İkinci İnönü Muharebesi’nin Sebepleri

II. İnönü Muharebesi’nin sebeplerini askeri, siyasi, ekonomik ve psikolojik sebepler olmak üzere dört başlık altında incelmek mümkündür.

1094 Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.III, s. 395.

1095 Erdem, a.g.t., s. 332.

1096 General Papulas’ın Hatıratı, s. 42-52.

1097 Erdem, a.g.t., s. 333.

III.2.1. Siyasi Sebepler

II. İnönü Muharebesi’nin en önemli siyasi sebebi “Anadolu’yu her türlü es-bab-ı müdafaadan tecrit ederek Sevr Antlaşması’nı ve beklide daha ağır bir antlaş-mayı zorla Türklere kabul ettirmek”tir. ¹⁰⁹⁸ 27 Mart 1921’de bir Yunan yetkilisi İngi-liz Daily Telgraph gazetesine vermiş olduğu demeçte Mart taarruzunun siyasi sebe-binin Sevr Antlaşması’nı ya da şartları daha ağır hükümleri içeren bir antlaşmayı Anadolu’ya kabul ettirmek olduğunu açıkça ifade etmiştir.¹⁰⁹⁹ Gunaris ise 27 Mart’ta Atina’da bir gazetenin muhabirine vermiş olduğu beyanatta bu temel siyasi amacı kesin bir şekilde vurgulamıştır.¹¹⁰⁰ Yunan yetkililerinin yapmış olduğu bütün bu açık-lamalar II. İnönü Muharebesi’nin temel siyasi nedeninin Ankara’yı ele geçirerek Sevr Antlaşması’nı Türklere kabul ettirmek olduğunu kesin bir şekilde ortaya koy-muştur. Taarruz bu siyasi hesap üzerine Londra’da kararlaştırılmıştır. Londra Konfe-ransı’nda Sevr Antlaşması’nın hükümlerinin TBMM Hükümeti’ne nasıl kabul ettiri-leceği üzerinde durulmuş, bu durumun oluşması için imkânlar araştırılmıştır. Konfe-ranstan İtilaf Devletleri ve Yunanistan’ın istediği bir sonuç çıkmayınca, kabul etme-seler bile, İngilizlerin desteği ile¹¹⁰¹ Yunan taarruzuna yeşil ışık yakılmış, destek ve-rilmiştir.

III.2.2. Askeri Sebepler

II. İnönü Muharebesi’nin en önemli askeri sebebi I. İnönü Muharebesi’nden sonra madden ve manen kuvvetlenen Türk Ordusu’nu daha fazla güçlenmesine fırsat vermeden boğmak düşüncesidir. Bu durum Yunan Genelkurmayı’nın resmi kaynak-larında açıkça ifade edilmiştir. Buna göre Kemalist Türkiye’nin Londra Konferan-sı’na davet edilmesiyle birlikte Türk Ordusu’ndaki subaylar kalabalıklaştığı gibi ordu safları da sıklaşmıştır. Müttefiklerin Anadolu’daki depoları Mustafa Kemal’in emrine girmiş, bunun dışında Türk lider uçağa kadar her türlü savaş malzemesini rahatça temin edebilecek konuma gelmiştir. Türk Ordusu ağır topları özellikle Sovyet

Rus-1098 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:709 Gömlek No:84;Belge No:1.

1099 Peyam-ı Sabah, 30 Mart 1921.

1100 Peyam-ı Sabah, 30 Mart 1921.

1101 İngiliz Hükümeti, Yunan Ordusu’nun Anadolu’da yeniden taarruza geçmiş olmasında hiçbir teş-vik ve desteklerinin olmadığını, bu savaşta “tarafsız” olduklarını ilan etmiştir: “İngiltere’nin Yunan Hükümeti’nin harekâta devamı hususunda en cüz’i teşviki bile vaki olmamıştır”. Peyam-ı Sabah, 26 Mart 1921; Peyam-ı Sabah, 27 Mart 1921.

