, hoşgörü ve misafirperverliğin merkezi bir Halil-ür Rahman (Balıklıgöl) olarak belirlenmiştir (Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, 2019).

Vizyon cümlesi ile; Balıklıgöl’ün sahip olduğu tarihi, kültürel ve doğal varlıkların özgün halleri bozulmadan yaşatılarak geleceğe aktarılmasına; huzur, hoşgörü ve misafirperverliğe vurgu yapılmaktadır.

Yönetim Planı hazırlık sürecinde edinilen bilgi, görüş ve öneriler ışığında yapılan değerlendirmeler sonucunda, yönetim planı hedef ve faaliyetlerinin geliştirilmesinde de yönlendirici olan ilkeleri aşağıda sunulan 9 adet tematik başlık altında derlemek mümkündür:

1. Kültürel ve Doğal Değerler, Koruma ve Planlama 2. Doğal Yapı

3. Tanıtım ve Markalaşma 4. Hizmet Altyapısı 5. Hizmet Kalitesi

6. Etkin Ziyaretçi Yönetimi

7. Eğitim, Bilinçlendirme ve Katılım 8. Yönetişim, İzleme ve Değerlendirme 9. Afet, Acil Durum ve Risk Yönetimi Balıklıgöl alan yönetim planının evreleri

Alanın tanımlanması ve mevcut durum tespiti ile paydaş katılım analizleri evresi

Alanın tanımlanması, yönetim planı sınırları ile alanın önemine ilişkin bilgiler bu bölümde verilmiştir. Bununla birlikte alana ilişkin araştırmaların yapıldığı ilk evrede; genel coğrafi yapı, toplumsal ve teknik altyapı, sosyo ekonomik yapı, tarihi ve kültürel yapı ile alandaki değerler, alandaki mimari doku ve yapılara ilişkin sorunlar incelenmiştir.

Bu kapsamda; Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, başta Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü olmak üzere ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri doğrultusunda Yönetim Alanını; Harita 4.4’te sınırları gösterildiği şekilde kazı bölgesi (Balıklıgöl Havzası, Hanlar Bölgesi, Urfa Kalesi çevresi ve Kızılkoyun Kaya Mezarları) ve bağlantı noktaları (Eyyüp Peygamber Makamı) olarak belirlemiştir.

Harita 4.4. Balıklıgöl Yönetim Planı alanı sınırı (Kaynak: Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi, Kaip raporu)

Bu evrede, sürece katılım gösterecek kilit paydaşların tespiti yapılmıştır. Paydaş analizi kapsamında alanla doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili tüm kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları ile yönetim planı kararlarından etkilenecek kesimler dikkate alınarak ayrıntılı şekilde incelenmiştir. Tüm paydaşların coğrafi ve sektörel dağılımları, temsil gücü, etkinlikleri, erişilebilirlikleri, örgütlenme düzeyleri göz önüne alınarak yönetim planı sürecindeki rolleri Çizelge 4.5’teki şekilde belirlenmiştir.

Çizelge 4.5. Balıklıgöl Yönetim Planı paydaşları ve seçilme gerekçeleri Kamu Kurum ve Kuruluşları: Mülki İdare Yöneticileri

Şanlıurfa Valiliği

Vizyon ve politikaların belirlenmesi ile eylem planının oluşturulması evresi

Birinci evre süresince yapılan tüm çalışmaların irdelenerek hedef vizyona ulaşmak amacıyla ana hedef, politika ve faaliyetlerin belirlendiği evredir.

“Balıklıgöl Yönetim Planı vizyonu”na ulaşmak amacıyla, öncelikle 9 adet tematik başlık altında tanımlanan planlama ilke ve politikalarıyla uyumlu olacak şekilde uygulamaya dönük hedefler belirlenmiştir. Ardından bu hedeflerin hayata geçirilmesi için gerekli faaliyetler belirlenmiştir. 9 Tematik alan altında 22 adet hedef üretilmiştir. Tematik başlıklar ve hedefler Çizelge 4.6’da gösterilmektedir.

Çizelge 4.6. Balıklıgöl Alan Yönetim Planı hedef tablosu (Balıklıgöl Alan Yönetimi Planı (2019-2021))

No Tematik Başlıklar No Hedefler

1 Kültürel ve Doğal Değerler, Koruma ve Planlama

1.1. Alana özgü kapsamlı, güncel ve paylaşımlı bir mekansal veritabanı hazırlanması

1.2.

Balıklıgöl-Dergah Platosundaki mevcut kullanımların alanın koruma statüsüne uygun olarak yeniden çevre düzenleme projelerinin hazırlanması

1.3.

Tarihi Yapıların yöreye özgü mimari değerleri

gözetilerek restitüsyonları ve restorasyon çalışmalarının yapılması

1.4. Alanın arkeolojik yapı ve değerlerinin açığa çıkarılarak turizme kazandırılması

1.5.

