Yunan Ordusu Geri Çekiliyor ( 11 Ocak 1921 )

11 Ocak sabahı İnönü mevziinde hava açık ve güneşli olmasına rağmen saat 11.00’e kadar Yunan kuvvetlerinin cephe hattında her hangi bir hareketi görülmemiş-tir. İsmet Bey, bu durumu 11 Ocak 1921’de saat 11.40’ta Çukurhisar istasyonundan Müdafaa-i Milliye Vekâletine⁶⁵³ ve Genelkurmay Başkanlığı’na yazdığı sabah rapo-ru ile bildirmiştir.⁶⁵⁴

650 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:92;Belge No:92AA.

651 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593 Gömlek No:92;Belge No:1.

652 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:103.

653 İsmet Bey raporunda; “10-11 Ocak 1921 gecesinin sükûnetle geçti. Pek muannidane(inatçı) cere-yan eden 9-10 Ocak 1921 tarihinde yapılan muharebelerde Yunanın mühim zayiata uğradığının mu-hakkaktır. Bu gün saat 11.00’e kadar Yunanın hiçbir hareketi görülmemiştir. Keşif hareketlerinin devam etmektedir. Kıtaat Beşkardeşdağı-Zemzemiye-Oklubalı batı hattını işgal ve müdafaa edecektir.

4. Tümen ordu ihtiyatını teşkil edecek iki süvari grubu da sol cenahta faaliyet gösterecektir.” demiştir.

ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:591 Gömlek No:103;Belge No:1;ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:9;Belge No:1.

654 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:692 Gömlek No:143;Belge No:143AB.

Gün içinde gelen raporlardan Yunan kuvvetlerinin bu saatten önce çekilmeye karar verdikleri anlaşılmıştır. 174. Alay Komutanı köylülerden Yunanların Oluklu sırtlarına doğru çekildiğini öğrenmiş ve bu durumu sabah saat 04.30’da 24. Tümen Komutanlığı’na bir raporla bildirmiş ise de bu rapor ancak 08.35’te tümen komutan-lığına ulaşabilmiştir. Bunun üzerine tümen komutanı saat 09.00’da birliklerin tertibi-ni ve Yunan kuvvetleritertibi-nin durumunu Batı Cephesi Komutanlığı’na ve Genelkurmay Başkanlığı’na bir raporla sunmuştur. Saat 10.20’de ise Beşkardeşdağı’nda bulunan 143. Piyade Alay Komutanı, yaptığı gözetlemede Oluklu batısındaki tepeden yol üzerindeki bir Yunan yürüyüş kolunun kuzeye doğru hareket ettiğini görmüş ve bunu 24. Tümen Komutanlığı’na bildirmiştir. Bu raporda ancak saat 14.00’te tümen komu-tanlığına ulaşabilmiştir.⁶⁵⁵ Bu gün saat 11.30’dan önce cepheden Yunan kuvvetlerinin geri çekildiğine dair kuvvetli emareler ortaya çıkmıştır. Ancak İsmet Bey Yunan Ordusu’nun durumuna dair kesin bir bilgi elde etmeden bu durumu Genelkurmay ile paylaşmak istememiştir.

Bu gün sabah saatlerinden itibaren cephede her hangi bir Yunan hareketi ol-mamasına rağmen tedbir elden bırakılmamış, elde edilen bilgilerin güvenilir olama-yabileceği değerlendirilmiştir. 11 Ocak öğle vaktine kadar cephedeki durum tam an-lamı ile kesinlik kazanmamıştır. Cephe komutanı bu şartlarda saat 11.00’de Batı Cephesi birliklerine bir savunma emri vermiştir. Bu emirde: “ Ordu, Beşkardeşdağı-Oklubalı sırtları hattını kesin olarak savunacaktır. 11. Tümen Beşkardeşdağı-Oklubalı köyünün he-men doğusundaki tepelerden demiryoluna kadar mevzii işgal etmiştir. Bu hattı kesin olarak savunacaktır. Süvari Grubu Yukarıkartal, Nemli, Tutluca kesiminde ordunun sol kanadını emniyette bulundurmakla görevlidir. 4. Tümen ordu ihtiyatı olarak Sa-tılmışoğlu civarında toplanmıştır. Gereğinde Çukurhisar batısındaki tepeler hattını inatla savunacaktır. Satılmışoğlu civarında 4. Tümen bulunduğundan, 24. Tümen’in kendi ihtiyatlarını özellikle henüz muharebeye girmeyen 132. Piyade Alayı’nı kendi sağ kanadında bulundurması gereklidir” talimatlarını vermiş ve tümenlerden düşma-nın durumu hakkında bilgi istemiştir: “Ben Çukurhisar istasyonundayım. Tümenler-den düşmanın ve birliklerimizin durumu hakkında bilgi vermelerini rica ederim.

