Çocuğun Malının Olmaması ve Kazanma Ġmkanından Mahrum Olması

olmaması ve kazanmaya da gücünün yetmemesidir. Bu Ģarttan anlaĢıldığı üzere çocuğun yeterli miktarda malı varsa nafakası babası dahil hiç kimse üzerine değil kendi üzerinedir. Çocuğun malı olmasına karĢın çocuk bu malı kullanabilecek yaĢta ve durumda değilse baba ya hakim izni le bu malı çocuğun nafakası için harcar. Ya da kendi malından hakim izni ile veya Ģahit tutarak harcar daha sonra çocuk malını kullanabilecek yaĢa geldiğinde de bu miktarı çocuğuna rücu eder. Baba eğer ki hakimden izin almamıĢsa veya oğlunun nafakası için kendi malını harcarken ileride oğluna rücu edeceğine dair Ģahit tutmamıĢsa hukuken rücu hakkı sona erer. Ancak, dinen rücu hakkı mevcuttur. Malı olmasa dahi kazanmaya gücü yeten çocuğunda

441 _{ZUHAYLĠ, C. X, s. 115; BĠLMEN, Kamus, C. II, s. 495. Bilmen‟e göre fakir olduğunu iddia eden}

baba çocuğun nafakasından dolayı hapsedilemez. BĠLMEN, Kamus, C. II, s. 495.

442 _{ZUHAYLĠ, C. X, s. 115.}

443 _{SERAHSĠ, C. V, s. 312; MEVSĠLÎ, C. IV, s. 167; ĠBN ABĠDĠN, C. VII, s. 365; DÖNDÜREN, s.}

nafakası da babası üzerine değil kendi üzerinedir. Çünkü kendisi kazanıp nafakasını karĢılayabilir.444

Çocuğun malının olmaması belirli bir durumdur. Ancak, kazanmaya gücünün yetmemesi hali farklı Ģekillerde değerlendirilebilir. Bu sebeple çocuğun kazanmaya gücünün yetmemesi yani aciz olması halini beĢ ayrı madde halinde inceleyeceğiz:

- Küçüklük: Erkek çocuk eğer ki kazanma yaĢına eriĢmiĢse (bu yaĢ çocuğun emsallerinin kazanmaya baĢladığı zamana göre belirlenir) baba çocuğunu kazanç sağlaması için bir iĢe koyup çalıĢtırabilir. Çocuğun çalıĢması sonucu elde edilen kazancı baba çocuğunun nafakası için kullanabilir. Nafakadan eksik kısım varsa kendisi tamamlar. Nafakayı aĢan kısım varsa bu miktarı çocuk adına saklar. Mecburi olarak askere giden ve para alamayan çocukta küçük hükmünde sayılır ve nafakası

babasının sorumluluğundadır.445

Kız çocuğu içinse erkek çocuktaki durumdan farklı olarak iĢ veya meslek konusunda belirli kısıtlamalar vardır. Baba, kız çocuğunu hizmetçi olarak çalıĢtıramaz. Çünkü bu durum mahremiyete dikkat edilemeyeceğinden dolayı caiz değildir. Bu tarz mahremiyetin korunamayacağı iĢleri yapma konusunda baba, kızını zorlayamaz. Ancak, yalnız kadınlarla haĢır neĢir olacağı ve kadınların yapmasında sorun olmayacak olan iĢlerde (dikiĢ, nakıĢ…) çalıĢıp para kazanması halinde kazancı

nafakasına yeterli ise nafakası kendi kazancından karĢılanır.446

Büyük çocuk içinse kural olarak babanın nafaka sorumluluğu yoktur. Ancak, bu çocuk kazanmaktan aciz bir halde bulunuyorsa baba yine nafakayı karĢılama da sorumludur. Durum cumhura göre böyle olmakla birlikte Ahmet bin Hanbel‟e göre fakir olan büyük çocuğun sağlık problemi olmasa dahi babanın nafakayı karĢılaması vaciptir.447

444 _{SERAHSĠ, C. V, s. 355; ZUHAYLĠ, C. X, s. 116; BĠLMEN, Kamus, C. II, s. 495, 496;}

DÖNDÜREN, s. 213; BEHLÜL, s. 76; ERBAY, Ġslâm Hukukunda Küçüklerin Himayesi, s. 199, 200.

