Avrupa Birliği Düzenlemeleri

AB hukuki düzenlemelerinin tamamı Topluluk Müktesebatı (The Acquis Communautaire) olarak adlandırılmaktadır ve tüm AB üyelerinin bu hükümlere bağlı kalma zorunluluğu vardır353_{. AB tarafından üye ülkelerin denetim faaliyetlerinin}

incelenmesi ve ilgili mevzuatların, standartların uygulanıp uygulanılmadığının kontrolünü Avrupa Sayıştayı (European Court of Auditors - ECA) tarafından yapılmaktadır354_{. ECA, AB’nin dış denetçisidir. Çalışmaları, AB’nin finansal}

raporlamasına, bütçesinin ve politikalarının uygulanmasına odaklanmıştır. Diğer yüksek denetim kurumları ile uyumlu olarak ECA finansal, uygunluk ve performans denetimi gibi üç farklı denetimi yürütmektedir. ECA’nın denetimleri karmaşık ve tekniktir, tamamlanması için önemli kaynaklar gerekmektedir. Denetim konuları risk, kamu yararı ve olası etkiye göre seçilir, ECA kaynaklarının kullanımını en üst düzeye çıkarmayı amaçlamaktadır355_.

ECA denetimlerini, belirli AB bağlamları için geçerli olan uluslararası denetim standartları ve etik kurallarına uygun olarak gerçekleştirir. Bu standartlar ECA’nın çalışmalarının kalitesinin ve profesyonelliğinin ve verimliliğinin sağlanmasına yardımcı olmaktadır. ECA, uluslararası iş birliğiyle standartların geliştirilmesine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca üye ülkeler hakkında güvence denetim beyanı ve performans denetimlerini yönlendirmektedir. Güvence beyanı, ECA’nın AB hesaplarının güvenilirliğini ve bunlara dayanan işlemlerin düzenini denetlediği yıllık bir mali ve uygunluk denetim uygulamasıdır. ECA performans denetimleri, AB gelirinin veya harcamalarının kalitesini ve sağlam finansal yönetim ilkelerinin uygulanıp uygulanmadığını ele almaktadır. Bunlar, bu kaynakların kullanımında ekonomi, verimlilik ve etkinlik elde edip etmediklerini değerlendirmek için AB fonlarını yöneten kurum ve kuruluşların programlarını, operasyonlarını, yönetim sistemlerini ve prosedürlerini incelemeyi içermektedir356_.

AB Denetim Standartlarına göre; Üye Devletler, yasal denetçiler ve denetim

kuruluşlarının, Komisyon tarafından kabul edilen uluslararası denetim standartlarına

353 _{Aksoy, 182.} 354 _{https://www.accountancyeurope.eu/topic/audit/ 23.01.2017.} 355 _{https://europa.eu/ european-union/sites/europaeu/files/docs/body/fiche_16_sent_to_ep_cons_2010-} 12-15_en.pdf, https://europa.eu/european-union/about-eu/institutions-bodies/european-court-auditors _en, 23.01.2017. 356_{https://europa.eu/european-union/about-eu/institutions-bodies/european-court-auditors_en}

103 uygun yasal denetimler yapmalarını istemektedir. Komisyon, aynı konuyu kapsayan uluslararası bir denetim standardını benimsemediği sürece, ulusal denetim standartlarını, usullerini veya gerekliliklerini uygulayabilir. Komisyon, ilgili kanun maddesine uygun olarak belirlenen uluslararası denetleme standartlarını ve denetimi, bağımsızlık ve iç denetime ilişkin yasal denetçilerin ve denetim kuruluşlarının denetim alanlarında kabul etmeye yetkilidir. Komisyon uluslararası denetim standartlarını ancak aşağıdaki hallerde kabul edebilir357_:

a. Doğru yasal işlem, kamu gözetim ve şeffaflık ile geliştirilmiş ve genellikle

uluslararası kabul görmüşse;

b. 2013/34 / EC sayılı Direktifin 4 (3) Maddesinde belirtilen ilkelere uygun

olarak yıllık veya konsolide finansal tablolara yüksek derecede güvenilirlik ve kaliteye katkıda bulunmak;

c. Birliğin kamu yararı için elverişli olan ve

d. Bu Yönerge'nin herhangi bir gerekliliğini değiştirmeyin veya Bölüm IV ve

Madde 27 ve 28'de belirtilenlerden ayrı olarak herhangi bir gereklilik eklemez.