ya’dan temin etmiş ve güçlü süvari birlikleri oluşturmuştur.¹¹⁰² İşte bu nedenle Türk Ordusu daha fazla güçlenmeden bir taarruzla yok edilmeli, bütün kazanımları elinden alınmalıdır.¹¹⁰³ İngilizler de bu kanaattedir. İngiltere, yeni doğan, kuvvetli ve emin bir geleceğe aday görünen Türk Milli Hükümeti’ni bu amaca ulaşmadan boğmak ve onun henüz küçük ve fedakâr ordusunu ortadan kaldırmak niyetinde olmuştur.¹¹⁰⁴ Bu taarruzun en kilit isimlerinden biri İngiliz Başbakanı Lloyd George olmuştur. Yunan Başbakanı, Yunan Ordusu’na taarruz emrini Londra’da Lloyd George’nin yanından çıktıktan sonra vermiştir.¹¹⁰⁵

Londra Konferansı sırasında, TBMM Hükümeti ile Fransa’nın yakınlaşması-nın Yunanistan açısından yaratmış olduğu kaygı bu taarruzun diğer bir askeri sebebi-dir. Yunanlar, Fransızlarla Türklerin anlaşmalarından son derece kaygı duymuşlardır.

İki tarafın anlaşması durumunda güneydeki Türk birliklerinin batıya kaydırılabilece-ği ihtimali Yunanistan’ı tedirgin etmiştir. Bu nedenle Londra Konferansı görüşmele-ri sırasında Bekir Sami Bey ile Fransa Başbakanı Bgörüşmele-riand arasında yapılan görüşme Yunan temsilcilerini rahatsız etmiştir. Bu görüşmelerden haberdar olan Yunan heye-ti, 2 Mart 1921’de Yunan Hükümeti’ne gönderdiği bir raporda, Türklerin Fransızlarla anlaşmasına fırsat verilmeden bir an önce harekete geçilmesini, Kütahya, Eskişehir ve Afyon üzerine bir hareket yapılması gerektiğini bildirmiştir.¹¹⁰⁶ Yunan heyeti, bu rahatsızlıklarını Lloyd George’ye de aktararak¹¹⁰⁷ Türklerin Fransızlarla bir anlaşma düzenlediklerini ve bu günlerde imzalanacağını işittiklerini, haber doğru çıkarsa Fransız Cephesi’nde bulunan Türk tümenlerinin kendi cephelerine nakil edilecekleri-ni, buna meydan vermemek içinde bir taarruza ihtiyaç duyulduğunu vurgulamıştır.¹¹⁰⁸ Bu sırada Bekir Sami Bey ile Fransa Başbakanı Briand arasında bir anlaşma yapıl-ması, Yunan Hükümeti’ni büsbütün kaygılandırmıştır. Yunanistan, Türkiye ile Fran-sa’nın anlaşması sonrasında Mustafa Kemal’in Kilikya’daki yeni durumdan

yarar-1102 Erden, a.g.t., s. 332.

1103 Selek, Anadolu İhtilali, s. 560.

1104 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 277.

1105 Peyam-ı Sabah, 3 Nisan 1921.

1106 Sarıhan, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C.III, s. 429.

1107 Yunan Başbakanı, Londra dönüşünde yabancı bir gazeteciye verdiği beyanatta olayların gelişimini şöyle özetlemiştir: “ Londra görüşmeleri devam ederken Türklerin Fransızlar ile ittifak yaptıkları ve İzmir cephesinde yığınak yaptıkları bize bildirildi. Bizde derhal durumu müttefiklerimizin nazar-ı dikkatine arz ederek Yunan Ordusu’nun buna göğüs germesi için müsaade istedik. O zaman Lloyd George bize dedi ki : “Mademki ordunuz tehlikeye maruzdur, zannederim ki hiçbir fert şimdi sizi icra-yı harekâttan men edemez”. Peyam-ı Sabah, 3 Nisan 1921.