445

ZUHAYLĠ, C. X, s. 116; BĠLMEN, Kamus, C. II, s. 496; KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm Hukuku, C.I, s. 406; DÖNDÜREN, s. 213; ACAR, Ġslam Aile Hukuku, s. 187.

446 _{ZUHAYLĠ, C. X, s. 116; ÜSRÛġENÎ, s. 93.}

- ĠĢsizlik: Günümüzde iĢsizlik çok yaygın bir problemdir. KiĢiler üniversite okusalar dahi iĢsiz kalabilmekte yıllarca iĢ aramalarına rağmen iĢ bulamayabilmektedirler. Günümüz Ġslam alimleri fukahanın görüĢlerine ve Ġslam dininin prensiplerini temel alarak bu konuya bir yorum getirmiĢlerdir. Çocuk çalıĢmak ve kazanmak istemesine rağmen sağlığı da buna elveriĢli olmasına rağmen iĢsizlik ve kriz gibi durumlarda geçimini sağlayamayan kiĢilerin nafakaya hak

kazanacaklarını söylemiĢlerdir.448

- Kadınlık: Kız çocuklarının nafakası yaĢına bakılmaksızın çocuk evleninceye kadar babaya aittir. Evlenince nafaka sorumluluğu kocaya geçer. Daha sonra kızın boĢanması halinde sorumluluk yine babaya ait olur. Yani kız çocuğu için nafaka kural olarak her zaman babaya aittir. Çocuk evlendiğinde bu kural bozulur ve nafaka borcu kocaya geçer. Ancak, evliliğin sona ermesiyle beraber bu kural yeniden devreye girer. Baba, kız çocuğunu nafakasını karĢılamak için çalıĢmaya zorlayamaz. Ancak, çocuğun fitneye düĢmeyeceği ve kadınların yapabileceği yani kendisine yaraĢır Ġslami kurallara aykırı olmayan bir meslekte örneğin: doktorluk, dikiĢ, nakıĢ gibi iĢlerde çalıĢtırılabilir. Bu Ģekilde kendi kazancıyla nafakasını karĢılarsa nafaka sorumluluğu babadan düĢer. Kazanç nafakanın tamamını karĢılamıyorsa eksik kalan

kısım babaya aittir.449

- ÇalıĢmaya engel olacak hastalıklar: Akıl ve ruh hastalığı, körlük, kötürümlük, felçlik, bunaklık, çalıĢmayı engelleyecek Ģekilde organların eksikliği

gibi hastalıklardır.450

- Kazanmaya engel olan ilim tahsili: Ġlim talebesi olan çocuğun nafakası babaya aittir. Bu kiĢiler kazanmaya engel bir sağlık sorunları olmamasına rağmen nafaka hakkına haizdirler. Çünkü ilim farzı kifayedir. Öğrenilmesi hem kiĢi için hem de toplum için gereklidir. Bu sebeple maslahat gereği ilim talebesinin nafakası

448

KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm Hukuku, C.I, s. 405. Ancak; bu noktada da iĢ beğenmeme, tahsilinin aĢağısında iĢ yapmama, iĢ seçme gibi sebeplerle iĢsiz statüsünde olan kiĢiler bu yorumun içerisine dahil olmamalıdır. Çünkü buradaki iĢsiz olma durumundan kasıt iĢ seçmekten ziyade gerçekten meĢru olan her türlü iĢi yapmaya razı olmasına rağmen iĢ bulamayan veya kriz sebebiyle iĢten çıkarılan ve bir müddet iĢ arayan kiĢileri kapsaması daha doğru bir yaklaĢım olacaktır.

