Denetim Kuruluşu Rotasyon Uygulaması

Kelime manası yer değiştirme olan rotasyon, muhasebe literatüründe herhangi bir birimde görev yapanların belirlenmiş aralıklarla yer değiştirmeleri olarak tanımlanmaktadır. Burada birim olarak belirtilen denetim faaliyetinin yürütüldüğü yerler, çalışan görevliler ise denetçiler olarak belirtilmektedir. İç rotasyon, denetim

266 _{Benito Arruñada, Audit Quality: Attributes, Private Safeguards and The Role of Regulation, The}

European Accounting Review, 9-2, 2000, 206.

75 kuruluşu içinde bir denetçi değişimini temsil ederken, dış rotasyon bütün denetim kuruluşlarının değiştirilmesi ile ilişkilidir268_.

Denetim kuruluşlarında rotasyon uygulamaları yaşanan krizlerin etkileri önemi artmıştır. Bu tür krizlerin sonucunda genellikle denetim kalitesinin artırılması veya kalitenin sorgulanması ön plana çıkmaktadır269_{. Genellikle, denetim kuruluşları}

zorunlu rotasyon üzerinde odaklanmıştır. Zorunlu rotasyon ile birlikte denetçiler veya denetçi bağımsızlığı üzerinde müşterilerin etkisini azaltarak denetim kalitesini artırmayı amaçlamaktadırlar270_{. Zorunlu rotasyon uygulamalarında olumsuz görüşe} sahip araştırmacılar, yeni müşterilere standartların altında denetimler yapmasının nedenini, denetçilerin bu işletmeler hakkında daha az bilgiye sahip olmasından kaynaklandığını savunmaktadır271. Ayrıca, yeni atanan denetçilerin tecrübe eksikliğinden dolayı ilk denetim deneyiminde kolayca müşterilerin görüşlerinden etkilendiği belirtilmiştir272_.

Zorunlu denetim rotasyonu denetçi bağımsızlığı nedeniyle finansal tabloların kalitesini artırmak için bir araç olarak birçok ülkede kabul edilmiştir273_. Özellikle Çin’de 2003 yılında ilgili komisyon (Çin Menkul Kıymetler Düzenleme Komisyonu ve Çin Maliye Bakanlığı) tarafından denetçi bağımsızlığı ve denetim kalitesini artırmak için zorunlu denetim ortağı rotasyon kuralı yayınlanmıştır274_.

Chi ve arkadaşları (2009) da Tayvan’da yaptığı çalışmasında kuruluşların zorunlu denetçi ortağı rotasyonunun denetim kalitesini artırdığı inancının doğru olmadığını

268 _{Patrick Velte ve Carl-Christian Freidank, The Link Between in-and External Rotation of the} Auditor and the Quality of Financial Accounting and External Audit, European Journal of Law and Economics, Volume 40, Issue 2, 2015, 226.

269 _{Ergün Kış, Zorunlu Denetim Firması Rotasyonu: Denetim Kalitesiİçin Bir Fırsat Mı Tehdit mi?,}

KPMG-Denetimin Değeri, Günce Reklam Yayıncılık Matbaa San. ve Tic. Ltd. Şti, İstanbul, 2016, 106.

270 _{Randal J. Elder, Suzanne Lowensohn ve Jacqueline L. Reck, Audit Firm Rotation,} AuditorSpecialization, and Audit Quality in the Municipal Audit Context, Journal of Governmental & Nonprofit Accounting, Volume 4, 2015, 75; Richard G. Brody ve Stephen A. Moscove, Mandatory Auditor Rotation. National Public Accountant, Vol. 43, 1998, 35.

271 _{Van E. Johnson, Inder K. Khurana ve J. Kenneth Reynolds, Audit-Firm Tenure and the Quality of} Financial Reports, Contemporary Accounting Research, Vol. 19, 2002, 654-655. Bkz. (Stanley ve DeZoort 2007; Carcello ve Nagy 2004; Walker, Lewis ve Casterella 2001)

272 _{Emiliano Ruiz-Barbadillo, Nieves Gomez-Aguilar ve Estibaliz Biedma-Lopez, Long-Term Audit} Engagements and Opinion Shopping: Spanish Evidence, Accounting Forum, Vol. 30, 2006, 64-65. Bkz.(Geiger ve Raghunandan 2002; Elder, Lowensohn ve Reck, 2015).

