AİLE ŞİRKETLERİNDE TERCİH EDİLEN ŞİRKET TÜRÜ:

Çalışmanın başından itibaren “aile şirketleri” olarak değerlendirmeye alınan ve genel olarak işletme literatürü takip edilerek üzerinde tespitler yapılan şirketler bakımından hukuki olarak temelde anonim şirket türü esas alınmıştır. Bu tercih öncelikle çalışmanın yüksek lisans tezi olması yönüyle daha dar kapsamda alınması gerekliliği ihtiyacı ile ortaya çıkmıştır. Bu ihtiyaçla birlikte, kurulan anonim şirketlerin çoğunun aile şirketi olması da tercihimizin bu yönde olmasına etki etmiştir312_{. Zira yalnızca Türkiye’de değil dünya genelinde de anonim şirketlerin}

çoğu aile şirketi olarak kurulmaktadır. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’nün (“OECD”) yapmış olduğu bir çalışmadaki istatistikler ekonomileri endüstriye dayalı ülkelerdeki anonim şirketlerin %75’inin ailelere ait olduğunu göstermektedir313_.

Ailelerin bir bölümü de kendilerine özgü ihtiyaçları ve anonim şirket türünün birtakım özellikleri sebebiyle şirket kurma iradelerini anonim şirket türünü esas alarak gerçekleştirmektedirler. Bunun başlıca nedenlerinin, bir yönüyle ailelerin anonim şirketin hukuki avantajlarından faydalanmak istemesi ve anonim şirket türünün toplumda itibarlı bir değeri olduğu söylenebilecektir. Genel olarak anonim şirketlerin ülke iktisadi yaşamındaki önemi tartışmasız kabul edilmektedir. Özellikle şahsi sermayelerin yetişemeyeceği yatırımlar anonim şirketler ile gerçekleştirilebilmektedir314_{. Çalışmanın bu bölümüne kadar aile şirketlerinin}

özellikli durumları ayrıntılı olarak paylaşılırken aile servetinin bir bütün olarak ele

312 _{Sami KARAHAN, “Oydan Yoksun İmtiyazlı Paylar”, Banka ve Ticaret Hukuk Dergisi, 1996,}

s.21–68, s.31.

313 _{ALACAKLIOĞLU, s.9-10.}

alınması ve şirketin de ailenin bir parçası gibi görüldüğü ve ailenin geleceğinin birçok durumda şirkete bağlandığı belirtilmiştir. Kapalı tip anonim şirket olarak ifade edebileceğimiz şirketlerde pay sahibinin az olduğu ve pay sahiplerinin şirketin kaderi ile yakından ilgili olup şirketin icra ve idare kısmında da yer aldıkları kolaylıkla gözlemlenebilecektir315_{. Doktrinde, anonim şirket türündeki aile}

şirketlerine ilişkin olarak sınırlı sayıda pay sahibi bulunan ve genellikle aile üyelerinin oluşturduğu şirketler tanımı yapılmaktadır316_{. Görüldüğü gibi genelde}

anonim şirketler özelde kapalı tip anonim şirketlerin aile şirketleri ile özdeşleştiği kabul edilmekte ve anonim şirketler ile aile şirketlerinin bu bakımdan ortak bir amaç için birleşmesi söz konusu olmaktadır.

Anonim şirket TTK m.329’da “sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket” olarak tanımlanmıştır. Anonim şirket, TTK m.124’te de belirtildiği üzere sermaye şirketlerindendir. Bu demektir ki, anonim şirketlerde pay sahiplerinin kişisel özelliklerinden ziyade sermaye unsuru öne çıkmakta ve paylara göre kurulan bir şirket söz konusu olmaktadır. Esasında TTK’da yapılan birçok düzenleme anonim şirketin sermaye şirketi olması özelliğini vurgulamakta ve korumaktadır. Böyle bir yapıda şirketin yatırıma açık olması, sermayeyi büyütmeye odaklanması ve de pay sahiplerinin kişisel özellik ve menfaatlerinden bağımsız olması beklenmektedir. Kanun koyucu anonim şirketlerin (ve tabi aile şirketlerinin) kurumsallaşmasını, öngördüğü bu yapı ile sağlamayı hedeflemiştir317_{. Bu bağlamda TTK ile bir “ideal}

