Portföy Saklama Kuruluşları

Portföy Saklama Kuruluşlarının 2 Temmuz.2013 tarih ve 28695 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan “Seri III-56.1Portföy Saklama Hizmetine ve Bu Hizmette Bulunacak Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği” ile faaliyetine ilişkin düzenlemeler belirlenmiştir.

Portföy saklama hizmeti, yatırım kuruluşlarının sahip olduğu finansal varlıklarının saklanması, kayıt altına alınması işlemlerini gerçekleştirilmesinde rol alacak portföy saklayıcısının (Takasbank ve portföy saklama hizmeti verme konusunda Kurulca yetkilendirilen banka ve aracı kurumlar) görevlerin488 _{yerine getirilmesidir.}

Portföy Saklama Kuruluşları, düzenlemiş oldukları finansal tablolarının Kurul tarafından belirlenmiş olan denetim standartları çerçevesinde bağımsız denetime tabi tutulmaktadır. Kurul tarafından gerçekleştirilecek olan gözetim ve denetim faaliyetlerine ilişkin olarak derecelendirme kuruluşları her türlü belge ve bilgileri ihtiyaç doğrultusunda ibraz etme mecburiyeti söz konusudur. Ayrıca, faaliyet dönemlerine ilişkin olarak hazırlanan rapor, çalışma kâğıt ve belgeler Kurulun talep

487 _{SPK, Sermaye Piyasası Mevzuatı Çerçevesinde Gayrimenkul Değerleme Hizmeti Verecek} Şirketler ile Bu Şirketlerin Kurulca Listeye Alınmalarına İlişkin Esaslar Hakkında Tebliği (Seri VIII, No: 35), madde: 21.

488 _{(Madde 7) - (1) Portföy saklayıcısı; a) Kolektif yatırım kuruluşlarına ait varlıkların ayrı ayrı,} kolektif yatırım kuruluşuna aidiyeti açıkça belli olacak, kayıp ve hasara uğramayacak şekilde saklanmasını sağlar. b) Belge ve kayıt düzeninde varlıkları, hakları ve bunların hareketlerini kolektif yatırım kuruluşu bazında düzenli olarak takip eder. c) Kolektif yatırım kuruluşlarına ait varlıkları uhdesinde ve diğer kurumlardaki kendi hesaplarında tutamaz ve kendi aktifleriyle ilişkilendiremez. (2) Bir kolektif yatırım kuruluşu portföyüne saklama hizmeti vermek üzere belirlenmiş olan portföy saklayıcısı, saklama hizmetinin fonksiyonel ve hiyerarşik olarak diğer hizmetlerden ayrıştırılması, potansiyel çıkar çatışmalarının düzgün bir şekilde belirlenmesi, önlenmesi, önlenemiyorsa yönetilmesi, gözetimi ve bu durumun kolektif yatırım kuruluşu yatırımcılarına açıklanması kaydıyla ilgili kolektif yatırım kuruluşuna portföy değerleme, operasyon ve muhasebe hizmetleri, katılma payı alım satımına aracılık hizmeti ve Kurulca uygun görülecek diğer hizmetleri verebilir.

(3) Portföy saklayıcısı her gün itibari ile saklamaya konu varlıkların mutabakatını, bu varlıklara merkezi saklama hizmeti veren kurumlar ve Şirket veya yatırım ortaklığı ile yapmalıdır.

(4) Portföy saklayıcısı portföy saklama hizmetini yürütürken karşılaşabileceği çıkar çatışmalarının tanımlanmasını, önlenmesini, yönetimini, gözetimini ve açıklanmasını sağlayacak gerekli politikaları oluşturmak ve bunları uygulamakla yükümlüdür.

159 etme ihtimaline karşı on yıl süre zarfı boyunca saklama mecburiyeti vardır489_.

Ayrıca, yılda en az bir defa olmak üzere portföy saklayıcısının faaliyetlerinin bağımsız denetimden geçme zorunluluğu söz konusudur. Kabul edilen bağımsız denetim sözleşmesinin belirtilmesi ve denetim faaliyetleri sonucunda oluşturulacak olan denetleme raporlarının örneğini altı iş günü içerisinde Kurula iletilmesi zorunludur490.