273 _{Lan Jyh-shyan, Audit Partner Rotation, Audit Quality, and Dynamic Industry Structure, Journal of}

Modern Accounting and Auditing, Vol. 10, Iss. 5, 2014, 529.

274 _{Sati P. Bandyopadhyay, Changling Chen ve Yingmin Yu, Mandatory Audit Partner Rotation, Audit} Market Concentration, and Audit Quality: Evidence from China, Advances in Accounting, incorporating Advances in International Accounting, Vol. 30, 2014, 18.

76 kanıtlamışlardır. Bunun nedeni denetim sözleşmelerinin yapıldığı ilk yıllarda müşteri kuruluşların özelliklerinin tanınmaması ve ilgili finansal tablolardaki hile ve hataların belirlenme olasılığının düşük olmasıdır. Noordin (1990) Malezya’daki denetçi bağımsızlığını etkileyen sorunlar üzerine yaptığı çalışmasında dürüstlük ve tarafsızlıktan kaçınılması, denetim personelinin rotasyonu ile azaltılabileceğini belirtmiştir.

Zorunlu denetim kuruluşu rotasyonu, daha rekabetçi bir pazar oluşmasına ve düşük fiyatlandırma yapılmasına inkan sağlayacaktır275_{. Denetçilerin sistematik rotasyon} politikası denetim kalitesini artıracaktır276_{. Svanberg ve Öhman (2015) tarafından}

gerçekleştirilen çalışmaya göre, denetçi görev süresinin denetim kuruluşu yönetimine yarar sağlayabileceği ve denetçi görev süresi ile denetçinin rızası ile yakın bir ilişkinin olduğu dolayısıyla denetçi rotasyonunun yararlı olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Rotasyon uygulamalarında işletme yönetimi, beş yıllık faaliyet dönemi sonrasında personelinin değişmesi gerektiğini, bunun temel nedeni ise denetçilerin bağımsızlığının zedelenmesini engellediğini belirtirken,277 _{mevcut ortamda daha}

uzun denetim faaliyetlerinin birtakım maliyetleri de artırdığını belirlemiştir278. Örneğin, Politikacılar, analistler ve küçük denetim kuruluşları, denetçilerin objektiflik ve bağımsızlığın engellenmesine yönelik bir çözüm olarak zorunlu denetçi rotasyonunun olması gerektiğini savunmaktadırlar. Öte yandan, akademisyenler, şirketler ve büyük denetim kuruluşları zorunlu denetçi kuruluşu rotasyonuna karşı olma eğilimindedirler, çünkü değişen denetçilerin maliyeti artırdığı görüşüne sahiptirler279. Ayrıca, faaliyet boyutu geniş olan işletmelerde denetim faaliyetlerini yürütecek denetim kuruluşlarının mevcut olmaması rotasyonu gerçekleştirmede

275 _{Judith Welschen, Sarbanes-Oxley and Auditor Independence: A Critical Examination, Department} of Accountancy Faculty of Economics and Business, University of Amsterdam, Bachelor Thesis, 2009, 13.

276 _{Ramy Elitzur ve Haim Falk, Planned Audit Quality, Journal of Accounting and Public Policy,} Volume 15, Issue 3, 1996, 247.

277 _{Marianne Ojo, Avoiding Another Enron: The Role ofthe External Auditor in}

FinancialRegulation and Supervision, MPRA Paper No. 1591, posted 28, January 2007, 8.

278 _{James N. Myers, Linda A. Myers, ve Thomas C. Omer, Exploring the Term of the Auditor‐Client} Relationship and the Quality of Earnings: A Case for Mandatory Auditor Rotation?, The Accounting Review, Vol. 78, Iss. 3, 2003, 779.

279 _{Soo Young Kwon, Youngdeok Lim ve Roger Simnett, Mandatory Audit Firm Rotation and Audit} Quality: Evidence from the Korean Audit Market, Auditing: A Journal of Practice and Theory, Vol. 33, Iss. 4, 2010, 6.

77 güçlük yaratmaktadır280_{. Her iki görüşe sahip olan gruplar, kendi çıkarları açısından}

haklı sebepler sunmaktadır. Dolayısıyla zorunlu denetçi rotasyonu işletmelerin çıkarlarına olumlu anlamda etkiliyorsa kabul edilebilir, olumsuz bir etkisi söz konusu ise kabul edilemez bir uygulama olarak görülmektedir.