I. 4.2. 1-6 Ocak Tarihleri Arasında Batı ve Güney Cephelerindeki Askeri Gelişmeler
I.5. Yunan Taarruzunun Başlaması ve İnönü Mevzii İlerisindeki Muharebeler
I.5.7. Türk Birliklerinin Takip Harekâtı
Yunan kuvvetlerinin çekilmesi ile birlikte Türk Ordusu tarafından takip ha-rekâtı başlatılmıştır. Geri çekilmenin geç anlaşılması nedeniyle takip haha-rekâtına 12 Ocak’ta başlanmıştır. Batı Cephesi Komutanı takip harekâtı için “12 Ocak” tarihli emrini cephe birliklerine iletmiştir. Bu emir şöyledir:
“1. Şimdiye kadar alınan keşif raporlarına göre iki günlük kanlı ve şiddetli muhare-bede birliklerimizin kahramanca direnişi sayesinde düşmanın önemli kayba uğraya-rak 10/11 Ocak 1921 gecesi kuzeybatıya doğru çekildiği anlaşılıyor.
2. Ordu, 12 Ocak 1921‘de aşağıdaki şekilde Teke-Akpınar-Karaağaç hattına yürüye-cektir.
3. 2. Süvari Grubu 12 Ocak’ta Dutluca’dan hareketle İnönü- Akpınar üzerinden ge-çerek geceyi büyük kısmıyla Murat deresinde, Kızılcapınar-Yukarı/Aşağı Armutlu mıntıkasında geçirecektir. Bozüyük kuzeyinde Alibeyköy üzerinden Kurtköy-Pazaryeri hattına karşı ve Murat deresi üzerinden Kurtköy-Pazaryeri-Mezit vadisinden Os-maniye hattına karşı keşif yapacaktır. Grup büyük kısmıyla öğle vakti İnönü’ye var-mış olmalıdır. Söğüt-Bilecik istikametini 24. Tümen keşfedecektir.
4. 24. Tümen kendisine katılan 174. ve 132. Alaylardan ikişer taburla beraber Söğüt caddesinden yürüyerek Savcıbey-Teke-Hayriye- Gündüzbey mıntıkasına yerleşecek ve gerekirse 10 Ocak 1921‘de muharebe edilen mevziinin Savcıbey’den demir yolu hattına kadar olan kısmını savunacaktır. Tümen, emrindeki iki süvari bölüğünü toplu olarak düşmanla temas edinceye kadar ileri gönderecektir.
5. 11. Tümen İnönü üzerinden Akpınar-Kovalca mıntıkasına gidecek ve gerektiğinde muharebe edilen mevziinin demir yolu hattının batısındaki kısmını savunacaktır. 174.
Alay’ın 1. Taburu şimdilik 11. Tümenin emrindedir.
670 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 216-217.
6. 4. Tümen ordu ihtiyatı olarak saat 15.00’te İnönü’ye ulaşacak şekilde hareket ede-cektir.
7. 24. ve 11. Tümenler Beşkardeş-Oklubalı hattını saat 11.00’de geçmiş bulunacak-lardır.
8. 11. Tümen’in Akçayır ve Çerkes Kartal köylerine gittiği haber alınan toplu birlik-leriyle 4.Tümen’in süvari bölüğü, Dutluca-İnönü üzerinden tümenlerine katılacak-tır.671 Bu emirle birlikte I. İnönü Muharebesi bitmiş,672 takip harekâtı başlamıştır.
Batı Cephesi Komutanlığı, 2. Süvari Grubu’na kaçan düşmanı takip ve keşif görevi vermiştir. Ancak süvari grubunda ki havyaların yorgunluğu nedeni ile grup keşif ve takip vazifesini tam anlamıyla yerine getirememiş, 11 Ocak’ta Esnemez’den daha ileri gidememiştir.673 Gerek geri çekilmenin geç anlaşılması ve gerek süvari grubunun yorgunluktan dolayı takibe devam edememesi Yunan birliklerinin bu gün için kolaylıkla geri çekilmesine imkân sağlamıştır.
Türk Ordusu’nun takip harekâtı tam olarak 12 Ocak’tan itibaren başlamıştır.
Batı Cephesi birlikleri, İsmet Bey’in 11 Ocak gecesi vermiş olduğu emre uygun ola-rak bu gün takip harekâtına başlamıştır. Takip Harekâtının amacı Yunan’ın elindeki Bursa’ya taarruz etmek değil düşmanı kovalamak olmuştur.674 İsmet Bey, harekatın sadece süvari kuvvetleriyle yapılmasını istemiş,675 24., 11., ve 4., Tümenlerin 12 Ocak’ta yerlerinde kalarak kıtaların tanzim işleri ile ilgilenmeleri emrini vermiştir.
Genelkurmay, İsmet Bey’in takip harekâtını süvari kuvvetlerinin yapması kararını uygun bulmuştur.676
12 Ocak 1921’de icra edilen takip harekâtının sonuçlarını İsmet Bey bu gün saat 21.20’den sonra yazdığı akşam raporuyla Genelkurmay Başkanlığı’na bildirmiş-tir. Raporda, piyade tümenleri ile Gündüzbey, Savcıbey, Çiftlik, Akpınar, Karaağaç hattına varıldığını, 2.Süvari Grubu’nun bir alayla Bozüyük diğer iki alayla da Kızıl-capınar- Yukarı Armutlu hattına kadar ilerlediğini belirtikten sonra “Tahkikata naza-ran Yunan’ın 11 Ocak 1921’de sabahtan itibaren Savcıbey-Düzdağ-Bozüyük-Kızılcapınar hattından kuzeye geçtiğinin ve arabalarını Bilecik’e nakil ettiğinin teyit
671 ATBD, Y.60, S.127, s. 161.
672 Selışık, a.g.e., s. 56.
673 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 217.