İşletmeler, portföy saklama kuruluşlarını seçimi yapılırken öncelikle daha önce yapmış olduğu başarılı faaliyetlerine bakmaktadır. Portföy yatırım kuruluşlarının doğru, güvenilir ve şeffaf faaliyetleri işletmelerin kararlarını doğrudan etkilemektedir. Bu faaliyetlerin doğru, güveilir ve şaffaflığı bağımsız denetim sonuçları ile ölçülmektedir. İşletmeler, bağımsız denetim sonuçları olumlu olan portföy saklama kuruluşlarının güvenilirliliği daha yüksek olduğunu düşünmektedir. Dolayısıyla şeçim yaparken bağımsız denetim sonuçları kararlarını etkilemektedir.

3.3.3.2. 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu Uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun Düzenleme ve Denetimine Tabi Şirketler

Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu, 2 Nisan 2015 tarihli ve 29314 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Bankaların Bağımsız DenetimiHakkında Yönetmelik” ve 24 Temmuz 2007 tarihli ve 26592 sayılı tebliğ ile Resmi Gazetelerde yayımlanan “Bağımsız Denetimi Gerçekleştirecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik”26 Temmuz 2011 tarihli ve 28006 sayılı tebliğ ile revize edilerek bankacılık faaliyetlerininizlenmesi ve denetlenmesi, bankalarda bağımsız denetimi gerçekleştirilecek olan kuruluşlar ve denetçilere ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir. Bu yönetmeliklerin temel amacı bankalarda gerçekleştirilecek olan bağımsız denetim faaliyetleri sonucunda sağlıklı ve şeffaf bilgilerin sunulması ve denetim kalitesinin artırılmasıdır.

Bankaların bağımsız denetimi, bankacılık faaliyetlerine ilişkin hesap ve belgelerin düzeni ile faaliyet sonuçlarının belirtildiği finansal tabloların şeffaflığı, doğruluğu ve güvenilirliğinin artırılması amacıyla yürürlükteki mevzuata ve mesleki standartlara

489 _{SPK, Portföy Saklama Hizmetine ve Bu Hizmette Bulunacak Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği} (III-56.1), madde: 17.

490 _{SPK, Portföy Saklama Hizmetine ve Bu Hizmette Bulunacak Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği} (III-56.1), madde: 16.

160 uygun denetim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesidir491. Bankalarda bağımsız denetim faaliyetleri; yıllık denetim, ara denetim, özel amaçlı denetim ve bağımsız denetim faaliyetleri Kanun ve Kanuna ilişkin düzenlemeler, diğer ilgili düzenlemeler ile uluslararası denetim standartları dikkate alarak gerçekleştirilmektedir492_.

Bağımsız denetim kuruluşları denetim sözleşmesi yaptıkları bankalara ilgili yönetmelik ve standartlar çerçevesinde üçer aylık dönemler itibariyle sınırlı bağımsız denetim ve faaliyet dönemlerinin tamamlanmasıyla yıllık bağımsız denetim yapmak zorunluluğu vardır. Ayrıca, bankalar veya bağımsız denetim kuruluşları önemlilik arz eden durumlarda özel amaçlı bağımsız denetim faaliyetlerinin yapılmasını isteme hakkına sahiptir. Bununla birlikte farklı bir bağımsız denetim kuruluşunun denetim faaliyetlerini gerçekleştirilmesini talep etme hakkı da söz konusudur493_.

5411 Sayılı Bankacılık Kanunu Uyarınca Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) Düzenleme ve Denetimine tabi şirketler Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri olmak üzere üç grupta sınıflandırılmaktadır.

Finansal Kiralama494, Faktoring495 ve Finansman496 Şirketleri13 Aralık 2012 tarihli ve 28496 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Finansal kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu” ile kuruluş, faaliyet esasları ve yapılacak olan sözleşmelere ilişkin usuller belirlenmiştir.

491 _{BDDK, Bankaların Bağımsız Denetimi Hakkında Yönetmelik, madde: 4.}

492 _{BDDK, Bağımsız Denetimi Gerçekleştirecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri} Hakkında Yönetmelik, madde: 5

493 _{BDDK, Bankaların Bağımsız Denetimi Hakkında Yönetmelik, madde: 4.}

494 _{Finansal kiralama sözleşmesi, bir finansal kiralama sözleşmesine dayalı olmak koşuluyla, Kanun} veya ilgili mevzuatı uyarınca yetkilendirilen kiralayan tarafından finansman sağlamaya yönelik olarak bir malın mülkiyetinin kira süresi sonunda kiracıya devredilmesi; kiracıya kira süresi sonunda malın rayiç bedelinden düşük bir bedelle satın alma hakkı tanınması; kiralama süresinin malın ekonomik ömrünün yüzde sekseninden daha büyük bir bölümünü kapsaması veya finansal kiralama sözleşmesine göre yapılacak kira ödemelerinin bugünkü değerlerinin toplamının malın rayiç bedelinin yüzde doksanından daha büyük bir değeri oluşturması hâllerinden herhangi birini sağlayan kiralama işlemi olarak tanımlanmaktadır.

495_{Faktoring sözleşmesi; mal veya hizmet satışından doğmuş fatura ile tevsik edilen alacaklar ile} Kurulca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde tevsik edilebilen mal veya hizmet satışına bağlı doğacak alacakları devir almak suretiyle, faktoring şirketinin müşterisine sağladığı tahsilat, borçlu ve müşteri hesaplarının tutulmasının yanı sıra finansman veya faktoring garantisi fonksiyonlarından herhangi birini ya da tümünü içeren sözleşmedir.

496 _{Finansman sözleşmesi, her türlü mal veya hizmet alımının, malı veya hizmeti satın alan gerçek} veya tüzel kişinin nam ve hesabına mal veya hizmetin teslim veya temini ile birlikte doğrudan satıcıya ödeme yapılması suretiyle kredilendirilmesini öngören sözleşmedir

161 Ülkemizde finansal kiralama, faktoring ve finansman faaliyetlerini gerçekleştirmek isteyen işletmelerin ilgili kanun gereği madde 5497’te belirtilen kuruluş şartlarını yerine getirmek zorundadır. Belirtilen şartları sağlayan işletmelerin Kurul tarafından yapılan görüşmelerde en az beş Kurul üyesinin onayı gerekmektedir498_.

Şirketlerin bağımsız denetimi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 26 Eylül 2011 tarihli ve 660 sayılı “Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunun Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 25. maddesinde499

belirtilen mevzuatlar çerçevesinde yapılmaktadır.

497 _{(Madde 5) – (1) Türkiye’de kurulacak bir şirketin; a) Anonim şirket şeklinde kurulması ve kurucu}

ortak sayısının beşten az olmaması, b) Pay senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması, c) Ticaret unvanında “Finansal Kiralama Şirketi”, “Faktoring Şirketi” veya “Finansman Şirketi” ibarelerinden birinin bulunması, ç) Kurucularının bu Kanunda belirtilen şartları haiz olması, d) Yönetim kurulu üyelerinin bu Kanunun kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen nitelikleri ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek mesleki tecrübeyi haiz olması, e) Nakden ve her türlü muvazaadan ari olarak ödenmiş sermayesinin en az yirmi milyon Türk Lirası olması, f) Ana sözleşmesinin bu Kanun hükümlerine uygun olması, g) Kurumun etkin denetimini engellemeyecek şeffaf ve açık bir ortaklık yapısına sahip olması, ğ) Öngörülen faaliyet konularına ait iş planlarını, kuruluşun mali yapısı ile ilgili projeksiyonlarını, ilk üç yıl için bütçe planını ve yapısal örgütlenmesini gösteren bir faaliyet programını ibraz etmesi, şarttır.

(2) Kurul, asgari ödenmiş sermaye tutarını her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan yıllık üretici fiyatları endeksindeki artış oranının gerektirdiği miktarı geçmemek üzere artırmaya yetkilidir.

498 _{Finansal kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu, madde: 4.}

499 _{(Madde 25) ‒ (1) Kurumca yapılacak seçilmiş denetim dosyalarının yeterli testini içeren kalite} güvence sistemi incelemeleri; bağımsız denetim kuruluşlarınca gerçekleştirilmiş denetim çalışmalarının Kurum standart ve düzenlemeleri çerçevesinde gözden geçirilmesi ve bu kuruluşların faaliyetlerinin Kurum düzenlemelerine uygunluğunun denetimi ile harcanan kaynakların nitelik ve niceliği, alınan denetim ücreti ve bağımsız denetim kuruluşunun iç kontrol sistemi ile ilgili değerlendirmesini kapsar. İncelemeler, kamu yararını ilgilendiren kuruluşları denetleyen bağımsız denetim kuruluşları için asgari üç yılda bir, diğerleri için ise asgari altı yılda bir yapılır. Kurumun; planlanmış bu incelemeler yanında ihbar, şikayet, bildirim gibi durumlarda ve gerekli görülen diğer hallerde inceleme yapma ve yaptırma yetkisi saklıdır.

(2) Bağımsız denetçilerin kalite güvence sistemi incelemeleri ise, usul ve esasları Kurul tarafından belirlenen ilkelere uygun olarak Kurum tarafından yapılır. Bu incelemelerin yürütülmesi için Kurum bünyesinde yeterli sayıda kalite güvence uzmanı istihdam edilir.

(3) Kurum, incelemeleri kendi meslek personeli eliyle yürütebileceği gibi, gerekli hallerde kanunlarla belirli alanları düzenleme ve denetleme yetkisini haiz olan Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu ve Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun ilgili denetim birimleri vasıtasıyla da yürütebilir. İnceleme faaliyetleri, ilgili kuruluşların görüşü alınmak suretiyle Kurulca her yıl hazırlanan yıllık inceleme planı kapsamında yürütülür.

(4) Bu maddeye göre yapılacak inceleme sonuçları her yıl bir raporla kamuoyuna açıklanır.

(5) Bağımsız denetçiler ve bağımsız denetim kuruluşları, yapılan incelemeler sonucunda tespit edilen görüş ve öneriler doğrultusunda gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Kurumca belirlenen sürede gerekli tedbirleri almayanlar hakkında uyarı, lisansın askıya alınması ve iptali de dahil olmak üzere uygun yaptırımlar uygulanır.

(6) İnceleme için görevlendirilen kişiler; ilgili rapor, defter, belge ve çalışma kâğıtları ile elektronik, manyetik ve benzeri ortamlarda tutulanlar dahil tüm kayıtları ve sair bilgi ihtiva eden vasıtaları incelemeye ve bunların örneklerini almaya, işlem ve hesapları denetlemeye, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya, gerekli tutanakları düzenlemeye yetkilidir. İlgili kişi ve kuruluşlar da istenilen bilgi, belge, defter ve sair vasıtaların örneklerini ibraz etmek, yazılı ve sözlü bilgi vermek ve

162 İşletmeler gerçekleştirdikleri faaliyetlerine ilişkin olarak yaşayabileceği risklerin belirlenmesi, izlenilmesi ve önlenmesi amacıyla yeterli ve etkin bir iç kontrol sistemi kurmak zorundadır. Aynı zamanda bu sistemin sağlıklı yürütülmesi için yeterli bilgi ve donanıma sahip personellerin görevlendirilmesinden sorumludur. İşletmeler, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu tarafından kabul edilmiş olan esas ve ilkeler çerçevesinde faaliyet sonuçlarını ve düzenlenen finansal raporlarını bilgi kullanıcılarına doğru, yeterli, anlaşılır ve güvenilir bir şekilde sunma zorunluluğu vardır. Ayrıca, faaliyet sonuçlarının denetiminin yapıldığı bağımsız denetim raporlarını Kuruma göndermek zorundadır500_.

İşletmeler, portföy saklama kuruluşlarına karar verirken yaptıkları faaliyetler finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketlerinin seçimi içinde geçerlidir. Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri seçiminde bağımsız denetim sonuçları önemli bir araç olarak kullanılmaktadır.