Balıklıgöl’ün tarihi, doğal, kentsel ve arkeolojik sit alanlarının ve çevresinin yerel paydaşların katılımıyla korunması

2 Doğal Yapı

2.1. Alanı besleyen su kaynaklarının korunması ve izlenmesi 2.2. Göl alanının kirletici dış etkenlerden korunması ve su

kalitesinin izlenmesi

2.3. Balık sağlığı ve su ekosisteminin korunması ve izlenmesi

3 Tanıtım ve Markalaşma 3.1. Alanın uluslararası, ulusal ve bölgesel düzeyde tanıtımının yapılması

3.2. Yöresel ürünlerin tanıtım, nitelikli sunum ve pazarlama olanaklarının güçlendirilmesi

4 Hizmet Altyapısı

4.1. Güvenli ziyaretçi dolanımının sağlanması ve ulaşım altyapısının güçlendirilmesi

4.2. Alanın kültürel ve tarihi dokusuna uygun kentsel estetik uygulama çalışmalarının yapılması

4.3. Alanın manevi havasını, özgün ortamını olumsuz etkileyen ses kirliliğinin önlenmesi

5 Hizmet Kalitesi 5.1. İşletmelerin ve personelinin hizmet kalitesinin artırılması 5.2. Alanda çevre sağlığı ve temizliğine yönelik hizmetlerin

artırılması

6 Etkin Ziyaretçi Yönetimi 6.1. Etkin ziyaretçi yönetim planının hazırlanması ve uygulanması

6.2. Gezi güzergahlarının tanımlanarak bilgilendirme ve yönlendirme uygulamalarının yürütülmesi

7 Eğitim, Bilinçlendirme ve

Katılım 7.1. Koruma ve kullanma konusunda yerel paydaşların kapasitesinin ve ziyaretçilerin bilgisinin artırılması

8 Yönetişim, İzleme ve Değerlendirme

8.1. Alan yönetiminde yerel paydaşların katkı ve katılımının sağlanması

8.2. Yönetim planı kamu bilgilendirme, izleme ve değerlendirme yapısının kurulması ve işletilmesi 8.3. Alana özel güvenlik ve denetim birimi oluşturulması 9 Afet, Acil Durum ve Risk

Yönetimi 9.1. Alanda afet, acil durum ve risk yönetimi yapısının kurulması

Hedeflere ulaşabilmek için 53 adet faaliyet belirlenmiştir.

İzleme, değerlendirme ve yönetim modeli oluşturma evresi

Yönetim Planlarının hayata geçirilmesi için, sorumlu kurum ve kuruluşların belirlenmesi, projelerin uygulanması için gerekli finansal kaynakların temini, proje bütçelerinin hazırlanması ve projelerin uygulanması için kısa orta ve uzun vadeli dönemlerin tanımlanması gereklidir. Üçüncü evrede; Balıklıgöl Alan Yönetim Planı için sorumlu kurum ve kuruluşlar belirlenmiş, faaliyetlerin öngörülen sürelerde uygulamaya geçirilmesi planlanmıştır.

Yönetim planında belirlenen faaliyetlerin hayata geçirilmesi için, uygulamadan sorumlu kurum ve kuruluşların 9 adet tematik başlık altında toplanan faaliyetleri sahiplenmesi ve oluşturulacak kurumlar arası iş birliği anlaşmaları/protokolleri kapsamında uygulama adımlarını atmaları gerekmektedir.

Balıklıgöl Alan Yönetim Planı’nın uygulanması için Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi bünyesinde Alan Başkanlığı’nın görevlerini üstlenecek alana özel bir şube müdürlüğü oluşturulması öngörülmektedir. Yönetim planı faaliyetlerinin uygulanmaya başlanması ile birlikte alan yönetimi konusundaki iş yükünün artacağı açıktır. Bu kapsamda, alan yönetim biriminin işlerini kolaylaştıracak bir uzman ve destek ekibine, bu ekiplerin çalışmalarını düzenli olarak sürdürebilecekleri araç gereçlerle donatılmış bir ofise ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Balıklıgöl Alan Şube Müdürlüğü’nün kurulması ve alan yönetimi ile ilgili tüm iş ve işleyişin yönetiminden sorumlu olması yerinde bir karar olacaktır.

Balıklıgöl Alan Yönetim Planı şeffaf, katılımcı ve esnek bir yapıya sahiptir. Planın uygulanması sürecinde başarısının ölçülüp, değerlendirilmesine hizmet etmek üzere belirlenen, karşılaştırılabilir ve somut göstergeler aracılığı ile elde edilerek periyodik olarak raporlanacak verilerin 5 yılın sonunda genel değerlendirmesinin yapılması öngörülmektedir. Elde edilecek sonuçlar doğrultusunda Balıklıgöl Alan Yönetim Planı’nın vizyon, politika ve hedefleri gözden geçirilecek ve buna göre de planda gerekli güncellemeler yapılacaktır.