Anlamı

Sınırlı sorumluluk ilkesi (limited liability, beschränkte Haftung), sermaye şirketlerinde pay sahiplerinin sorumluluğunun yalnızca şirkete karşı, getirdikleri ya da taahhüt ettikleri sermaye miktarı ile sınırlı olacağı, şirket alacaklılarının ise alacakları için

132 _{Hillman R. W., (1997), a.g.e., s. 624.}

133 _{Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), Anonim Şirketler Hukuku Cilt I, Banka ve}

Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yay., Ankara, s. 105.

134 _{Yanlı V., (2000), a.g.e., s. 76.}

135 _{Kraakman R., Davies P., Hansmann H., ve diğerleri, (2009), The Anatomy of Corporate Law, Oxford}

University Press, New York, ss. 8-9. [Aktaran: Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 104.]

136 _{Yavaşi M. ve Bozgeyik H., (2014), a.g.e., s. 301.} 137 _{İzmirli Y., (2000), a.g.e., s. 3.}

yalnızca şirket malvarlığına başvurabilecekleri anlamına gelmektedir.138 _Sorumluluk hukuku bakımından ise; sınırlı sorumluluk, sorumluluğun tüm malvarlığı ile olmamasını ve/veya zarar miktarı ne olursa olsun ödenecek tazminatın azami sınırının bulunmasını ifade etmektedir. Oysa teknik açıdan baktığımızda sermaye şirketlerinde şirket ortağı ile şirket alacaklısı arasında herhangi bir borç ilişkisi bulunmamakta; şirket sona erse dahi şirket ortağı, şirket alacaklısının borçlusu haline gelmemektedir.139 _{Dolayısıyla aslında} ortakların şirket alacaklılarına karşı herhangi bir sorumluluğu yoktur. 140 _{Bu nedenle,} şirketler hukuku bakımından kavramın ifade ettiği anlam sorumluluk hukuku kapsamındaki sınırlı sorumluluk kavramı ile örtüşmemektedir.141

Sermaye şirketlerinde, sınırlı sorumluluk ilkesi ile şirket borçlarından ötürü alacaklılara karşı yalnızca şirket tüzel kişiliğinin sorumlu olması, dolayısıyla pay sahiplerinin şirket alacaklılarına karşı sorumlu olmamaları, sadece şirkete karşı koymayı taahhüt ettikleri sermaye ile sorumlu olmaları ifade edilir.142 _{Dolayısıyla sınırlı} sorumluluk ilkesi çerçevesinde üç farklı ilişkiden söz edilebilir:

2.1.4.1. Şirket ile Pay Sahipleri Arasındaki İlişki

Sermaye şirketleri ile pay sahipleri arasındaki ilişkide tek borç ilkesi geçerlidir.143 Buna göre; pay sahiplerinin sermaye şirketlerine karşı tek borcu, taahhüt ettikleri sermaye payından kaynaklanmaktadır.144 _{Bundan başka kanunda belirtilen istisnalar dışında pay} sahiplerine hiçbir şekilde borç yükletilemez. Tek borç ilkesi, 6102 sayılı kanunun 480/1145 hükmünde ifadesini bulmaktadır. Buna göre; “kanunda öngörülen istisnalar dışında, esas sözleşmeyle pay sahibine, pay bedelini veya payın itibarî değerini aşan primi ifa dışında borç yükletilemez.”. Bu ilke sayesinde pay sahiplerine; bilanço

138 _{Kraakman R., Davies P., Hansmann H., ve diğerleri, (2009), a.g.e., ss. 8-9. [Aktaran: Kırca İ., Şehriali}

Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 104.]

139 _{Paslı A., (2012), Yeni TTK Anonim Ortaklık Hükümlerinin Tanıtılması, BATİDER, Cilt 27, Sayı 3, s.}

142. dn. 8.

140 _{Paslı A., (2012), a.g.e., s. 142.}

141 _{Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 104.} 142 _{Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 105.}

143 _{Tek borç ilkesi hakkında ayrıntılı bilgi için bknz: Pulaşlı H., (2018), a.g.e., ss. 1969-1980.}

144 _{Poroy R., Tekinalp Ü. ve Çamoğlu E., (1988), Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Beta Basım Yayın,}

İstanbul, s. 484.

