Cilt yoluyla: Zehirli madde vücuda direk deri aracılığı ile girer Bu yolla olan zehirlenmeler yılan, akrep, arı vb sokmaları, zirai ilaçlar

Zehirlenmelerde Genel Belirtileri (İnan, 2011):

• Sindirim sistemi bozuklukları: Bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz, şişkinlik, ishal

• Sinir sistemi bozuklukları: Bilinç kaybı, havale, kasılma, hareketlerde uyumsuzluk, şok belirtileri

• Solunum sistemi bozuklukları: Nefes darlığı, solunum durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, oksijen yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık, morarma

• Dolaşım sistemi bozuklukları: Nabız bozukluğu, baş ağrısı, soğuk terleme, kalp durması

Zehirlenmelerde Genel İlkyardım: • Hasta yan yatırılır.

• Ağzı açılır, dil öne doğru çekilir. • Ağzında yabancı cisim varsa çıkarılır.

• Zehirlenmenin ne ile ve ne zaman olduğu öğrenilir.

• Zehirlenenin kişinin kusmuğundan bir miktarı sağlık kuruluşuna götürülür.

• Sağlık kuruluşuna giderken zehirlenmeye neden olduğu düşünülen ilacın da götürülmesi gereklidir.

Ulusal Zehir Danışma Merkezi (UZEM); ücretsiz 24 saat telefonla danışma hizmeti vermektedir. Tüm sağlık personeline ve halka zehir ve zehirlenmeler hakkında telefon, fax, elektronik posta yoluyla bilgilendirme hizmetleri vermek; zehirlenmelerde ihtiyaç duyulan antidot/anti serumların temin edilmesi, etkin kullanımı ve zamanında ulaştırılmasının sağlanması için gerekli planlamayı yapmakla görevlidir.

4.1. Pestisitlerle Zehirlenmelerde İlkyardım

Bu konuda; 2012 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından "Pestisitler" isimli kaynaktan yararlanılmıştır.

Pestisit zehirlenmeleri genellikle kaza ile olur. Bu tür zehirlenmeler, ilaçlama yaparken koruyucu önlemlerin alınmaması ya da insanların yanlışlıkla bu ilaçlarla temas etmeleri ile olmaktadır. İlaçlamalar sırasında veya sonrasında pestisitlerin su veya gıdalara karışmasıyla da zehirlenmeler görülür. Pestisitlerle zehirlenmeler ağız, solunum, deri ve göz yoluyla olur.

Pestisit zehirlenmesinin belirtileri hafif bir cilt tahrişinden komaya ve hatta ölüme kadar değişiklik gösterebilir. Farklı kimyasalların belirtileri de farklı olabilir. Bazı kişilerde şiddetli rahatsızlıklara neden olan kimyasallar, bazılarında hiçbir etki göstermeyebilir.

Pestisit Zehirlenmesinin Belirtileri:

 Lokal belirtiler; genelde pestisitle temas edilmesi sonucunda ortaya çıkan alerjik tepkilerdir. En sık görülen şikayetler dermatit, cildin yanması ve iltihaplanmasıdır. Pestisit püskürtülmesine maruz kalan kişilerin bazıları öksürme ve hapşırma gibi tepkiler gösterebilir. Ayrıca gözler, burun mukozası, ağız ve dilin arka kısmında kuruma ve kaşınma olabilir. Genellikle bu belirtiler, kişi kimyasal ortamdan uzaklaştırılınca geçer. Ancak hapşırma ve öksürme dışında soluk almakta şiddetli sıkıntılar çekiliyorsa bu aşırı duyarlılık veya tehlikeli bir alerjik tepki belirtisidir. Bu gibi durumlarda çok dikkatli olunmalıdır.  Sistemik belirtiler; pestisitin temas ettiği noktadan vücut içinde farklı

yerlere taşınması sonucunda ortaya çıkan belirtilerdir. Yapılan çalışmalarda en sık sistemik belirtinin bulantı olduğu, bunu kusmanın takip ettiği belirtilmektedir (Sataloğlu, 2007; Tomruk, 2009). Ayrıca halsizlik, baş dönmesi ve bağırsak sorunları çoğunlukla görülen diğer sistemik belirtilerdir. Şiddetli zehirlenme durumlarında nabız değişebilir, soluk almak güçleşebilir. Terleme, yüksek ateş ve baygınlık görülebilir. Bu belirtiler komaya hatta ölüme neden olabilir. Pestisitlerle bir temas olduğunda, bu belirtilere benzer şikâyetleri olan kişilerin derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurmaları gerekir. Pestisit Zehirlenmelerinde İlkyardım:

 Zehirlenen kişi güvenli alana taşınır.  Pestisit bulaşan elbiseler hemen çıkarılır.

 Zehirlenen kişinin tüm vücudu bol ve temiz su ile yıkanır. Su yoksa pestisit bulaşmış vücut silinir.

 Zehirlenen kişi bilinçsiz ise baş geride, çenesi yukarı kaldırılmış olarak yan yatırılır.

 Titreme ve kasılmalar varsa yatırılıp hareketleri engellenir, hastanın başı travmaya karşı korunur.

 Zehirlenen kişi kendine geldiğinde ağızdan gıda verilmez.

 Kişi kendiliğinden kusuyorsa mide içeriğinin solunum yoluna kaçmaması için hasta yan çevrilir. Ayrıca içerikten numune alınarak hasta ile beraber hastaneye götürülür.

 Yüksek ateş durumunda soğuk uygulama yapılır.

 Zehirlenen kişinin solunumu durmuş ise temel yaşam desteği uygulanır.