AB’nde Kalite Güvence Sistemi; Her üye devlet, tüm görevlendirilmiş denetçilerin

ve denetim kuruluşlarının en azından aşağıdaki kriterleri karşılayan bir kalite güvencesi sistemine tabi olmasını sağlamalıdır:

a. Kalite güvence sistemi, gözden geçirilen yasal denetçilerden ve denetim

kuruluşlarından bağımsız olacak ve kamu gözetimine tabi olacak şekilde düzenlenecektir;

b. Kalite güvence sistemi için fonlama, görevlendirilmiş denetçiler veya denetim

kuruluşları tarafından olası herhangi bir aşırı etkisi olmaksızın güvenli ve özgürdür;

c. Kalite güvencesi sisteminin yeterli kaynakları olacaktır;

d. Kalite güvencesi incelemelerini yapan kişiler, kalite güvence gözden

geçirmelerine ilişkin spesifik eğitimle birlikte, denetim faaliyetlerinde ve finansal raporlamada yeterli mesleki eğitim ve deneyime sahip olmalıdır;

e. Kalite güvence sistemini gözden geçirme görevlerine ilişkin personel seçimi,

personel ile denetleme görevindeki personelin veya denetim kuruluşu arasında herhangi bir çıkar çatışmasının bulunmadığından emin olmak için tasarlanmış objektif bir usule uygun olarak gerçekleştirilir;

104

f. Kalite güvence sisteminin genel sonuçları yıllık olarak yayınlanacaktır; g. Kalite gözden geçirmelerinin önerileri makul bir süre içinde yasal denetçi

veya denetim kuruluşu tarafından takip edilir; eğer tavsiyeler takip edilmezse, yasal denetçi veya denetim kuruluşu, uygulanabilir olması halinde, Madde 30'da belirtilen disiplin cezaları veya cezalar sistemine tabi olacaktır.

h. Kalite güvencesi incelemeleri, gözden geçirilen yasal denetçi ya da denetim

kuruluşları faaliyetinin kapsamı açısından uygun ve orantılı olacaktır.

AB’nde Kamu Gözetimi; Avrupa Birliğine üye devletler kabul edilmiş standartlar ve

ilkeler çerçevesinde denetçiler ile denetim kuruluşları için etkin bir kamu gözetim sistemi oluşturmak zorundadırlar. Oluşturulacak kamu gözetim sistemi, denetim faaliyetleri alanında uzman kişiler tarafından oluşturulmakla birlikte kamu gözetimi yapan denetçiler dışından bir ekibin yönetimde olması zorunludur. Fakat bazı AB üyelerinin denetimini yaptığı meslek mensuplarını kamu gözetim sisteminin yönetiminde görev vermeleri konusunda serbest bırakılmıştır358_.

Kamu gözetimi sisteminin yönetimini yapacak kişilerin bağımsız ve şeffaf bir seçim ile belirlenmesi gerekmektedir. Seçimlerde olduğu üzere gerçekleştirilen faaliyetlerde de şeffaflık esastır359.

Son zamanlarda AB şirketlerin finansal bilgilerine olan güveni güçlendirmek ve denetim kalitesini arttırmak amacıyla denetim reformunu yayınlamıştır. Bunu başarmak için, yeni denetim mevzuatı, diğerlerinin yanı sıra, denetim piyasasının en üst basamağını daha dinamik hale getirmeyi ve denetçilerin bağımsızlığını arttırmayı amaçlamıştır. Denetim reformu ile birlikte denetim saatlerinin uzaması, çalışma düzenindeki karmaşıklıklar nedeniyle denetim ücretlerinde bir artışın meydana geldiği saptanmıştır. Bununla birlikte denetim dışı ücretlerde düşüşler yaşandığı tespit edilmiştir. Ayrıca bu reformlarla birlikte denetimin kalitesinin de arttığı belirtilmiştir360_.

