F. Tedib, Eğitim ve Terbiye
5. Çocuğun Terbiyesi ve Eğitimi
Annenin asli vazifelerinden bir tanesi çocuğunu terbiye etmesidir. Çocuğun bu ilk terbiyesi ve eğitimi okuldan, çevreden önce annede baĢlar. Bu sebeple annenin, çocuğun eğitimi, terbiyesi ve karakterinin oturması gibi hususlarda en önemli zaman
384 SAVLU, Ahmet Hamdi, Müslüman Ailede Çocuk Terbiyesi, Hayra Hizmet Vakfı Yayınları,
Konya, 1978, s. 98-100; KANAD, Halil Fikret, Ailede Çocuk Terbiyesi, Milli Eğitim Yayınları, Ġstanbul, 1976, s. 50, 51; BĠLGĠN, Beyza, Ġslâm ve Çocuk, DĠB Yayınları, Ankara, 2004, s. 67- 69; ÇAMDĠBĠ, s. 111-113. Evde gereksiz bir Ģekilde sıkılan, hal diliyle değil de sadece söz ile öğüt verilen ve kavga, gürültü içerisinde yetiĢtirilen çocuk bu ilk eğitimin baĢarısızlığı dolayısıyla evden uzaklaĢtığı ve aile denetiminden çıktığı ilk anda serbestliğin etkisi ile yanlıĢlara yönelim gösterir. Bu durumun tersi halinde ise gereksiz bir serbestlik ve rahatlık içerisinde modern çağın „özgürlük‟ anlayıĢı içerisinde ilk eğitimini alan çocuk ise bu rahatlığı ve serbestliği çok daha farklı boyutlara taĢıyacaktır. Bu sebeple ifrat ve tefritten uzak olarak Müslüman bir veliye yakıĢacak Ģekilde itidal benimsenmelidir. Bu sayede ilk eğitimini gerektiği gibi alan çocuk bundan sonraki eğitim ve öğretim ortamlarında da bu ortamlar ne kadar bozuk olsa da çocuk bu terbiye halini koruma gayretinde bulunacaktır.
385 SAVLU, s. 94, 95; AĞCA, Hüseyin, Ailede Eğitim, TDV Yayınları, Ankara, 1993, s. 122-124;
dilimi olan çocuğun doğumundan baĢlayıp temyiz çağına kadar devam eden süreçte yani hidâne çağındaki görevi çok önemlidir.386
Annenin bu görevi gereği gibi yerine getirebilmesi için kendisinin bu konularda yetkin ve ehil olması Ģarttır. Hidâne dönemi içerisinde olan ilk altı yaĢta çocuğun karakterinin, huy ve davranıĢlarının oluĢtuğu ve bundan sonraki dönemde de bu doğrultuda devam ettiği ifade edilmektedir. Çocuklar fıtrat olarak temiz ve günahsızdırlar.387
Temiz ve günahsız olan bu çocukları, ilk eğitim yuvası olan aile ve ailede veli veya hidâne hakkı sahibi olan kiĢi Ģekillendirmektedir.388
Temiz bir toprak gibi olan çocuk, velisinin veya velilerinin atacağı tohuma göre Ģekillenecektir. Çocuğa iyilik tohumu ekilmesi halinde hem çocuk hem de bu tohumu eken veli dünya ve ahiret mutluluğuna eriĢir. Fesat tohumu ekilmesi halinde ise çocuk helak olacağı gibi bu tohumu atan veliler de bu günaha ortak olarak dünya ve ahirette acıya gark olurlar “Her doğan İslam milleti üzere doğar anne ve babası onu Yahudî, Hıristiyan ve Müşrik yaparlar. Denildi ki: Ya Yahudî Hıristiyan ve müşrik olmadan önce ölenler? Rasûlullah (s.a.v), onlar yaşamış olsalardı onların ne yapacaklarını Allah en iyi bilendir.”389
Bundan sonra da bu Ģekilde onları terbiye etmek ve eğitmek görevi velilerin en önemli görevidir.
386 Bakara, 2/223. Ayetten anlaĢılacağı üzere kadınlar evlat yetiĢtiren birer tarladır. Erkekler bu
tarlaya bakmalı, önem vermeli, hak ettiği değeri göstermelidir. Çünkü bakılmayan tarladan mahsul alınmaz. ĠNAN, Yusuf Ziya, Ġslâm‟da Aile Münasebetleri, Orhon Yayınları, Ġstanbul, Ġkinci Baskı, s. 67; TMK 340/I; “Ana ve baba, çocuğu olanaklarına göre eğitirler ve onun bedensel, zihinsel,
ruhsal, ahlâkî ve toplumsal gelişimini sağlar ve korurlar.”
387 ÇEVĠKOĞLU, Nurten, “Ġslâm‟a Göre Çocuk Terbiyesinde Annenin Yeri”, Ġslâmda Aile ve Çocuk
Terbiyesi Sempozyumu II (9. Tebliğ), Ensar NeĢriyat, Ġstanbul, 1996, s. 175-177; ÖZÜDOĞRU, s. 35.
388 Daha fazla bilgi için bkz. ERDEM, Hüsamettin, “Ailede Ahlâk Eğitiminin Önemi”, Mehir Aile
Dergisi; 2001/1, s. 5-10; ENGĠN, Gülsüm, “Ġslam Hukuku Açısından Çocuğun Bakımı ve YetiĢtirilmesinde Kadının Hak ve Sorumlulukları”, YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, 2007,s. 58-69. Türk toplumunda çocuğa ilk eğitimini aile verir. Ailede bu ilk eğitimi verme görevi ise annededir. Anne bir sebeple bu görevi yerine getiremiyorsa anneanne veya babaanne bu görevi üstlenir. Sonuç itibarıyla çok küçük yaĢta olan çocukların temel eğitimi bir Ģekilde kadınlar tarafından verilmektedir. BAYKARA, Tuncer, “DeğiĢme ve Medeniyet AnlayıĢı Açısından XIX. Asırda Osmanlı Yöneticilerinin Aile Yapısı”, Sosyo-Kültürel DeğiĢme Sürecinde Türk Ailesi (I), Ankara, 1992, s. 213, 214. Osmanlı son dönemlerinde de kadınların çocuk eğitiminde gerekli bilgileri edinmeleri adına gerek gazetelerde gerek kadın dergilerinde çocuğun giyimi, eğitimi, temizliği gibi hususlar bilgilere yer verilmiĢtir. ÇAKIR, Serpil, “MeĢrutiyet Devri Kadınlarının Aile ArayıĢı”, Sosyo- Kültürel DeğiĢme Sürecinde Türk Ailesi (I), Ankara, 1992, s. 247, 248.
Annenin çocuğuna vereceği eğitim hususunda bir örnek vermek gerekirse çocuğa ninni amacıyla anlamsız veya dini bakımdan sıkıntılı cümlelerden oluĢan dörtlükler veya Ģarkılar yerine dini, Ġslami temele dayanan, manevi yönü olan anlamlı marĢlar, ninniler söylemesi dahi çok önemlidir. Çocuk her döneminde bu ninnilerle uyutulmaktadır. Bu süreyi ele alırsak çocuğun bilinçaltına bu söylediğimiz ninnilerin yer ettiği ve bu sebeple tevhid, salavat, Kur‟an-ı Kerim veya manevi anlamı olan sözlerle çocuğu büyütmek dahi ne kadar büyük bir öneme sahip olduğu anlaĢılmaktadır.390
Çocuğu televizyon, tablet, akıllı telefon gibi zararı yararını aĢmıĢ teknolojik aletlere o küçük yaĢlarda mahkum etmek çocuğa verilecek en büyük zararlardandır. Ayrıca eğitim olarak anaokulundan itibaren baĢlayan Ġslami olmayan eğitim sistemiyle, çocuğun anneden aldığı eğitim, çocuk üzerinde kafa karıĢıklığına sebep olabilmektedir. Bu durumu aile iyi bir Ģekilde incelemeli ve bu konuda çözüm üretmelidir. Günümüzde kreĢlerin üç, dört yaĢlarından itibaren çocukların gönderildiği kurumlar haline geldiğini düĢündüğümüzde hidâne zamanındaki çocukların bu kapsama girdiği anlaĢılmaktadır. Bu sebeple hidâne hakkına sahip olan kiĢinin çocuğa, kendisinin verdiği eğitimin yanı sıra okulların391, öğretmenlerin
vereceği eğitim ve hatta çocuğun arkadaĢ çevresi ile etkileĢimi sıkı bir denetim gerektirmektedir.