 Zehir danışma merkezi (114 ve 112) aranır.

Zehirlenen kişi en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir. Hemen önlem alınabilmesi için zehirlenmeye neden olan pestisitin ambalajının veya etiketinin de birlikte götürülmesi önemlidir.

4. 2. Diğer Maddelerle Zehirlenmelerde İlkyardım Tahriş edici maddelerle zehirlenmelerde ilkyardım:

Çamaşır suyu, lavabo açıcı, çamaşır ve bulaşık makinesi deterjanları, yağ çözücü gibi temizlik malzemelerinin ağızdan alınması veya cilde teması yoluyla zehirlenme meydana gelebilir. Bu durumda ilkyardım için şunlar yapılmalıdır:

 İlkyardımın temel basamakları uygulanır. Yardım için telefonla 112, bilgi almak için 114 UZEM (Ulusal Zehir Danışma Merkezi) aranır.  Zehirli madde ağız yoluyla alınmışsa hastanın ağzı çalkalanmalı,

bulaşmışsa bulaştığı yer yıkanmalıdır.

 Zehirlenme belirtileri değerlendirilmeli, kesinlikle kusturmaya çalışılmamalıdır.

 Rahat nefes alması için yaka ve kemeri gevşetilip temiz havaya çıkararak oksijen alması sağlanmalıdır.

 Bilinç kaybı varsa koma pozisyonu verilir.

Yapılacak olan tıbbi müdahaleye yardımcı olmak için zehirli maddenin türü, hastanın ilaç, alkol ya da uyuşturucu madde kullanıp kullanmadığı, hasta bulunduğu saat ve evde bulunan ve zehirlenmeye neden olabilecek maddeler araştırılmalıdır.

KARBON MONOKSİT ZEHİRLENMELERİ

Endüstriyel merkezlerde önemli bir sorundur. Egzoz gazları, gaz ve kömür ısıtıcıları, mangal kömürleri, kuyular ve derin çukurlarda bulunur. Karbon monoksit renksiz, kokusuz, havadan hafif bir gazdır.

Karbon monoksit Zehirlenmesi Belirtileri:

Aşırı yorgunluk, huzursuzluk, grip belirtileri, bulantı- kusma, baş dönmesi, karıncalanma, cilt ve tırnaklarda kısa süreli kiraz kırmızısı renk değişimi, göğüs ağrısı, çarpıntı hissi, tansiyon düşüklüğü, solunum durması, kalp durması, koma.

Karbon Monoksit Zehirlenmesinde İlkyardım:

Kişi ortamdan uzaklaştırılır, hareket ettirilmez, yaşam bulguları değerlendirilir (ABC), hava yolu açıklığı sağlanır ve tıbbi yardım istenir (112).

Gıda zehirlenmelerinde ilkyardım:

Gıda maddelerinin üretimleri, nakledilmeleri, saklanmaları ve tüketimleri sırasında bakteriler, virüsler, parazitler, kimyasal maddeler ve ortam koşulları bozulmaya yol açabilir. Bu besinleri yiyen kişilerde gıda zehirlenmeleri olur. Gıda zehirlenmelerinde belirtiler gıdanın bozulma şekline göre değişiklik gösterir. Genellikle bozuk gıdanın tüketilmesini takip eden birkaç saat içinde bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal görülür. Bozuk gıda sebebiyle oluşan zehirlenmelerin etkisi yenilmiş miktara, yiyen kişinin bünyesine, yaşına ve genel sağlık durumuna göre farklılıklar gösterir.

Hafif ve orta şiddetli gıda zehirlenmeleri genellikle kendiliğinden geçer. Şu önlemlerin alınması yeterlidir: Zehirlendiğinden şüphelenilen kişi kusturulur. Ancak zehirli gıdayı 4 saatten daha önce yemişse faydasızdır. Hastanın dinlenmesi sağlanır ve bol su içirilir. Zehirlenmeye sebep olan bakteri, virüs, parazit ve kimyasal maddelerin vücuttan atılmalarını geciktireceği için ishal giderici ilaçlar kullanılmaz. Ancak bozuk gıdayı yemiş kişi; dışkısını şiddetli bir ishal şeklinde yaparsa, ishali 24 saat içinde kanlı ishale dönüşürse, yaşlı, bebek, çocuk ya da kronik rahatsızlığı olan biriyse ağır gıda zehirlenmesinden şüphelenmek gerekir. Hemen en yakın acil servise başvurularak tıbbi yardım istenmelidir.

Zehirlenmelerin önlenmesi için genel olarak yapılması gerekenler:

Temizlik amacıyla kullanılan maddeler orijinal kaplarında saklanmalı, kesinlikle boş içecek şişelerine veya yiyecek kaplarına konulmamalıdır. İlaçlar ve temizlik maddeleri gibi kimyasal ürünlerin saklandığı yerler sık sık temizlenmelidir. İlaçların ve kimyasal madde içeren diğer ürünlerin kapaklarının sıkıca kapatılmış olmasından emin olunmalıdır.

Yemekler veya besin maddeleri uzun süre sıcak ortamlarda bekletilmemelidir. Yemekler temiz ve sağlıklı ortamlarda hazırlanmış olmalıdır. Çiğ tüketilen sebze ve meyveler temiz suyla iyice yıkandıktan sonra yenmelidir. Son kullanma tarihi geçmiş hiçbir gıda maddesi alınmamalıdır. Tarım ilaçları ve böcek öldürücülerin çocukların kolay ulaşabilecekleri yerlerde kalmamasına dikkat edilmelidir.