449 _{ĠBN ABĠDĠN, C. VII, s. 369-371; ZUHAYLĠ, C. X, s. 116; KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm}

Hukuku, C.I, s. 406; DÖNDÜREN, s. 213, 214; ACAR, Ġslam Aile Hukuku, s. 188.

babaya aittir. Ancak burada ilim talebesinden kasıt her türlü öğrenciyi ihtiva edecek tarzda düĢünülmemelidir. Derslerine önem veren ve derslerinde baĢarılı olan öğrenciler bu kapsamda değerlendirilirken baĢarısız ve ciddiyetten uzak bir Ģekilde

öğrenim görenlerin nafakası babaya ait değildir.451

Bu çocuklar kendi nafakalarını kazanmak için çalıĢmalıdırlar. Bu duruma ek olarak bazı Hanefiler ayan ve eĢraftan olan yani ünü ve statüsü itibariyle toplumda farklı bir yerde görülen kiĢilerin çocukları bazı iĢleri yapamayacaklarından ve bu sebeple iĢsiz kalabileceklerinden babanın bu durumda nafaka sorumluluğu devam eder demiĢlerdir. Bilmen‟e göre baba kendisi ben infakta bulunacağım diyemez. Çocuğun müracaatı üzerine hakim takdir eder. Ancak, bu görüĢ Ġslam‟da eĢitlik anlayıĢına, Ġslam‟da sınıf farkı olmaması ilkesine aykırılık teĢkil eder. Bu sebeple bu

görüĢ fazla itibar görmemiĢtir.452

3. Din Ayrılığı

Hanbeli mezhebine göre din ayrılığı nafakaya engeldir. Hanbelilerin bu konuda iki görüĢü mevcuttur. GörüĢlerinden birisine göre din ayrılığında varislik ortadan kalkacağından ve nafaka da varisliğe dayandığından dolayı nafaka düĢer. Ancak, cumhura göre din birliği Ģart değildir. Çocuğun nafakası mirasçılık sebebiyle değil doğum sebebiyledir. Ayrıca, nafaka hayatın devamı için gerekli ihtiyaçları da içine alır. Küfürde olanların da iman etmiĢ olanların da yaĢama hakkı vardır. Nitekim Allahutaala inananlara da inanmayanlara da rızkını vermiĢtir. Bu sebeple din ayrılığı nafakaya engel değildir. Din ayrılığının nafakaya engel olmaması durumu zevce, usul ve fur‟u için geçerlidir. Usul ve fur‟u dıĢındaki kiĢilerin nafakası ise din ayrılığı

halinde düĢer.453

451 _{ZUHAYLĠ, C. X, s. 117; KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm Hukuku, C.I, s. 405. Bu Ģartın kapsamı}

günümüz açısından yorumlandığında; üniversitelere gitmedeki amaçlar, üniversiteyi kazanmayı gerektirecek olan disiplin, bilgi ve üniversitedeki ortamlar ele alındığında günümüzdeki öğrencilerin çok küçük bir kesiminin bu kapsamda değerlendirilebileceği açıkça görülmektedir. Ayrıca, günümüzde üniversite okuyacak yaĢa gelmiĢ kiĢilerden ziyade küçük çocuklar buradaki kısma girmektedir. Bu ifadenin en fazla lise çağındaki çocukları kapsayacağı anlaĢılmaktadır.

452

ĠBN ABĠDĠN, C. VII, s. 369-372; ZUHAYLĠ, C. X, s. 117; BĠLMEN, Kamus, C. II, s. 497; KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm Hukuku, C.I, s. 405.

453 _{ZUHAYLĠ, C. X, s. 117; DÖNDÜREN, s. 222, 223; KARAMAN, Mukayeseli Ġslâm Hukuku, C.I,}