şirket” oluşturulmuştur. Bu ideal şirket modeli, sermayesi tabana yayılmış, sermaye odaklı faaliyetlerini büyüten, yatırıma açık bir şekilde ve pay sahiplerinin, yöneticilerin ve aile üyeleri gibi herhangi bir sebeple şirket üzerinde belirleyici

315 _{KARASU, Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, s.120.} 316 _{KORKUT, “Anonim Şirketlerde İnançlı Yönetim Kurulu Üyeliği”, s.85.} 317 _{KARASU, Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, s.127.}

etkiye sahip ve bu etkiyi kullanan kişilerin kişisel özellik, menfaat ve taleplerinden bağımsızlaşmasına318 _{tam anlamıyla “anonimleşmesine” dayalı düzenlenmiştir}319_.

Kapalı tip anonim şirketler arasında, özellikle aile şirketlerinde, TTK’nın sağlamaya çalıştığı amaçtan farklı amaçlara odaklanan ve ancak anonim şirketin sair özelliklerinden yararlanmak isteyen şirketler vardır. Gerçekten de kurulan anonim şirketler arasında pay sahiplerinin menfaatlerini, ki aile şirketleri bakımından ailenin değerlerini ve servetini koruma, hedeflerini gerçekleştirme, gelecek kuşaklara aktarma320 _{gibi; amaç olarak belirleyen kapalı anonim şirketler}

söz konusudur321_{. Her ne kadar TTK ile kanun koyucu, anonim şirketleri yatırıma}

teşvik eden bir yapıya bürünmeleri doğrultusunda düzenlemeler getirmiş olsa da toplumdaki ihtiyaç ve alışkanlıkların anonim şirketleri de amacın dışında bir kullanıma ittiğinden bahsedilebilecektir322_{. Bilinmektedir ki birçok anonim şirket,}

kurumsal bir yapıya kavuşmuş olsa dahi, çoğunlukla anonim şirketin menfaati ve karlılığı gözetilmeden pay sahiplerinin şahsi arzu ve menfaatlerine göre yönetilmektedir.

Sonuç olarak aile şirketi özelliği taşıyan anonim şirketler bakımından kendi içinde çelişkili bir durum söz konusu olup, bu şirketlerde bir yandan anonim şirkete ilişkin düzenlemelerin getirdiği faydalardan yararlanılmak istenmekte diğer yandan da kanunun belirlediği çerçeveden çıkılarak anonim şirket düzeni dışında bir düzen

318 _{DELOITTE ve TÜRKİYE KURUMSAL YÖNETİM DERNEĞİ ("TKYD"), Kurumsal}

Yönetimin Anonim Ortaklıklarda Yansımaları, İstanbul, 2007,

<http://www.tkyd.org/files/downloads/faaliyet_alanlari/yayinlarimiz/tkyd_yayinlari/kurumsal_yon etimin_anonim_ortakliklarda_yansimalari.pdf> (Erişim Tarihi: 16.05.19), s.3.

319 _{YÜKSEL, s.83; DELOITTE ve TKYD, Kurumsal Yönetimin Anonim Ortaklıklarda}

Yansımaları, s.3.

320 _{Mutlu PEKSAYGILI ve Mehmet Ufuk TUTAN, “Aile İşletmelerinde Yönetim Devri ve Temel}

Kurumsallaşma Uygulamaları: Ege Otomotiv Derneği Üyeleri Çalışması”, Journal of Yasar

University, C.10, S.37, 2015, s.6381–6477,

<http://dergipark.ulakbim.gov.tr/jyasar/article/view/5000087060/5000105610> (Erişim Tarihi:01.05.2019), s.6434.

321 _{DELOITTE ve TKYD, Kurumsal Yönetimin Anonim Ortaklıklarda Yansımaları, s.3.} 322 _{KARAHAN, s.31.}

kurulmaya çalışılmaktadır. Bu sebeple kapalı anonim şirket türü esas alınan aile şirketlerine ilişkin olarak birkaç hususa değinmekte yarar vardır.