358 _{http://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5118/Uluslararas%C4%B1-Du%CC%88zenlemeler} 359 _{http://www.kgk.gov.tr/DynamicContentDetail/5118/Uluslararas%C4%B1-Du%CC%88zenlemeler} 360 _{https://www.accountancyeurope.eu/audit/study-on-eu-statutory-audit-reform/, 24.01.2017.}

105

2.6. Bağımsız Denetimde Kalite Kontrolü ile İlgili Türkiye’deki Düzenlemeler

Bu bölümde bağımsız denetim kalitesine ilişkin yapılan 3568 ve 5786 Sayılı Kanunlar, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) Düzenlemeleri, Sermaye Piyasası, Bankacılık Mevzuatı, Sigorta Mevzuatı ve Enerji Piyasası Mevzuatı hakkında yapılan düzenlemeler açıklanmıştır.

2.6.1. 3568 ve 5786 Sayılı Kanun’daki Düzenlemeler

13 Haziran 1989 tarihinde kabul edilen 3568 sayılı kanun 26 Temmuz 2008 tarihinde revize edilerek kabul edilen 5786 sayılı “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu” Türkiye’de muhasebe ve denetim faaliyetleri adına kabul edilmiş en önemli adımlardan birisidir. Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavir olarak kanunda adlandırılan meslek mensupları, işletme faaliyetlerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde, mesleki standartları dikkate alarak denetimini yaptığı mükellef ile devlet arasındaki köprü görevini üstlenmiştir. Ayrıca Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik meslekleri ve hizmetleri ile Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) kurulmuştur361_.

TÜRMOB, muhasebe meslek mensuplarının ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleki gelişmesini sağlamak ve meslek mensupları arasındaki iletişimi kuvvetlendirmek amacıyla kurulmuştur362_.

Muhasebe meslek mensubu olabilmek için TÜRMOB tarafından yapılacak olan staj ve yeterlilik sınavında başarılı olarak serbest muhasebeci mali müşavirlik veya yeminli mali müşavirlik ruhsatını almak gerekmektedir. 5786 sayılı Kanunla birlikte Türkiye’de denetim hizmetlerinin daha sağlıklı sağlanması amacıyla Yeminli Mali Müşavirlere önemli görevler yüklenmiştir. Yeminli malî müşavirler gerçek ve tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin finansal tablolarının ve beyannamelerinin mevzuat hükümleri, muhasebe prensipleri ile muhasebe

361 _{SMMM ve YMM Kanunu, (2008): mad:1, http://www.istanbulsmmmodasi.org.tr} /html.asp?id=3989, 23.01.2017.

362 _{SMMM ve YMM Kanunu, 2008, mad:14, http://www.istanbulsmmmodasi.org.tr/html.asp?id} =3989, 23.01.2017.

106 standartlarına uygunluğunu ve hesapların denetim standartlarına göre incelediğini tasdik etmekle görevlendirilmiştir363.

TÜRMOB, 1 Kasım 2010 tarihinde 27746 sayılı tebliğ ile bağımsız denetim merkezi kurulmasına ilişkin esaslar hakkında 1 nolu tebliğ yayınlanmıştır. Bu tebliğ ile muhasebe mesleğinin tarafsızlığı ve bağımsızlığının korunması, muhasebe meslek mensupları ve muhasebe denetimine olan güvenin sürdürülmesini sağlamak amacındadır. Ayrıca bağımsız denetim kuruluşlarının kalite güvence sistemlerinin izlenilmesi amacıyla “Kalite Güvence Sistemi İzleme Müdürlüğü” kurulmulştur. Denetim kuruluşlarının kalite güvence sistemi inceleme uzmanlığı eğitim programı TÜRMOB Bağımsız Denetim Merkezi tarafından düzenlenmektedir. Böylece uzmanlar sayesinde denetim faaliyetleri ve meslek mensuplarının kalitesinin arttırılması sağlanmış olacaktır364_.

2.6.2. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu