Yunan Ordusu’nun Saldırısı Devam Ediyor ( 8 Ocak 1921 )

8 Ocak 1921’de Batı Cephesi’nin muhtelif kesim ve mevzilerinde müsademe-ler devam etmiştir. Batı Cephesi, Yenişehir mıntıkasında Köprühisar’ın batısındaki Yunan kuvvetleri 8 Ocak’ta yeni bir hareket gösterememişlerdir. İnegöl mıntıkasında ise Yunan kuvvetleri 7 Ocak’ta Pazaryeri istikametinde sürdürdükleri taarruza 8 Ocak’ta da devam etmişlerdir.

Batı Cephesi’nin Pazaryeri kesiminde 8 Ocak 1921 sabah saat 09.00’a kadar Yunan kuvvetlerinin her hangi bir hareketi görülmemiştir.⁴⁵⁰ Fakat Saat 11.00’de Yunan kuvvetleri üç koldan Pazaryeri batısındaki Türk mevzilerine taarruza başla-mıştır.⁴⁵¹ Aynı anda Yunan kuvvetleri Karacakaya, Nazifpaşa, Köprühisar hattından taarruza geçerek Pazaryeri kesiminde Franlar köyünde bulunan 126. Alay’a üç

kol-444 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:68.Belge No:1.

445 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:596 Gömlek No:34.Belge No:1.

446 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:188;Belge No:1.

447 Tümerdem, a.g.e., s. 31.

448 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:59.Belge No:1.

449 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:198;Belge No:1.

450 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:71.Belge No:1

451 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:192;Belge No:1.

dan saldırmıştır. Alayın kısmen Bozüyük ve Karaköy istikametine doğru “savuşma-ya” başlaması üzerine⁴⁵² geri kalan kuvvetlerin Pazaryeri doğusundaki mevziiye alınmasına karar verilmiş fakat bu sırada Yunan kuvvetleri Pazaryeri’ni işgal etmiş-tir.⁴⁵³ Bu durum üzerine Batı Cephesi Komutanlığı, Pazaryeri’nin kuzeyinden ilerle-yen Yunan kolunun Franlar hattında durdurulması,⁴⁵⁴ Bilecik civarında bulunan üç piyade taburunun bir cebel topu ile beraber derhal Küplü yolu ile Ahmetler’e yol-lanması ve Küplü istikametinin kapatılması emrini vermiştir.⁴⁵⁵

24. Tümen Komutanlığı ise Pazaryeri’nden sonra Yunan birliklerinin Kara-köy’e doğru ilerlemesini önlemek için Bilecik’teki 32. Alay’ı AşağıKara-köy’e kaydırmış, 143. Alay’ı da Bilecik’e hareket ettirmiştir. Diğer yandan Bilecik ile Karaköy arasın-daki köprünün askerler çekildikten sonra tahrip edilmesi talimatını vermiştir.⁴⁵⁶

Pazaryeri’nden alayın çekilmesi İnönü mevzilerine de tehlikeye sokmuştur.

Batı Cephesi Komutanlığı bu tehlikeyi önlemek için 24. Tümen’e verdiği emirde “8 Ocak 1921 akşamına kadar Bozüyük’ün doğusundaki Çerkez-Çepni, Yörük-Çepni kesiminde toplanarak İnönü mevziinin demiryolu kuzeyindeki parçasını savunmasını ve 4. Tümen’e ise İnönü mevziinin güney kesimini savunması emrini vermiştir.⁴⁵⁷

Bu sırada Pazaryeri’nden Karaköy istikametine doğru ilerleyen Yunan kuv-vetleri 8 Ocak 1921 saat 14.40 sonraya doğru Karaköy’ü işgal etmiştir.⁴⁵⁸ Karaköy’ün işgali üzerine burada bulunan 126. Alay Karaköy’ün güney doğusundaki Kovalca hat müdafaasına çekilmiştir.⁴⁵⁹ Karaköy’ün terki sırasında 126. Alay Komutanı alayın idaresi konusunda pek lakayt davranmış ve taburlara ricat emri verdikten sonra ko-mutayı bırakmıştır.⁴⁶⁰ Bu vaziyet karşısında İsmet Bey, 24. Tümen’in Bilecik

doğu-452 Müfreze komutanı ilk çatışmada geri çekilen askerlerin durumunu tümen komutanına verdiği ra-porda “…erleri tutmak imkânı kalmadı. Karaköy ve Bozüyük istikametine savuşup gitmektedirler.(…) Her türlü çabaya rağmen düzeni yeniden kurmak kabil olmadı.(…) Ben Karaköy doğu ve Kuzeydoğu sırtlarına gidiyorum. Erleri o sırtlarda tutmaya çalışacağım” ifadeleri ile betimlenmiştir. TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 181.

453 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:74.Belge No:1.

454 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:988 Gömlek No:127;Belge No:127AA.

455 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:988 Gömlek No:127;Belge No:127AB.

456 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:75.Belge No:1.

457 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.182.

458 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:5;Belge No:1;Yunan resmi tebliğinde Kara-köy’ün saat 14.00’te Yunan kuvvetleri tarafından işgal edildiği ifade edilmiştir. İkdam,11 Ocak 1921.

459 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:192;Belge No:1.

460 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:71.Belge No:1

sunda az bir dümdar terk ederek büyük bir kısmı ile Bozüyük doğusuna evvelce be-lirlenen hatta çekilmesini emretmiştir.⁴⁶¹

Karaköy’ün işgalinin ardından Yunan kuvvetleri, asker sevkiyatını yapan trenlere saldırarak demir yollarını tahrip etmeye başlamıştır.⁴⁶² Karaköy’ün işgali Eskişehir demir yolunun güvenliğini⁴⁶³ ve asker sevkiyatını da tehlikeye sokmuştur.⁴⁶⁴

Bu sırada Sülüklüdere üzerinden ilerleyen Yunan ileri kolu, Elmalı ve Gü-müşdere köprülerini işgal etmiştir.⁴⁶⁵ Batı Cephesi Komutanlığı, Karaköy’ü işgal ede-rek yürüyüşünü sürdüren Yunan kolu hakkında bilgi almak üzere 4. Tümen Komuta-nı Nazım Bey’i görevlendirmiştir.⁴⁶⁶

Karaköy’ün ardından Karaköy-Bozüyük hattı da Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Bozüyük ile cephe irtibatını kesmek için Bozüyük telgraf hattı ke-silmiştir.⁴⁶⁷ Bu gelişmeler üzerine 32. Alay ve sahra topçuları Yeniköy batısındaki sırtlara alınmış, 143. Alay’a Bilecik’e çekilmesi emri verilmiştir.⁴⁶⁸ İsmet Bey, 24.

Tümen’e İnönü’nün doğusundaki Çepni hattına çekilmesini emretmiştir. Ayrıca 4.

Tümen’den bir piyade alayı ile kudretli bir taburu ve kudretli cebel bataryasının İne-göl mevziisine yerleştirilme kararı alınmıştır.⁴⁶⁹ Alayunt mıntıkasında toplanmış olan 11. Tümen’in 8 Ocak 1921 saat 19.00 sonraya kadar, hücum taburu, istihkâm bölüğü, sahra bataryası ile birlikte Eskişehir istikametine sevk edilmesine karar verilmiştir.⁴⁷⁰ Tümeni Eskişehir’e sevk etmek üzere üç tren Alayunt’a gönderilmiştir.⁴⁷¹

24. Tümen Komutanlığı da 143. Alay’ı saat 17.00’den önce Akpınar-Köpürler hattına doğru hareket ettirmiş, 32. Alay’ın iki taburu ile obüs takımı da Bi-lecik’e gönderilmiştir.⁴⁷² İsmet Bey ise 24. Tümen’in 9 Ocak 1921 Söğüt’e varması-nın⁴⁷³ çok önemli olduğunu ifade etmiştir.⁴⁷⁴

461 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:848 Gömlek No:56 Belge No:1

462 Gürel, a.g.e., s. 41.

463 Gürel, a.g.e., s. 41.

464 ATBD, Y.60, S.127, s. 46.

465 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:71.Belge No:71A.

466 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:691 Gömlek No:151.Belge No:100AA.

467 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:79.Belge No:1.

468 ATBD, Y.40, S.91, s. 32.

469 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:848 Gömlek No:56 Belge No:1.

470 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:198;Belge No:1.

471 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:74.Belge No:1.

472 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:71.Belge No:1.

473 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:988 Gömlek No:127;Belge No:127AA.

474 ATBD, Y.60, S.127, s. 37.

8 Ocak’ta İnönü’nün kuzeyinde 4. Tümen karargâhı ile 58. Piyade Alayı, hü-cum bölüğü ve Eskişehir’den gönderilen Topçu takımı yerini almıştır. 9 Ocak’ta 11.

Tümen karargâhı ile birlikte 70. Piyade Alayı bir hücum taburu ve bir sahra batarya-sının İnönü’de olması planlanmıştır. Buna göre 9 Ocak’ta Karaköy’den taarruza ge-çen Yunan birlikleri İnönü mevziileri önünde dört piyade alayı ile karşılanacaktı. Öte yandan Yunan Ordusu’nun 7-8 Ocak 1921’de Afyon’a karşı hiç bir hareketi görül-mediği için Güney Cephesi birliklerinden 8. ve 23. Tümenler Dumlupınar’da bırakı-larak, Refet Bey’in emrindeki süvari grubu ile birlikte 10 Ocak 1921’de Eskişehir veya İnönü’de bulunacak şekilde harekete geçmesine karar verilmiştir. Gerektiği takdirde bu süvari grubu ile Ankara istikametinin kapatılması planlanmıştır.⁴⁷⁵

İsmet Bey’in isteği Fevzi Paşa’nın emri ile Güney Cephesi emrindeki süvari alayının topçu takımı olmadan sevk edilmesine başlanmıştır.⁴⁷⁶ Ancak İsmet Bey sevk edilecek süvari grubunun topçusuz iş yapamayacağını bu nedenle süvari grubu ile birlikte 11. Tümen’in iki cebel takımının da süvarilerle beraber gelmesini istemiş-tir.⁴⁷⁷ İsmet Bey’in bu talebi üzerine⁴⁷⁸ Fevzi Paşa, sevk edilecek olan süvari grubuna 11. Tümen’in kudretli topçu takımının da eşlik etmesi emrini vermiştir.⁴⁷⁹ Genelkur-may Başkanlığı süvari grubunun Güney Cephesi’nden sevk edilmesi kararını 8 Ocak 1921’de Güney Cephe Komutanlığı’na gönderdiği şifre ile bildirmiştir.⁴⁸⁰ Refet Bey, süvari grubunu sevk ettikten sonra Güney Cephesi’nin geride kalan piyade ve süvari-lerini önce Dumlupınar’a buradan da Bilecik’e yürümek üzere harekete geçirmiştir.

Bu birliklere Bilecik’e varmadan her hangi bir taarruza maruz kaldıkları takdirde kesin muharebeyi kabul etmeksizin Balmahmud’un doğusuna çekilmeleri emrini vermiştir.⁴⁸¹

Bu gün aynı zamanda Batı Cephesi Komutanı’nın karargâhıyla birlikte Kü-tahya’dan İnönü’ne nakline karar verilmiştir. Üç tümenden muhtelif kıtalar ve bu tümenlerin komutanlarının 8/9 Ocak 1921 gecesi İnönü’ne toplanması planlanmıştır.

Aralarında çıkabilecek bir komuta anlaşmazlığını önlemek amacıyla Cephe Kurmay

475 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.184-185.

476 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:43.Belge No:1.

477 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:43.Belge No:43AB.

478 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:79.Belge No:1.

479 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:43.Belge No:1.

480 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:71.Belge No:1.

481 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:70.Belge No:1.

Başkanı Binbaşı Muzaffer Bey, cephe komutanına karargâhıyla birlikte İnönü’ye gitmesini teklif etmiş ve bu teklif cephe komutanlığınca uygun görülmüştür.⁴⁸² Bu karar üzerine İsmet Bey, Kütahya’da olan cephe karargâhı ile birlikte İnönü’ye geç-mek için hazırlıklara başlamıştır.

Bu gün Güney Cephesi’nde Yunanlar İslamköy ve Şabanköy’ü tahliye ede-rek⁴⁸³ Kovalca’ya çekilmiştir.⁴⁸⁴ Menderes’in batısından ilerleyen Yunan kuvvetleri ise Çivril’i işgal etmiştir.⁴⁸⁵ Kavaklı’nın güney batısında Cesim Tepe mevziine iler-lemek isteyen on kadar Yunan süvarisi ise Türk süvarileri tarafından püskürtülmüş-tür.⁴⁸⁶ Gökbayrak Tabur Komutanlığı’nın bulunduğu hatta da Yunan taarruzu olmuş fakat bu taarruz Türk birlikleri tarafından püskürtülmüştür.⁴⁸⁷

Ethem’e karşı sürdürülen harekâtta ise Türk süvari bölüğü Gediz mıntıkasın-da başarılı ve ani bir baskın yapmış bu baskınla üç yüz civarınmıntıkasın-daki asi püskürtülmüş-tür.⁴⁸⁸ Bu çarpışmalarda Ethem kuvvetleri düzenli ordu birliklerine karşı ilk defa top-ları da muharebeye katmıştır.⁴⁸⁹

Bu gün bir yandan Yunanlara ve Ethem’e karşı mücadele devam ederken bir yandan da Ankara’dan İnönü’ne sevk edilen Türk birlikleri mevzilerine ulaşmaya başlamıştır. Bu bağlamda destek amacıyla Ankara’dan İnönü’ye gönderilen 4. Tü-men’in 58. Alay’ı bir kudretli cebel bataryası ve bir obüs takımı, bir hücum bölüğü, tümen karargâhı ve 4. Tümen’in 57. Alay’ı Eskişehir’e varmışlardır.⁴⁹⁰ 57. Alay’ın bir taburu Akpınar’a, diğer takımları ile cebel takımı Kovalca’ya, hücum bölüğü ise İnönü’ye yerleştirilmiş, bir süvari bölüğü de açık olan Mezit vadisini örtmek üzere görevlendirilmiştir.⁴⁹¹

