Bireysel Davranışlardan Kaynaklanan Sorunlar

Birçok grup çalışmasında grubun genel yapısı dışında sadece bir veya birkaç bireyden kaynaklanan sorunlar da yaşanmaktadır. Bu sorunlar zamanında belirlenip çözümleri için gerekli önlemler alınmazsa grup çalışmaları sekteye uğrar. Grup çalışmalarında bireylerin tutum ve davranışları çeşitli kültürlerde hayvan karakterlere benzetilir. Şekil 5-10’da bunlardan bazıları gösterilmektedir.

Şekil 5. Aslan grupta liderlik sembolüdür Şekil 6. Tilki kurnazlığı ile ünlüdür

Şekil 7. Keçi inatçılığı ile ünlüdür Şekil 8. İnek çalışkanlık ve üretkenlik sembolüdür

Şekil 9. Eşek saflık ve bağlılığı ifade eder Şekil 10. Kuzu uysallık ve uyumluluğu belirtir

Şekiller: Nurhan POYRAZ

Pasif ve utangaç katılımcı: Pasif ve utangaç katılımcılar genellikle konuşmayı tercih etmez ya da konuştuğu zaman alçak sesle birkaç kelime söyleyebilir. Tam anlaşılmama, yanlış anlaşılma, küçük görülme veya aşağılanma endişesi taşıyabilir. Kişilikleri, yetiştikleri aile veya okul ortamları böyle davranmalarında etkili olabilir. Grup içinde genellikle önce düşünme sonra konuşma eğilimindedir. Grup çalışmalarına katkı sağlayacak çok önemli fikir ve görüşleri olmakla beraber bunlardan yararlanmak için tartışmaya katılımlarını sağlamak gerekir. Bunu başarmanın birkaç yolu vardır. Öncelikle moderatör bu tür katılımcılara grubun önemli bir üyesi olduklarını ve görüşlerinin çok önemli olduğunu hissettirmelidir. Sık sık göz teması yaparak onları konuşmaya teşvik etmelidir. Bu yöntemler işe yaramıyorsa katılımcıya ismiyle hitap ederek kolay yanıtlayacağını düşündüğü sorular sormalıdır. Soruların açık uçlu olması üyenin cesaretini artıracaktır. Örneğin, “Bu konudaki düşüncenizi alabilir miyim?”, “Bu konuda siz ne düşünüyorsunuz?”, “Eklemek istediğiniz bir şey var mı?” soruları sorulabilir.

Konuyu dağıtmaya çalışan katılımcı: Konuyu dağıtmaya çalışan katılımcılar genellikle diğer üyelere oranla daha çok konuşma eğilimindedir. Grup içerisinde konuşurken herhangi bir utanma veya sıkılma duygusu hissetmezler. Buna karşın kendilerini bir şeyler söylemek zorunda hissederler. Ancak yaptıkları konuşmaların neredeyse tamamı konu ile ilişkili değildir. Bazen gereğinden daha fazla konuşarak grubun değerli zamanını harcarlar. Sonuçta çalışmalar sekteye uğrayabilir ve grup görevlerini yerine getiremez. Böyle üyelerle karşılaştığında moderatörün ilk tepkisi üye ile olan göz temasını kesmektir. Moderatör gözlerini diğer üyelere, önündeki notlara, saatine veya salondaki başka bir yöne çevirebilir. Mevcut durumdan sıkıldığını gösteren bir vücut dili kullanabilir. Üye konuşmaya devam ediyorsa cümlesini bitirdiği veya nefes aldığı bir anı izleyerek araya girebilir. Tartışmanın ana temasını bütün üyelere tekrar ederek konuyu dağıtmaya çalışan üyenin de konuya konsantre olmasını sağlayabilir.

Dikkatini konuya veremeyen katılımcı: Grup çalışmalarında bazı katılımcıların dikkatini konuya çekmek oldukça zordur. Bu tür katılımcıların zihinleri başka şeylerle meşguldür. Grup herhangi bir konuyu tartışırken onlar genelde ya ailevi ya da iş hayatıyla ilgili bir sorun üzerinde düşünür. Çoğunlukla tartışılan konuları duymuş olmalarına rağmen anlamazlar ve sorulan sorulara ilgisiz yanıtlar verirler. Bu tür üyelerin grup çalışmalarına herhangi bir katkısı olmaz. Gruptaki görevlerinin ne olduğunu ve grubun hangi amaçla bir araya geldiğini de tam olarak kavrayamazlar. Böyle bir durumda moderatörün yapacağı ilk iş katılımcıya ismiyle hitap ederek soruyu tekrar etmektir. Soru hakkında herhangi bir fikrinin olup olmadığını sorarak üyeyi motive etmeye çalışır. Uygulanabilecek diğer bir metot da soruları tahtaya veya flip kartlara yazarak üyelerin okumasına olanak sağlamaktır. Bu yolla gündemdeki her bir sorunun bütün üyelerce görülmesi ve dikkatlerinin konuya çekilmesi sağlanabilir.

Uzman katılımcı: Uzman katılımcılar grupların ele aldığı konularda diğer üyelere ve hatta bazen moderatöre göre daha çok bilgi ve deneyime sahip olabilir. Bunların gruplardaki varlığı hem grubun başarısı hem de diğer üyelerin yararlanması açısından fırsatlara dönüştürülmelidir. Genellikle fazla saldırgan davranış sergilemez ve yeri geldiğinde diğer üyelere de söz hakkı vermesini bilirler. Ancak böyle olmadığı durumlarda uzmanların katkılarından yararlanmak ve bunu grubun ahengini bozmadan yapmak kuşkusuz moderasyondaki başarıya bağlıdır. Başlangıçta uzman katılımcının tutum ve davranışları diğer üyelerden farklı olabilir. Daha çok konuşma ve daha çok şey anlatma eğiliminde olabilirler. Bunu yaparken kendilerinden emin bir vücut dili sergileyebilirler. Böyle davranışlar hem moderatörü hem de diğer üyeleri rahatsız edebilir. Uzman katılımcıya diğer üyeler gibi davranılırsa hem kendini tam olarak ifade etmesi engellenir hem de katkılarından yararlanılmamış olunur. Bundan dolayı moderatörün uzman katılımcıya belirli düzeyde bir ayrıcalık yapması ancak bunu yaparken diğer üyeleri rahatsız etmemesi arzulanır. Öncelikle uzman katılımcıya söz hakkı verilebilir. Konuşma gereğinden fazla uzuyorsa moderatör araya girerek; “Gördüğümüz kadarıyla bu konuda oldukça fazla bilgi ve deneyime sahipsiniz! Acaba diğer üyelerimizin bu konudaki görüşleri nelerdir?” şeklinde ifadelerle sözü diğer üyelere verebilir. Bazen uzman katılımcının ifadeleri doğru olmayabilir. Yanlış bilgiler veren bir konuşmacıya uzun süre konuşma hakkı vermek hem grup çalışmasını aksatır hem de diğer üyeleri rahatsız eder. Bu durumu fark eden moderatör uygun bir zamanda araya girerek; “Bu düşüncenizin doğru olduğundan emin misiniz? Acaba başka bakış açıları var mıdır? Diğer üyelerimiz sizin gibi mi düşünüyor?” şeklinde ifadelerle sözü diğer üyelere vermeye çalışır.

Baskın katılımcı: Grup çalışmalarında bütün üyelerin görüş ve katkılarının alınması, varılan kararın grubun ortak kararı olması açısından çok önemlidir. Ancak gruplarda diğer üyelere göre daha dominant olan ve grubu kontrol altında tutmaya çalışan üyeler olabilir. Bu üyeler genellikle bütün konularda konuşmak isteyen, diğer üyeler konuşurken sözlerini sık sık kesen ve kendi görüşlerinin hakikat veya gerçek olduğunda ısrarcı olan kişilerdir. Gruplarda bu tür üyelerin varlığı, diğer katılımcıların genellikle daha az katkı sağlamasına neden olur. Üyelerin çoğu böyle bir durumdan hoşnut olmaz. Düşüncesini ifade