674 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:592 Gömlek No:97;Belge No:1.
675 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:592 Gömlek No:97;Belge No:97AA.
676 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:592 Gömlek No:97;Belge No:97AA.
edildiği; süvari keşif bölüğünün ise Söğüt-Pazaryeri-Mezit istikametinde keşif icra etmeye devam ettiği” bildirilmiş677 ve 13 Ocak 1921 günü için şu emir verilmiştir:678
“Ordu, yarın süvari kuvvetleri ile keşif ve düşmanı takip edecektir. 2.Süvari Grubu keşif vazifesine devam etmekle beraber yarın Pazaryeri ile Pazaryeri’nin batı istika-metlerine keşif kıtası göndererek düşmanın asıl kuvvetini keşif edecek ve raporunu bildirecektir. Tümenler, düşmandan geri kalan silah cephane ve esirleri toplamak üzere bulundukları mahallerde keşif yapacaklardır. 24. Tümen Söğüt-Bilecik istika-metlerini keşfe devam edecektir. 11. Tümen, 174. Alay’ın 1.Taburu’nu yarın Nanede-resi güneyindeki çiftlikte bulunmak üzere gönderecektir”.679
13 Ocak 1921’de keşif kolları geri çekilen Yunan birlikleri ile temas sağlanan yerlerde teması muhafaza etmeye çalışmıştır.680 Bu günkü keşif faaliyetleri neticesin-de Pazaryeri-Nazifpaşa istikametinneticesin-de ricat eneticesin-den Yunan birliklerinin önemli bir kıs-mının 12/13 Ocak 1921 gecesi Nazifpaşa mıntıkasından Mezit deresi yönünde çekil-diği ve geceyi Karacakaya mıntıkasına geçirçekil-diği anlaşılmış, 5. Süvari Alayı ise Bile-cik-Köprühisar istikametinde Yunanla temas sağlamıştır.681
Türk süvari grupları bugün Bilecik’in kuzey batısına Nazifpaşa hattına var-mıştır. İki piyade alayı iki süvari bölüğü ve bir miktar toptan ibaret olan Yunan kuv-veti, Bilecik-Köprühisar istikametinde çekilmiş, asli kuvveti de Pazaryeri İnegöl isti-kametinde birçok eşya ve malzeme terk ederek ricat etmiştir.682 Türk süvarileri, bu gün Söğüt ve Pazaryeri’ne girmiş ve kontrolü sağlamıştır.683 Bilecik, 5. Süvari Alayı tarafından geri alınmıştır.684 Öte yandan bu gün Yunan hava kuvvetleri tarafından İnönü’ye yapılan hava saldırısında 3 Türk askeri yaralanmıştır.685
Yunan kuvvetleri geri çekilirken insanlara zülüm ve işkence yapmıştır. Geri çekildikleri yerlerdeki birçok ahaliyi katletmiş, kadınların ırzına tasallut etmiş,686 köylülerin bütün eşya ve hayvanlarını yanlarında alıp götürmüşlerdir.687
677 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:122;Belge No:1.
678 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:29;Belge No:29AD.
679 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:693 Gömlek No:29;Belge No:29A.
680 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:16;Belge No:1.
681 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:18;Belge No:1.
682 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:745 Gömlek No:46;Belge No:46AA.
683 TİTE Arşivi: Kutu No:159 Gömlek No:7;Belge No:7-66.
684 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:20;Belge No:1.
685 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:20;Belge No:1.
686 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:601 Gömlek No:65;Belge No:1.
687 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:19;Belge No:1.
Takip harekâtında, 14 Ocak 1921 sabah saatlerinde Yunan kuvvetleri Köprü-hisar’ı terk etmiş,688 Türk kuvvetleri ise saat 15.00’te İnegöl’e girmiştir.689 15.00’ten sonra 5. Süvari Alayı Yenişehir’e girmiş690 hem 5.Süvari Alayı’nın baskısı hem de Gökbayrak Taburu’nun kuzeyden saldırması sonucunda Yenişehir, Yunan kuvvetle-rinden geri alınmıştır.691 15 Ocak’ta ise İnegöl Türk süvarileri tarafından geri alınmış-tır.692
16 Ocak 1921’de 2. Süvari Grubu Yunan kuvvetlerini takibe devam etmiştir.
Bu gün Halhalcı-Dumaköy hattına ulaşan süvariler, Dömekli istikametinde Yunan kuvvetlerine 800 metre kadar yaklaşarak akşama kadar muhabere ve top ateşi ile mücadeleyi devam ettirmişlerdir. Bu muharebede iki Türk askeri yaralanırken, Yu-nan kuvvetleri 9 top kullanmıştır. Muharebe neticesinde bulundukları hatta tutuYu-nan Türk süvari birlikleri 16 Ocak 1921 gecesini İnegöl ve Kurşunlu’da geçirdikten sonra 17 Ocak’ta takip harekâtına devam etmişlerdir.693 Bu gün Yenişehir batısında ilerle-yen Türk keşif kıtalarından694 ve 2.Süvari Grubu’ndan rapor alınamamıştır.695
Yunan kuvvetlerinin, 11 Ocak’ta başlayan geri çekilişi 17 Ocak 1921’de eski mevzilerine dönmesi ile son bulmuştur. İsmet Bey, 17 Ocak 1921’de İnönü’den Ge-nelkurmay Başkanlığı’na gönderdiği sabah raporunda : “düşmanın eski mevziine çe-kildiği” bilgisini paylaşmıştır.696 Yunan kuvvetlerinin eski mevziilerine dönmesi ile I. İnönü Muharebesi’nden sonra başlatılan takip harekâtı da sona ermiştir.