Türk Genelkurmayı İnönü mevzilerine asker sevk ederken, cephe hattında ba-zı yerlerde boşluklar meydana gelmiştir. Bu zamana kadar Yunanın kuvvetli bir ko-lunun ilerlemekte olduğu Mezit vadisi-Karaağaç istikameti açık kalmıştır. Bu

neden-482 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 183.

483 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:36.Belge No:1.

484 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:192;Belge No:1.

485 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:192;Belge No:1.

486 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:49.Belge No:1.

487 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:79.Belge No:1.

488 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:192;Belge No:1; ATBD, Y.60,S.127, s. 40.

489 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:568 Gömlek No:193;Belge No:1. Hasan İzzettin Dinamo, Kutsal İsyan,C.5,Tekin Yay., İstanbul, 2010, s. 326.

490 Erden, a.g.e., s. 157; TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 179.

491 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:39.Belge No:1.

le Yüzbaşı Faruk Bey’in kumandasında Mezit vadisinin örtmek için bir süvari bölüğü gönderilmiş, fakat bölük Kovalca’ya çekilmek durumunda kalmıştır.⁴⁹² Bu durumdan istifade eden Yunan kuvvetleri ise 8 Ocak 1921 saat 08.00’den önce Mezit vadisinin batı sırtlarını işgal etmiştir.⁴⁹³ Vadiyi takiben Bozüyük’e ilerlemek isteyen Yunan kuvvetleri ise Kınık’ta Mezitlilerin direnişi ile karşılaşmıştır. Mezit halkının tümü burada Mezit vadisini kendi imkânları ile savunmuştur.⁴⁹⁴ Ancak bu direniş yetersiz kalmış Yunan taarruzu gelişmeye devam etmiştir.

Mezit vadisinden devam eden Yunan ilerleyişini durdurmak için buraya tak-viye birlikler gönderilmiştir. Buraya sevk edilen birlikler, hemen yürüyüşe geçerek Akpınar’dan itibaren sola doğru Topçu, Nazım, İntikam ve Karaağaç batısındaki tepeleri tutmuşlardır.⁴⁹⁵

8 Ocak 1921’de Batı Cephesi’nde Yunan taarruzu Pazaryeri’nin batısında bu-lunan 126. Alay’a karşı yoğunlaşmıştır. 24. Tümen’e bağlı hücum bölüğünün 126.

Alay’ı takviyesine rağmen alayın, Karaköy-Bozüyük istikametinde çekilmek zorunda kalması üzerine Karaköy Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir. Günün sonun-da Yunan kuvvetleri 8 Ocak 1921 akşamı Armutlu, Karaköy, İncirli mevzilerine ka-dar ulaşmıştır.⁴⁹⁶ Türk kuvvetleri, İnönü’ye sevk edilen asıl kuvvetlerin intikaline kadar oyalama ve zaman kazanma muharebelerini bugün de sürdürmeyi başarmıştır.

Bu taktik gereği alan savunması yapan Türk birlikleri, kaybettiği yerlerden parça parça geri çekilerek zaman kazanmaya devam etmiştir. Yunan Komutanlığı’nın res-mi tebliğine göre bugünkü askeri harekât neticesinde Yunan Ordusu’ndan üç asker ölmüş, beş asker ise yaralanmıştır.⁴⁹⁷

Batı Cephesi’ndeki askeri harekâtı yakından takip eden Albay İsmet Bey, 8 Ocak 1921’de Batı Cephesi’nde yaşanan gelişmeleri bu gün Kütahya’dan Genelkur-may Başkanlığı’na yazdığı akşam harp raporunda özetlemiştir.⁴⁹⁸ Genelkurmay Baş-kanlığı da genel durum raporu ile gelişmeleri resmi makamlara bildirmiştir.⁴⁹⁹ 8 Ocak

492 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:86 Belge No:1

493 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:848 Gömlek No:56 Belge No:56AA.

494 ATBD, Y.60, S.127, s. 31.

495 Tümerdem, a.g.e., s. 32.

496 Tümerdem, a.g.e., s. 31.

497 İkdam, 11 Ocak 1921.

498 ATBD, Y.60, S.127, s. 40.

499 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:63.Belge No:1.

1921 tarihli resmi bildiri ile de halk harekâtın gelişimi hakkında bilgilendirilmiştir.⁵⁰⁰