Düşman nerededir? Herhalde keşif ve tespit edilmesi gereklidir. Düşmanın durmaya

655 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 214.

mı, ileri veya geri harekete mi karar verdiğinin bu gün tespiti son derece önemli-dir”.⁶⁵⁶

İsmet Bey, saat 11.00’de 24. Tümen Komutanlığı’na bir emir yazarak düşma-nın nerede olduğunun tespit edilmesi için tümeni görevlendirmiştir.⁶⁵⁷

Saat 11.30’a gelindiğinde Yunan kuvvetlerinin cephedeki sessizliği devam etmiştir. İsmet Bey, 11.30’dan sonra yazdığı durum raporunda “11.30 sonraya kadar düşmanın her hangi bir hareketinin ya da faaliyetinin görülmediğini” yinelemiş⁶⁵⁸ ve son durum hakkında bütün birimleri bilgilendirmiştir.⁶⁵⁹

Yunan kuvvetlerinin cephe hattındaki durumları henüz bilinmezliğini korur-ken İnönü bucağı tapu memurluğundan Batı Cephesi Komutanlığı’na gönderilen bir yazı Yunan kuvvetlerinin durumu hakkında en son ve güncel bilgi olarak kayda geçmiştir. Tapu memurluğunun yazısında “Yunanların 11 Ocak 1921 saat 01.20’de birçok yaralı ve ölülerini geri taşıdığı; saat 05.20’den itibaren de büyük kısmı ile Bozüyük istikametinde çekilmeye başladığı, Bozüyük’ten gelen köylü Numan Ağa’nın sözüne dayanılarak bildirilmiştir.⁶⁶⁰

Bu bilgiye dayanılarak Yunan kuvvetlerinin geri çekildiklerine dair güçlü bir kanaat oluşmuş ise de bilginin ilgili birimler tarafından teyit edilmesi beklenmiştir.

Bu nedenle Batı Cephesi Komutanı, saat 11.00’de Eskişehir’deki cephe kurmay baş-kanına verdiği emirle hemen bir uçak görevlendirerek Gündüzbey-Söğüt-Bilecik-Poyra-Bozüyük-İnönü-Karaağaç-Bozalan istikametindeki yollar üzerinde Yunan kıtalarının harekâtını ve durumunu tespit etmesini istemiştir.⁶⁶¹

Bu sırada Genelkurmay Başkanlığı, Batı Cephesi Komutanlığı ile telefon irti-batı kurarak İsmet Bey’in nerede olduğunu sormuş “Cephede muharebe var mı? so-rusunu yöneltmiştir; cephe komutanlığı Çukurhisar telgraf istasyonundan verdiği cevapta: “Batı Cephesi Komutanı İsmet Bey’in Çukurhisar’da olduğunu; cephede muharebe olmadığı fakat top ve tüfek seslerinin işitildiği” cevabını vermiştir.⁶⁶²

656 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s. 214.

657 ATBD, Y.40, S.91, s. 79.

658 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:692 Gömlek No:143;Belge No:143AC.

659 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:692 Gömlek No:143;Belge No:143AD.

660 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.215.

661 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.215; Erikan,a.g.e., s. 179.

