Yatırım Ortaklıkları

Yatırım ortaklıkları, Sermaye Piyasası Kurulu’na göre, sermaye piyasası araçlarını kullanarak hem ulusal hem de uluslararası borsa veya piyasalarda işlemlere tabi tutulan kıymetli madenlerin işletilmesi amacıyla anonim şirket şeklinde kurulmuş sermaye piyasası kurumları şeklinde tanımlanmaktadır. Yatırım ortaklıkları borsa veya piyasalarda faaliyette bulunan düşük bütçeli kullanıcıların birikimlerinin işletilmesi sonucunda kazanç elde etmektedir. Yatırım ortaklıkları sadece sermaye piyasası araçları ile altın ve diğer kıymetli madenleri işletmekle sorumludurlar. Bu sorumluluk küçük yatırımcıların kaynaklarını etkin kullanılmasını sağlamakla birlikte oluşabilecek risklerin azalmasına neden olmaktadır455_.

Yatırım ortaklıkları faaliyetlerinin temelinde oluşabilecek risklerin dağıtılması, profesyonel bir yönetimin varlığı, menkul kıymet portföylerini işletmek, ortaklıktan doğan hakların kullanılması ve portföyde yer alan menkul kıymetlerin korunması ilkelerine göre faaliyetlerini gerçekleştirmektedirler. Yatırım ortaklıkları bağımsız denetime tabi kuruluşlardır. Yatırım ortaklıklarının faaliyet sonuçları aktardığı finansal tabloları Kurul tarafından denetleme yetkisi verilmiş olan bir bağımsız denetim kuruluşu tarafından 6. ve 12. ay faaliyet sonucunda denetlemeye tabi tutulmaktadırlar456_.

Yatırım ortaklıkları Kurul tarafından yayınlanmış olan finansal raporlama standartları çerçevesinde özel hükümleri saklı kalmak şartıyla 6 aylık ara dönem finansal tablolarını sınırlı bağımsız denetimden geçirme zorunluluğu vardır. Ayrıca sermaye piyasası araçlarının halka arzı için Kurula başvuru yapılması, birleşme, bölünme, devir ve tasfiye durumlarında özel bağımsız denetime tabi tutulma zorunluluğu söz konusudur. Özel bağımsız denetim kuruluşların finansal tablolarının bağımsız denetim çalışmalarının başladığı ay sonu veya daha sonraki bir tarihte

455 _{SPK, Yatırımcı Bilgilendirme Kitapçığı-4,http://www.tml.web.tr/download/yatirim-ortakliklari.} pdf, 21.01.2017, 4-5.

456 _{SPK, Yatırımcı Bilgilendirme Kitapçığı-4,http://www.tml.web.tr/download/yatirim-ortakliklari.} pdf, 21.01.2017, 12.

148 hazırlanmış olmalı ve bağımsız denetim sözleşmesinin imzalandığı tarihte başladığı kabul edilmektedir457.

Yatırım ortaklıkları, Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları ve Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı olmak üzere üçe ayrılarak incelenmektedir.

Yatırım ortaklıkları işletmelerin bağımsız denetim raporları ile yakından ilgilenmektedir. Ortaklığı kabul edilen işletmelerin bağımsız denetim raporları, işletmelerin ekonomik durumu veya ileride işletmenin yatırım işlemleri konusunda herhangi bir sıkıntısının olup olmadığını görme fırsatı sağlamaktadır. Olumlu denetim sonuçları öz konusu ise yatırım ortaklığı için işletme kabul edilir, aksi durumda ise işletmenin reddine karar verilmektedir. Ayrıca, yatırım ortaklıkları hem yatırım kuruluşları hem de yatırım yapacak olan işletmeler karşılıklı olarak bağımsız denetim raporlarını dikkate alarak karar vermektedir.

a) Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları

Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları (GSYO), 9 Ekim 2013 tarih ve 28790 sayılı resmî gazetede yayınlanan “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliğinde” faaliyetlere ilişkin bilgiler belirlenmiştir. Bu tebliğe göre girişim sermayesi yatırım ortaklıkları; belirlenen usul ve esaslar dikkate alınarak anonim ortaklıklar şeklinde faaliyetlerini sürdüren, sermaye piyasası araçlarını ve Kurul tarafından belirlenen varlık ve haklardan oluşacak portföyleri işletme görevine sahip ortaklıklar olarak belirlenmiştir458. Ayrıca kayıtlı sermayeli olarak faaliyetine başlayan ve girişim sermayesi yatırımı yapmak için kurulan ortaklıklara girişim sermayesi yatırım ortaklığı denilmektedir459_.