145 _{Mülga 6762 sayılı TK Madde 405/I ise: “Pay sahibi, hisse senetlerinin çıkarılması sırasında tayin}

olunan ve hisse senetlerinin itibari kıymetine müsavi veya ondan yüksek olan pay bedelinden fazla bir şey ödemeye esas mukavele ile dahi mecbur tutulamaz.” şeklinde ifade edilmekteydi.

zararlarının kapatılması, şirketin ihtiyaç duyduğu fon kaynaklarının sağlanması, şirket lehine garanti verilmesi veya kefalet gibi yükümlülükler yükletilemez.146

Pay sahiplerinin şirkete karşı sorumluluğunun sınırı ve kaynağı 6102 sayılı kanunun 329. maddesinin ikinci fıkrası hükmünde düzenlenmiştir. Buna göre; “Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur.”. Bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, pay sahiplerinin sorumluluğunun kaynağı sermaye taahhüdüdür ve borcun miktarı taahhüt edilen sermaye miktarı ile sınırlandırılmıştır. Ancak borç her ne kadar miktar ile sınırlandırılmış olsa da pay sahibinin bu borçtan ötürü sorumluluğu sınırsızdır. Diğer bir ifade ile; pay sahipleri, taahhüt ettikleri sermaye borcunun yerine getirilmesinde tüm malvarlığı ile sınırsız sorumludur.147 _{Bu durum “sınırlı bir borçtan sınırsız sorumlu olma” şeklinde de ifade} edilebilir.148 _{Zira burada pay sahipleri açısından “sınırlılık” kavramı; sadece taahhüt} edilen sermaye miktarını ifa etmek suretiyle ticari hayatta üstlenilen riskin sınırlandırılması anlamı taşımaktadır.149

Pay sahiplerinin şirkete olan sermaye borcu bakidir. Henüz ödenmemiş veya muaccel olmamış sermaye borçları, tasfiye halinde, iflas veya konkordatoda dahi ortadan kalkmaz. Bu borç, sermaye şirketinin tüzel kişiliği devam ettiği sürece zamanaşımına da uğramamaktadır.150

Pay sahiplerinin şirkete olan sermaye borcunun muacceliyeti, şirket yönetim kurulunun bakiye borcun ödenmesine karar alması ve bu kararı pay sahibine taahhütlü mektupla bildirmesiyle mümkün olmaktadır. Ancak herhalde sermaye borcunu zamanaşımına uğratan ve şirketi zarara sokan yönetim kurulu bundan sorumlu olacaktır.151

Şirket ile pay sahipleri arasındaki ilişkinin bir başka boyutu ise; pay sahiplerinin şahsi alacaklılarının alacaklarını kural olarak şirket malvarlığından doğrudan tahsil

146 _{Bozgeyik H. (2013), Pay Sahibinin Hakları, Borç ve Yükümlülükleri, Karahan S. (Ed.), Şirketler}

Hukuku, Mimoza Yay., içinden s. 687.

147 _{Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 111.} 148 _{Yanlı V., (2000), a.g.e., s. 79.}

149 _{Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 111.} 150 _{Pulaşlı H., (2018), a.g.e., s. 1069.}

151 _{Zamanaşımına ilişkin olarak; Yargıtay, önceleri muaccel olan sermaye borcunun borçlu pay sahibine}

taahhütlü mektupla tebliğinden itibaren 5 yılda zamanaşımına uğrayacağı görüşünü benimsemişti. Ancak daha sonra bir başka kararıyla bu görüşünden dönmüş ve anonim şirketin tüzel kişiliği sona ermediği sürece, ortakların sermaye koyma borcunun zamanaşımına uğramayacağını bununla birlikte faiz ve diğer fer’i alacaklar için zamanaşımının söz konusu olacağını kabul etmiştir. (Yargıtay 11. HD. 17.04.1978 Tarih 1983 E./ 3121 K. Sayılı) Bknz. Pulaşlı H., (2018), a.g.e., s. 1970.

edememesidir. Ancak bu durum sınırlı sorumluluk ilkesinin değil daha çok ayrılık ilkesinin bir yansıması niteliğindedir.