662 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593; Gömlek No:107;Belge No:1.

Batı Cephesi Komutanı, elde edilen bilgilerden Yunan kuvvetlerinin çekildi-ğine dair bir kanaat edinmiş olacak ki saat 14.20’de Gökbayrak Tabur Komutanlı-ğı’na gönderdiği raporda “Yunanın uğradığı müthiş zayiatla geri çekilmeğe başladı-ğını” bildirmiştir.⁶⁶³

Saat 15.00 itibariyle 174. Alay’ın Yunan’ın son durumuna dair raporu gel-miştir. 24. Tümen Komutanlığı’na gönderilen raporda “Düşmanın 11 Ocak sabahı piyade ve süvarileri ile Oluklu Köyü’nün kuzeybatısındaki ağıldan Çepni Köyü’nün kuzeybatısındaki sırtların gerisine doğru çekildiği, büyük kısmının Çepni Köyü’nün güneybatısındaki sırtların dereciklerinde bulunmakta olduğu; çekilen kuvvetlerin bir kısmı dağ yolu ile Çepni Köyü’nün batısı ve kuzeyi istikametinde gittiği, diğer kısım-larının da bu hattı geçerek batıya doğru çekildikleri, düşmanın geri çekilirken bir takım değersiz malzeme bıraktığı” bildirilmiştir.⁶⁶⁴

24. Tümen Komutanlığı, Yunan kuvvetlerinin çekildiklerine dair bilgiye ak-şam harp raporunda yer vermiştir.⁶⁶⁵ 11 Ocak akşamı yazılan durum raporunda Yu-nan kuvvetlerinin Oluklu istikametinde çekilmeye devam ettiklerini cephe komutanı-na bildirmiştir.⁶⁶⁶

Yunan kuvvetlerinin çekildiğine dair haberler keşif uçaklarının yaptığı keşif uçuşu sonucunda da teyit edilmiştir. İsmet Bey’in sabah saat 11.00’de Batı Cephesi Kurmay Başkanı’na verdiği talimat gereğince keşfe çıkan Türk keşif uçağı izlenimle-rini ancak 19.30’da bir rapor ile Batı Cephesi Komutanlığı’na bildirmiştir. Bu rapora göre; “Çukurhisar-Poyra-Gündüzbey-Kızılsaray-Bozoyük-Bozalana-Karaağaç-İnönü- Eskisaray istikametinde icra edilen keşif uçuşu neticesinde Poyra Köyü’nden yaklaşık 2 km mesafede Eskişehir yönüne doğru hareket halinde ve emniyet tertibatı almayan bir Yunan Süvari bölüğünün görüldüğü, Bozüyük civarında muharebe

ol-663 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593; Gömlek No:111;Belge No:1.

664 TİH Batı Cephesi, C.II, K.III, s.216.

665 24.Tümen’in akşam harp raporunda : “Çepni istikametine gönderilen zabit keşif kolundan alınan malumata göre keşif kolunun Çepni’ye girdiği ve burada Yunan olmayıp, Yunan kuvvetlerinin kuzey-den batıya doğru Bozüyük istikametine çekildiği görülmüştür. Yunanın ricat ederek bazı eşya ve cep-hane sandıklarını yollarda bıraktıkları görülmüştür(…) Türk topçuları tarafından sırtlara yapılan seri ateşte düşmanın zayiata uğradığı ve Poyra Köyü’nde bulunduğu görülmüştür. Süvari bölüğünün biri Gündüzbey istikametinde diğeri Oluklu-Teke-Karabayır istikametinde olmak üzere iki kuvvetli zabit keşif kolu gönderilmiş ve Yunan ile temas edinceye kadar ilerlemesi emredilmiştir.” denilmiştir.

ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593; Gömlek No:114;Belge No:1.