Girişim sermayesi yatırım ortaklıkları anonim ortaklıklar şeklinde kurulmasından dolayı halka arz edildikleri hesap dönemi itibariyle bağımsız denetime tabi tutulmaktadırlar. Girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının faaliyet sonuçları aktardığı finansal tabloları Kurul tarafından denetleme yetkisi verilmiş olan bir bağımsız denetim kuruluşu tarafından 6. ve 12. ay faaliyet sonucunda denetlemeye

457 _{Sarıkamış ve Diğerleri, 270.}

458 _{SPK, Seri (III-48.3) nolu tebliğ, www.spk.gov.tr, 24.01.2017}

459 _{Şenol Babuşçu, Adalet Hazar ve Sedat Yenice, Sermaye Piyasası Hukuku ve Anonim Şirketler}

Hukuku/SPK- Kredi Derecelendirme, 2. Baskı, Ankara: Akademi Consulting and Training, 2012, 49.

149 tabi tutulmaktadırlar. Ayrıca borsada faaliyet gösteren ortaklıkların bağımsız denetimi 3. ve 9. aylar itibariyle oluşturdukları finansal tablolarını borsaya iletmek zorundadırlar. Fakat hisselerini sadece nitelikli yatırımcılara arz eden GSYO’lar ara dönemde oluşturulan finansal tablolarının bağımsız denetime tabi tutulması gerekmemektedir. Sadece 6. ve 12. ay faaliyet sonucunda denetlemeye tabi tutulmaktadırlar460_.

b) Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları

Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, 22 Temmuz 1995 tarihinde yayımlanan “Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği” ( Seri VI No 11 ) ile faaliyetlerine başlamış bulunmaktadır. Günümüzde ise, 17 Ocak 2017 tarih ve 29951 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.1)’nin Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (III-48.1b)”, gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşundan itibaren gerçekleştirilecek faaliyetlere ilişkin her türlü esasları düzenlemektedir.

Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği tarafından yapılan çalışma sonucunda kıymetli madenlerden (altın) sonra tercih edilen yatırım aracı olduğu tespit edilmiştir461.

Türkiye’de yaklaşık olarak 22 yıldır faaliyet gösteren gayrimenkul yatırım ortaklıkları borçlanma sınırlamaları nedeniyle negatif sermaye riskini ortadan kaldırarak düşük riskli bir gayrimenkul yatırım imkânı sunmaktadır. Yatırımcıların istedikleri zaman ve büyüklükte borsada alım veya satım işlemlerini gerçekleştirmede avantaj sağlamaktadır462_{. Ayrıca gayrimenkul yatırım ortaklıkları,}

sermaye piyasası araçlarını alma, satma ve ödünç verme işlemleri ile repo işlemleri yapabilmektedirler. Bununla birlikte GYO hisselerinin borsada işlem görmesinden dolayı likiditesi yüksek yatırım yapma fırsatı sağlamaktadır. SPK hükümleri çerçevesinde elde etmiş oldukları getirisi yüksek gayrimenkuller, gayrinekullere dayalı projeler, portföylerindeki gayrimenkullerden elde edilecek olan kazanç ve gelirleri ortaklarına dağıtmaktadır. Ayrıca GYO’ların kurumlar vergisi muafiyetinin

460 _{http://www.spk.gov.tr/Sayfa/Index/16/5, 24.01.2017}

461 _{Humeyra, Burucu ve F. Yıldız Contuk, Türk Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarında Rekabet Yapısı,}

Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Cilt 53, Sayı 615, 2016, 90.

462 _{Ersun Bayraktaroğlu, Dünyada ve Türkiye’de Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, GYODER}

Sektör Buluşma Konferansı, 2013, 8, http://www.gyoder.org.tr/konferanslar/gyoder-sektor- bulusmasi-gayrimenkul-sektorunun-yeni-dinamikleri, 28.01.2017

150 olması bir başka avantajı olarak değerlendirilebilir. Gayrimenkul piyasasından çok finansal piyasalardaki değişim ve işlem hacimlerine bağımlı fiyat hareketliliği, hisse fiyatlarındaki ani değişmeler ve temettü dağıtım politikalarındaki belirsizlikler gayrimenkul yatırım ortaklıklarının dezavantajları olarak görülmektedir463_.

