İkinci İnönü Muharebesi Öncesinde Türk ve Yunan Ordularının Durumu

Türk ve Yunan orduları iki muharebe arasındaki dönemi askeri hazırlıklar yaparak geçirmişlerdir. Bu dönemde Türk Ordusu’na katılım önemli oranda artmıştır.

I. İnönü Muharebesi’nin vermiş olduğu moral ve motivasyon ile orduya katılımlar önemli boyutlara ulaşmıştır. Bu sürede Türk Ordusu silah ve teçhizat bakımından da önemli ölçüde eksikliklerini gidermiştir.

Yunan Ordusu da bu dönemi hazırlıklarla geçirmiştir. Bu dönemde Atina’dan Anadolu’ya takviye kuvvetler gönderilmiştir. Ancak Küçük Asya Komutanı Papu-las’ın ifade ettiğine göre gönderilen takviyeler yeterli olmamış, ordu hazırlıklarını tam olarak tamamlamadan yeni bir taarruza kalkışılmıştır.

III.3.1. Türk Ordusu’nun Durumu

Türk Genelkurmayı, I. İnönü ile II. İnönü Muharebesi arasında geçen yaklaşık iki buçuk aylık süreyi teşkilat, takviye ve savaşa hazırlık evresi olarak geçirmiştir.

Bu dönemde ordu silah ve teçhizat açısından güçlendirilmiş, asker sayısı artırılmıştır.

1117 Tansel, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.IV, s. 78.

1118 Toynbee, Türkiye Bir Devletin Doğuşu, C.II, s. 13-14.

İsmet Paşa’nın hatıratında özellikle vurguladığı gibi bu dönem Türk Ordusu için teş-kilatlanma dönemi olmuştur.¹¹¹⁹ Bu süre içinde Milli Savunma Bakanlığı ile Genel-kurmay Başkanlığı’nın ortaklaşa aldıkları kararlara göre ordu teşkilatında şu değişik-likler yapılmıştır: Piyade tümenleri üçer taburlu ve üç piyade alayı, bir hücum taburu, tümen topçusu ( ikişer toplu iki bataryadan kurulu bir sahra topçu taburu ), bir süvari, bir istihkâm bölüğü, bir muharebe takımı ve bir sıhhiye bölüğünden kurulmuştur. Her piyade taburunda 450 tüfek ve dört makineli tüfek, hücum taburunda dört makineli tüfek, süvari bölüklerinde 120 tüfek bulundurulması planlanmıştır. Bir piyade tümeni toplam 5.000 tüfek olarak belirlenmiştir. Süvari tümenleri ise ikişer tugaylı olup, her tugay iki alaydan ve her alay dört bölükten kurulmuştur. Her süvari bölüğünde iki hafif makineli tüfek, tümende toplam olarak 32 makineli tüfek ile dört toplu bir ba-tarya, bir muharebe takımı, ayrıca her tugayda bir muharebe kıtası, bir istihkâm bö-lüğü, bir sıhhiye müfrezesi bulunması planlanmış, her süvari bölüğünde 120 er ve tümende 2000 tüfek olması kararlaştırılmıştır.¹¹²⁰

Bu dönemde bazı birliklerin adı değiştirilmiştir. 3. Kolordu Merkez Ordusu adını almış; Adana Cephesi Komutanlığı’na da 2. Kolordu adı verilmiştir. Türk Kara Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı emir ve kuruluşunda olmak üzere, Doğu, Batı, Güney, El Cezire Cepheleri Komutanlıklarıyla, Merkez Ordusu, 2. Kolordu, Kocaeli, Ankara ve Kastamonu Dolayları Komutanlıkları ve muhafız birliklerinden kurulmuş-tur. II. İnönü Muharebesi’ne katılan, Batı ve Güney Cephesi Komutanlıklarıyla Ko-caeli ve Kastamonu Komutanlıklarının 10 Mart 1921’ki kuvvetleri şöyle şekillenmiş-tir: Batı Cephesi Komutanlığı: 1., 11., 24., 61., Piyade Tümenleri ile 3. Süvari Tüme-ni ve 5., Süvari Alayı, cephe karargâhı ile cephe bağlı birliklerinden oluşmuştur. Gü-ney Cephesi Komutanlığı ise 12. Kolordu ( 23.ve 57. Piyade Tümenleri ), ile 4., 8. ve 41. Piyade ve 1., 2. ve 4. Süvari tümenleriyle bağlı birliklerinden kurulmuştur. 4.

Süvari Tümeni sonradan lağvedilerek alayları 1.ve 2. Süvari tümenlerine verilmiş ve bu suretle süvari tümenleri altışar alaylı olmuştur. Kocaeli Grubu Komutanlığı ise 7.

ve Mürettep Piyade tümenleriyle Karamürsel Millî Müfrezesi ve grup bağlı birlikle-rinden, Kastamonu ve Dolayları Komutanlığı ise 23. Piyade Alayı, süvari bölüğü, bir batarya, muhabere takımı, telsiz istasyonu ile bir ulaştırma müfrezesinden

oluşturul-1119 İnönü, Hatıralar, s. 237.

1120 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 270.

muştur. Subay eksikliği tamamlanamamış, cephane konusunda ise endişe verici bir durum olmamıştır.¹¹²¹

Türk Genelkurmayı iki muharebe arasındaki dönemde Batı Cephesi’ne asker sevkiyatına önem vermiştir. Bu dönemde Ankara’dan gönderdiği takviye kuvvetler ile Batı ve Güney cephesini tahkim etmiş, lojistik bağlamında da hazırlıklarını yap-mıştır. Ocak ayından itibaren Batı ve Güney cepheleri tahkim edilmeye başlanyap-mıştır.