1108 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 264.

lanma olanağı bulamadan üzerine gidip darbeyi indirmek istemiştir.¹¹⁰⁹ Bu nedenle zaman kaybetmeden harekete geçmek zarureti duymuştur.¹¹¹⁰ Bu konuda Küçük Asya Ordusu Komutanı Papulas da Yunan Hükümeti’ne bir an önce Ankara’ya karşı saldı-rıya geçilmesi hususunda telkinlerde bulunmuştur.¹¹¹¹ Yunan Hükümeti ise Londra Konferansı’ndaki başarısızlığı askeri bir başarı ile telafi etmek için yeni bir taarruz harekâtına onay vermiştir.¹¹¹²

III.2.3. Ekonomik Sebepler

II. İnönü Muharebesi’nin Yunanistan açısından önem arz eden ekonomik se-bepleri de vardır. II. İnönü Muharebesi’nden önce Yunan ekonomisi oldukça kötü durumdaydı. Yunanistan almış olduğu kredilerle askeri ihtiyaçlarını karşılıyordu. Bu nedenle Londra Konferansı’ndan sonra Yunan delegasyon üyesi Gunaris, 18 Mart 1921’de Lloyd George ile yaptığı görüşmede İngiltere’den mali destek istemiş;

Lloyd George ise Yunanistan’ın ekonomik taleplerine olumlu yaklaşmıştır.¹¹¹³ 22 Mart’ta, taarruzdan bir gün önce, Yunan milli bankası hükümete %6 faizle 75 milyon drahmilik borç vermeyi kabul etmiştir.¹¹¹⁴ Ama yine de Yunan Ordusu’nun Anado-lu’da savunmada kalarak uzun süre dayanacak parası ve malzemesi yoktur.¹¹¹⁵ II.

İnönü Muharebesi sırasında Yunanistan’daki ekonomik kriz daha da derinleşmiş, Yunan Başbakanı muharebenin devam ettiği günlerde İngiltere’ye giderek borç iste-mek zorunda kalmıştır.¹¹¹⁶ Küçük Asya Harekâtı’nın uzaması Yunan ekonomisini derinden sarstığından, Yunan Hükümeti kesin bir galibiyet ile harekâtın bir an önce sonuçlanması istemiştir.

III.2.4. Psikolojik Sebepler

II. İnönü Muharebesi’nin Yunanlılar açısından bir başka sebebi de itibar me-selesidir. Her ne kadar kabul edilmese de, I. İnönü Muharebesi’nde Yunan Ordu-su’nun başarısızlığı, ciddi bir itibar kaybına sebep olmuştur. Yeni bir taarruz ve

za-1109 Smith, Yunan Düşü, s. 289.

1110 Büjiak, a.g.e., s. 202.

1111 Smith, Yunan Düşü, s. 288.

1112 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:709 Gömlek No:84;Belge No:1.

1113 Şimşir, İngiliz Belgelerinde Atatürk, C.III, s. 251-256.

1114 Peyam-ı Sabah, 23 Mart 1921.

1115 Smith, Yunan Düşü, s. 295.

1116 Peyam-ı Sabah, 28 Mart 1921.

ferle bu itibar kaybının düzeltilmesi planlanmıştır. Yunan Hükümeti, yeni bir zaferin İnönü yenilgisinin izlerini sileceğini ve henüz iş başına gelmiş Yunan Kralı’nın itiba-rını artıracağın düşünmüştür.¹¹¹⁷

Öte yandan Yunan Ordusu’nun komutanları Ankara’ya yapılacak başarılı bir taarruzun aynı zamanda büyük bir moral olacağı, diplomatik ve politik zaferleri be-raberinde getireceğine inanmışlardır. Ankara’nın ele geçirilmesi hem bütün savaş üzerinde derin psikolojik iz bırakacak hem de Kemalistler üstlerinden atılmış olacak-lardır. Ankara düştüğü takdirde buraya kadar gelen demiryolu ikmal kolaylıkları sağ-layacak bundan faydalanılarak kaçan milliyetçiler kovalanacak ve sonunda bütün Anadolu ele geçirilecektir. Ankara dirense bile buraya kadar uzanan demiryolu bura-da Yunan kuvvetleri tarafınbura-dan tahrip edilecek bunun sonucunbura-da milliyetçilerin mer-kezi artık işe yaramaz bir hale gelecektir.¹¹¹⁸ İşte bütün bu nedenler Yunanistan’ı Anadolu’da yeni bir taarruza sevk etmiştir.

III.3. İkinci İnönü Muharebesi Öncesinde Türk ve Yunan Ordularının