GYO’lar faaliyete başladığı dönemden itibaren günümüze kadar geçen süreçte portföy değerini 2012 yılı sonuna kadar %35 artış sağladığı görülmektedir. Belirlenen portföy değerleri 1997 tarihinde %2, 1998 tarihinde %5, 1999 ile 2001 tarihleri arsında %8, 2002 ile 2004 tarihleri arasında %9, 2005 tarihinde %10, 2006 tarihinde %11, 2007 tarihinde %13, 2008 ile 2009 tarihleri arasında %14, 2010 tarihinde %21, 2011 tarihinde %23, 2012 tarihinde %26 ve 2013 tarihinde %29464, 2014 ile 2015 tarihleri arasında %30 oranında piyasa değerlerine sahip olduğu belirlenmiştir465_{. GYO sektörünün kuruluş ve gelişme dönemine kadar olan süreçte}

bu denli büyümesi sektöre olan ilginin arttığını göstermektedir. Dolayısıyla GYO’nın denetimi de önemli bir konu haline gelmiştir.

GYO’lar faaliyet sonuçlarının sunulduğu finansal tabloların hazırlanması, ilgililere raporlanması ve iletilmesinde Kurul tarafından kabul edilmiş olan finansal raporlamaya ilişkin düzenlemelere uygun olarak yapılmalıdır466_{.Gayrimenkul yatırım}

ortaklıkları, faaliyet sonuçlarının aktarıldığı finansal raporlarını üç aylık dönemler itibariyle hazırlamak zorundadır. Hazırlanan bu raporlar ile bağımsız denetim raporlarını elektronik imzalı olarak kamuyu aydınlatma platformuna göndermek zorundadırlar467_.

GYO’lar girişim sermayesi yatırım ortaklıkları gibi bağımsız denetime tabi tutulmaktadırlar. GYO’nın faaliyet sonuçları aktardığı finansal tabloları Kurul

463 _{Önder Halisdemir, Gayrimenkul Sektörü İçin Yeni Nesil Finans Araçları, GYODER Sektör}

Buluşma Konferansı, 2013, 6, http://www.gyoder.org.tr/img/mc-content/20131025133044_2641 dronderhalisdemir.pdf, 17.01.2017; Yener Coşkun, GYO Sektörü Neden Hızla Büyüdü? Madalyonun Parlak Yüzü, 2016, http://gayrimenkulturkiye.com/2016/09/21/gyo-sektoru-hizla-buyudu- madalyonun-parlak-yuzu/, 17.01.2017.

464 _{Aydın Seymen, Gayrimenkullerin Finansa Kazandırılması, GYODER Sektör Buluşma}

Konferansı, 2013, 5, http://www.gyoder.org.tr/img/mc-content/20131025132734_2975

draydinseyman.pdf, 17.01.2017

465 _{Yener Coşkun, GYO Sektörü Neden Hızla Büyüdü? Madalyonun Parlak Yüzü, 2016,} http://gayrimenkulturkiye.com/2016/09/21/gyo-sektoru-hizla-buyudu-madalyonun-parlak-yuzu/ 19.01.2017

466 _{SPK, Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.1), madde 38.}

151 tarafından denetleme yetkisi verilmiş olan bir bağımsız denetim kuruluşu tarafından 6. ve 12. ay faaliyet sonucunda denetlemeye tabi tutulmaktadırlar.

c) Menkul Kıymet Yatırım Ortaklığı

Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, SPK tarafından 27 Mayıs 2015 tarihli ve 29368 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği (III-48.5)” ile gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin belirlenmesi ve düzenlenmesi sağlanmıştır. MKYO’lar kayıtlı sermayeli anonim şirket şeklinde ve SPK Seri III-48.5 tebliği ve madde 6’da468_{yer alan kuruluş şartlarını yerine getirerek}

kurulan ortaklıklardır469_.

MKYO tarafından gerçekleştirilen bütün faaliyetler Kurul denetimine tabi tutulmaktadır. Faaliyetlerin denetimi Kurul tarafından belirlenen finansal raporlama esasları dikkate alınarak gerçekleştirilmektedir. Ortaklıklar her faaliyet dönemine ilişkin olarak bir denetçi seçmektedir470_.

MKYO’lar GSYO ve GYO’lar gibi bağımsız denetime tabi tutulmaktadırlar. MKYO’nın faaliyet sonuçları aktardığı finansal tabloları Kurul tarafından denetleme yetkisi verilmiş olan bir bağımsız denetim kuruluşu tarafından 6. ve 12. ay faaliyet sonucunda denetlemeye tabi tutulmaktadırlar.