Bu kapsamda I. İnönü Muharebesi’nden sonra İsmet Paşa tarafından Genelkurmay Başkanlığı’ndan istenen bir miktar asker ve cephe lojistiğinde kullanılmak üzere hayvan 27/28 Ocak 1921’de İnönü mevziine ulaştırılmıştır.¹¹²²

Türk Genelkurmayı Şubat ayı başında Ankara’dan Batı Cephesi’ne kuvvet nak-line hız vermiştir. Bu kapsamda 1.Tümen’in Ankara’da kalan karargâhı ile 5. Piyade Alayı, tümen Komutanı kurmay Yarbay Kemalettin Sami komutasında olarak Kara-köy istasyonuna indirilmiştir. Tümen karargâhı Pazaryeri, 5. Alay Ahmetler ve Fran-lar kesimine getirilerek burada konmaya geçirilmiştir. 1. Tümen Komutanı’nın Pa-zaryeri’ne varışından sonra, Batı Cephesi Komutanlığı Bursa bölgesindeki kıtaların konuşunda 10 Şubat 1921’de değişiklik yapmıştır. Buna göre Bilecik Bölge Komu-tanlığı, 1. Tümen emrine verilmiş, 1. Tümen’den 3. Alay Bilecik’e gelerek 174.

Alay’ı değiştirmiştir. 5. Alay, 1. Tümen ihtiyatı olarak Ahmetler-Franlar’da bırakıl-mıştır. 4. Alay ise Pazaryerinde kalbırakıl-mıştır.¹¹²³

Batı Cephesi Komutanlığı emri ile cephelerde takviye ve topçu yolları ıslah edilmiş, İnönü istasyonunda bulunan dikenli teller mevziilere nakil edilmiştir. Ayrı-ca mevzilere çadır takviyesi de yapılmıştır.¹¹²⁴

Bu dönemde tümenlerin silah gücünü artmak adına silah takviyesi de devam etmiştir. Eskişehir’den yollanan 1. ve 2. bataryalar 11. Tümen’e, tek toplu batarya 24. Tümen’e, iki topçu batarya ve dört batarya da 61. Tümen’in emrine verilmiştir.

Uçaksavar bataryası cephe ihtiyatı olarak İnönü köyünde bırakılmıştır. Cephe ihtiya-tındaki sahra obüs bataryası 24. Tümen emrine girmiştir. 61. Tümen’in kudretli dağ bataryası cephe ihtiyatı olarak İnönü’ye getirilmiştir. Çukurhisar, İnönü, Bozüyük,

1121 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 270-273.

1122 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:698 Gömlek No:164;Belge No:164AB.

1123 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 278.

1124 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:740 Gömlek No:140;Belge No:1.

telefon merkezleri yerlerinde bırakılmıştır. İnegöl’de bir yiyecek ambarı açılmış, Bozüyük noktası da işletilmeye başlanmıştır.¹¹²⁵

Muharebeye hazırlık döneminde kıtaların elindeki silahların cins ve çap birli-ği standartlaştırılmaya çalışılmış, alaylardaki tüfek sayıları 900’e çıkarılmıştır.¹¹²⁶

Muharebe hazırlıklarına İnönü Mevzii Müstahfız Kumandanlığı’nın kurulma-sıyla devem edilmiştir. İsmet Paşa, İnönü mevziini korumak ve kollamak üzere İnönü Mevzii Müstahfız Kumandanlığı’nın kurulmasına karar vermiş ve emri yerine getir-mek için 11. Tümen’i görevlendirmiştir. Kuruluş talimatnamesine göre; müstahfız kumandanlık kıtaatı ikmal ve tahkim ile uğraşacak, mevzi haricinde tehlikeli gördüğü mıntıkaları keşif ve tahkim edecek; mevziinin geri ile irtibatını temin için mevcut yolları ve köprüleri daima harekete müsait bir halde tutacak; mevcut muhabere şebe-kesini her halde muhafaza edecek ve icap ederse yeni muhabere hatları inşa edecek-ti.¹¹²⁷

Cephede sağlık hizmetlerinin düzgün bir şekilde yürütülebilmesi adına da önemli adımlar atılmıştır. Bu kapsamda İsmet Paşa, 12 Mart 1921’de İnönü istasyo-nunda bir sıhhiye istasyonunun kurulması talimatını vermiş, 11. Tümen Komutanlı-ğı’na gönderdiği emirde sıhhiye istasyonu için uygun yer temin edilmesini istemiştir.

Tümen Komutanlığı tarafından yapılan keşif sonucunda İnönü istasyonu yakınında üç oda ve iki salonlu bir binanın sıhhiye istasyonu tesisi için müsait olduğu ve cephe komutanlığınca uygun görüldüğü takdirde adı geçen binanın derhal temizlenerek sıhhiye istasyonu açılabileceği bildirilmiştir.¹¹²⁸

Bursa Cephesi Yenişehir mıntıkasında muharebe sırasında sıhhiye desteği sağlayacak bir hastanenin kurulması için de çaba sarf edilmiştir. Fakat Yenişehir mıntıkasında yeni bir hastane açılması mümkün olmadığından Karamürsel’de bulu-nan Hilal-i Ahmer Cemiyeti Yenişehir’e nakledilmiştir. Burada 50 yataklı¹¹²⁹ hasta-ne kurulması için lazım olan malzemenin Hilal-i Ahmer Cemiyeti gehasta-nel merkezin-den temin edilmeye çalışılmıştır.¹¹³⁰

1125 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:740 Gömlek No:140Belge No:1; TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.279.

1126 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 279.

1127 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:946 Gömlek No:86;Belge No:1

1128 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:948 Gömlek No:54;Belge No:1.

1129 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:1135 Gömlek No:22;Belge No:22AA.

1130 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:1135 Gömlek No:22;Belge No:1.