666 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:692; Gömlek No:145;Belge No:145AD.

madığı ve Poyra-İnönü-Karaağaç istikametlerinde her hangi bir hareket olmadığı, ve cephede sükûnet olduğunu” bildirilmiştir.⁶⁶⁷

Gerek keşif kollarından alınan raporlar gerekse yapılan gözetlemeler netice-sinde 11 Ocak sabahından itibaren cevabı aranan soru cevabını bulmuştur. Bütün bilgi, gözlem ve raporlar Yunan kuvvetlerinin 11 Ocak 1921 gece yarsından itibaren İnönü mevziinden Savcıbey-Düzdağ-Kovalcapınar hattından kuzeye doğru geri çe-kildiğini ortaya koymuştur.⁶⁶⁸ Batı Cephesi’nde tablonun netleşmesinin ardından cephe komutanı İsmet Bey, son durumu 11 Ocak 1921 saat 20.00’de “gayet ecele”

ibareli bir rapor ile Genelkurmay Başkanlığı’na bildirmiştir. I. İnönü Muharebesi’nin sonucunu tayin eden rapor şöyledir: “9-10 Ocak 1921’de İnönü Meydan Muharebesi neticesinde düşman süratle ricat etmiştir. Ricat istikametlerinin takibine çalışılıyor.

Her taraftan ileri keşif kıtaları sürülmüştür. 2. Süvari Grubu 12 Ocak 1921’den iti-baren cephe ilerisine çıkabilecektir. 12 Ocak 1921’de ileri hareket olunacaktır”.⁶⁶⁹ Bu rapor ile I. İnönü Muharebesi sonucunda Yunan Ordusu’nun “resmen” geri çe-kilmeye başladığı bildirilmiştir.

Yunan Ordusu’nun 6 Ocak’ta başlayıp 10 Ocak 1921’e kadar gerçekleştirdiği taarruz harekâtı, yalnız Kuzey’deki 3.Yunan Kolordusu birliklerinin bir kısmı ile iyi sevk ve idare edilmeyen bir şekilde cereyan etmiştir. Uşak bölgesindeki 1.Yunan Kolordusu herhangi esaslı bir harekâtta bulunmadığı gibi, bu cephedeki Türk birlik-lerini de tespit edememiş, Çerkez Ethem de düzenli ordu birliklerine karşı Yunanlıla-rın umdukları gibi bir başarı sağlayamamıştır. Diğer taraftan Yunanlılar, Türk birlik-lerinin ne pahasına olursa olsun, savunmaya devam edeceklerine görmüşler ve İnö-nü’ye yetiştirilen takviye birlikler hakkında şişirilmişte olsa yeterli bilgi elde etmiş-lerdir.

Bu şartlar altında durum değerlendirmesi yapan Yunan Komutanlığı bundan sonraki günlerde, üstün Türk kuvvetleriyle muharebe etmek zorunda kalınacağı ve yalnız başına yenilme ihtimalinin bulunduğu düşüncesiyle geri çekilme kararı almış bu kararı 11 Ocak 1921 sabahından itibaren uygulamaya başlamıştır. Yunan Komu-tanlığınca verilen çekilme emri gereğince Stavrianopulos kolu 11 Ocak saat 05.00’te

667 ATBD, Y.60, S.127, s. 173.

668 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:569 Gömlek No:14;Belge No:1.

669 ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:593; Gömlek No:116;Belge No:1; ATASE Arşivi İSH K: Kutu No:692; Gömlek No:145;Belge No:145AA.

Saraycık-Kozpınar-Yeniköy yolu ile Papulakis kolu saat 06.00’da bir kısım kuvvetini yancıya ayırarak Pazaryeri-İnegöl yolu ile İzmir Tümeni ise saat 04.00’te Söğüt-Bilecik-Yenişehir yolu ile geri çekilmeye başlamıştır.⁶⁷⁰ Yunan Ordusu, 11 Ocak sa-bahında itibaren geri çekilmeye başlamış ise de Batı Cephesi, Yunan geri çekilmesini kesin olarak ancak 11 Ocak akşam saatlerinde teyit edebilmiş ve bu durumu saat 20.00’de bir rapor ile Türk Genelkurmayı’na bildirmiştir.