2.1.4.2. Şirket ile Şirket Alacaklıları Arasındaki İlişki

6102 sayılı kanunun 329/1 hükmüne göre “Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir.”. Hükümdeki “yalnız malvarlığı” ifadesini bütün malvarlığı şeklinde anlamak gerekir. Zira anonim şirketler tüzel kişiliğe sahip oldukları için zaten alacaklılara karşı malvarlıklarındaki bütün unsurlar ile sınırsız olarak sorumludur. Bu ifadenin kullanımı ile ilgili doktrinde başkaca eleştiriler152 _{olsa da maddenin asıl amacı; şirket alacaklılarına} karşı yalnızca şirketin sınırsız sorumlu olduğunu, böylece dolaylı olarak pay sahiplerinin alacaklılara karşı sorumluluğu bulunmadığından alacaklıların pay sahiplerine başvuramayacaklarını düzenlemektir.

Şirket malvarlığı esas sözleşmede belirtilen sermaye miktarından çok veya az olabilir. Eğer çoksa alacaklı sadece esas sözleşmede belirtilen miktara değil, bunu aşan kıymetlere de başvurma hakkına sahiptir. Ancak şirket malvarlığı esas sözleşmede belirtilen miktarın altına inmişse, alacağın tahsili noktasında eksik kalan miktar için pay sahiplerine müracaat edilemeyecektir.153

2.1.4.3. Pay Sahipleri ile Şirket Alacaklıları Arasındaki İlişki

Pay sahiplerinin sorumluluğu, şirket için taahhüt ettikleri sermaye miktarı ile sınırlı olup sadece şirkete karşıdır ve bu sorumluluk taahhüt edilen miktarın nakdi olarak şirkete ödenmesi ya da ayni olarak konması ile son bulur. Pay sahiplerini, taahhüt ettikleri sermaye payını ödememesi halinde onları ifaya tüzel kişilik kazanmasıyla birlikte ancak şirket mecbur edebilir. Sermaye koyma borcunun yerine getirilmemesi halinde İcra İflas Kanunu’nun 89. maddesi gereğince alacaklılar tarafından haciz istense dahi ödeme pay sahiplerince yine şirkete yapılır. 154 Zira sınırlı sorumlu şirketlerde, şirket tüzel kişiliğinin

152_{TTK Madde 329/I’deki ‘yalnız malvarlığıyla’ ifadesinin gereksiz olduğu ve aslında pay sahibinin}

‘borcunun’ kapsamını sınırlandırdığı varsayımı ile ilgili eleştiriler için bknz. Kırca İ., Şehriali Çelik F., H. ve Manavgat Ç., (2013), a.g.e., s. 107.; Ayrıca bknz. Pulaşlı H., (2018), a.g.e., ss. 1970-1971.

153 _{Ocaktan H., (2000), Anonim Şirketlerde Sınırlı Sorumluluk İlkesi Karşısında Şirket Alacaklılarının}

Korunması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE., Ankara, s. 23.

154 _{Kural, şirket borçlarından dolayı sadece ve sadece şirket tüzel kişiliğinin sorumlu olmasıdır. Ancak}

alacaklıları, onu oluşturan pay sahiplerinin alacaklısı olarak kabul edilmezler. Esasen zaten pay sahipleri ile şirket alacaklıları arasında hiçbir hukuki ilişki de yoktur. Şirket alacaklılarının, alacaklarının garantisini yalnızca o şirketin malvarlığı oluşturur.155

Pay sahiplerinin taahhüt ettikleri sermayeden doğan borçlarında olduğu gibi haksız yere almış oldukları kâr paylarını da doğrudan şirket alacaklılarına ödemeleri mümkün değildir. Zira, bu tür borçların da alacaklısı yine şirket tüzel kişiliğidir. Hatta bazı hallerde şirket alacaklıları tarafından açılan tazminat davaları sonucunda hükmolunan tazminat dahi şirkete verilmektedir (TTK madde 553, 556).156

2.1.5. Sınırlı Sorumluluk İlkesinin Ticari Hayata Etkileri