etmek isteyen veya sözü kesilen bir üye grup çalışmalarına yeterince katkı sağlayamaz. Kendisine yeterince söz hakkı verilmeyen ve bir üye olarak konuşma hakkı elinden alınan üyeler grup çalışmasından vazgeçebilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için moderatörün ön hazırlık yapması gerekir. Ön hazırlık yapmayan moderatörler çoğunlukla aşağıdaki yöntemlere başvurarak sorunu çözmeye çalışabilir: “Özür dilerim, sanırım yeterince konuştunuz. Gruptaki diğer üyelere de söz hakkı vermemiz gerekiyor” ifadeleri kullanılabilir. Bu durumda baskın katılımcılar moderatörle de tartışmaya başlayabilir. Yapılan uyarıyı grup çalışmaları kurallarını bilmedikleri yönünde bir saldırı olarak da algılayabilirler. Böylece grup çalışmaları bir çıkmaza doğru sürüklenebilir. İzlenebilecek diğer bir yöntem ise dominant üyelerle çalışmaya ara verildiğinde özel olarak konuşmaktır. Üyelere kibar bir dille yapılmakta olan çalışmanın bir grup çalışması olduğunu, bütün grubun dinlenmesi gerektiğini ve kendilerinin tavır ve davranışlarıyla bu çalışmayı zorlaştırdıkları söylenmelidir. Burada moderatörün üyeleri aşırı bir şekilde eleştirmemesi ve onlarla karşılıklı tartışmaya girmemesi gerekir.

Önceden hazırlanan moderatörler ise dominant katılımcıların bulunduğu gruplarda aşağıdaki yöntemleri izler:

a) Bütün çalışmayı önceden organize eder. b) Salondaki herkese konuşma hakkı verir.

c) Alt gruplar oluşturarak konunun önce tartışılmasını daha sonra da bütün gruba sunulmasını sağlar.

d) Her bir katılımcıya toplantıdan önce veya toplantı sırasında izlenecek tartışma metotları ile ilgili önerilerini sorar veya bunları yazmalarını ister.

e) Gruba, ortak amaca ulaşmak için bütün üyelerin katılımının önemli olduğunu hatırlatır.

f) Toplantıdan önce grubun çalışma kuralları oluşturmasını ve toplantı sırasında bunlara uyulmasını sağlar.

g) Grubun çalışma süreci, üzerinde anlaşılan konular ve amaçların gerçekleşme durumu ile ilgili notlar tutar.

h) Grup üyelerinden toplantının güçlü ve zayıf yönlerini sorar. Zayıf yönlerin sonraki toplantılarda yinelenmemesi için gerekli önlemleri alır.

Saygısız katılımcı: Grup çalışmalarını çıkmaza sürükleyen en önemli faktörlerden biri saygısız katılımcılardır. Saygısızlık kendini farklı davranışlarda gösterebilir. Bunlardan bazıları; sık sık üyelerin ve moderatörün sözünü kesmek, ses tonunu yükselterek tehditkâr bir şekilde konuşmak, söylenenleri dinlememek, farklı bakış açılarına şiddetle karşı çıkmak, bakışlarla üyeleri aşağılamak ve etik sınırları aşan el kol hareketleri yapmaktır. Saygısız katılımcılar çoğu zaman kendi fikirlerinin, inançlarının ve siyasi görüşlerinin diğer katılımcılardan üstün olduğunu vurgulayarak onlar üzerinde baskı kurmaya çalışırlar. Bütün bu kuralları bozucu davranışlar gruplarda işlerin

planlandığı gibi yürümesini engeller. Moderatör olarak uygulanabilecek ilk yöntem gruptaki farklı bakış açılarının ve görüşlerin normal olduğunu belirterek grup çalışmasında bütün üyelere söz hakkı verilmesi gerektiğini vurgulamaktır. Saygısız üyeye, doğru iletişim kurallarını hatırlatır. Grupta bütün üyelerin birbiriyle hemfikir olmasının beklenmediğini, ancak bütün fikirlere saygı duyulması ve bu fikirleri ileri süren üyelerin dinlenmesi gerektiğini belirtir. Ancak bu yöntem işe yaramıyorsa ve saygısız katılımcı eylemlerine devam ediyorsa moderatör grup çalışmasına belirli bir ara verebilir. Arada katılımcıyla konuşarak saygısız davranışlarının devam etmesi halinde gruptan ihraç edileceğini söyleyebilir.