Talep Yanlı Engeller

Talep yanlı engeller ise daha çok elektronik devlet kullanıcılarının sisteme uyumlarıyla ilgili engellere karşılık gelmektedir. Bu sorunlardan ilki, 1970’lerden bu yana tartışıla gelen iletişim ve bilgi teknolojileri alanında ülkeler arasında ve ülkeler içerisindeki eşitsizlik olgusudur. Bu durum, “bilgi yoksulları/bilgi zenginleri”, “iletişim sahipleri/iletişim yoksunları” gibi bir takım kavramların kullanılmasına yol açmıştır. 1990’ların başından itibaren bilgi toplumu tanımlarının geliştirilmesi ve bu tanımın sosyo-ekonomik faaliyet alanlarının bütününde kökten değişiklere neden olacağı beklentisi sayısal uçurumun önemini daha da arttırmıştır (Tübitak, 2002: 10). Bu süreçte internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte zengin ve fakir ülke ya da bölgeler arasında, farklı sosyal ve ekonomik statülerde, yaş ya da kültürel birikimlerde, kent ve kırsal bölgeler arasındaki farklılıkların; sınıflar arasındaki dijital bölünmeye ilişkin sorunları da arttırdığı ifade edilmektedir (Grönlund, 2002b: 38).

Öyle ki günümüzde elektronik devlet hizmetlerine erişimin ekonomik olanaklar açısından geliştirilmesi, elektronik devlet uygulamalarının hayata geçirilip yaygınlaştırılmasında en önemli engellerden biri olarak görülmektedir (Balcı, 2003: 276). Sayısal uçurumu Baker ve Panagopoulos (2004: 102), üç temel esasta ele almıştır. Bunlar; donanım, ağ ve gelişmiş telekom hizmetlerine erişimi ifade eden

teknolojiye erişim, hangi bilgi ve hizmete erişilebildiğine karşılık gelen içeriğe erişebilme ve gerçek değerle ve aynı zamanda bilgi iletişim teknolojilerinin

kullanımının kullanıcı / vatandaş / iş dünyası tarafından algılanan değerle ilişkilendirilen farkındalık / yarar olarak değerlendirilebilir.

Dünya genelinde internet kullanan kişi sayısı Aralık 2000’de 360,985,492 iken; Aralık 2008’de 1,581,571,589 rakamına ulaşmış ve artış oranı % 338,1 olarak belirlenmiştir (Internet World Stats, 2009). Bu verilere karşın, dünya nüfusu ile oranlandığında değerlerin çok düşük olduğu dikkati çekmektedir.

Farklı sosyo-ekonomik düzeylerdeki bireyler, hane halkı, iş dünyasının internet kullanımı ve bilgiye erişme olanaklarındaki boşluklar olarak tanımlanabilen sayısal uçurumun (OECD, 2001a: 5) üstesinden gelmede sadece kullanıcıların erişebilirliğini artırıcı olanaklar ve bilgisayarlar geliştirmek değil; aynı zamanda kolay ve kullanıcı

dostu web sitelerinin yapılmasını da gerektirmektedir. Kamu sektörü web sitelerinin tasarımcıları, onların sitelerinin az eğitimli ve az deneyimli insanlarca kullanılabilecek, sitelerin ihtiyaç duyduğu kolay kullanım ve tasarımla birlikte kullanım ve etkin bilgi mühendisliği olduğunu zihinlerinde varsayarlar (Stowers, 2004: 179). Sadece bu varsayımda kalmamalı uygulamada da kendini göstermelidir. Nitekim elektronik devlet sistemleri kimi zaman ciddi işlemsel engellemelere neden olan uygulama hatalarını gündeme getirebilmektedir. Örneğin, elektronik devlet hizmetleri için kullanışı zor ara yüzler ya da bilgi iletişim teknolojileri arasındaki uyumsuzluk yoluyla birlikte çalışabilirliklerin yetersizliği kendini gösterebilmektedir (European Commission, 2007: 4).

Elektronik devletin gelişmesi için potansiyel engellerden bir tanesi çevrimiçi bilgilerin güvenliği ve kamunun kaygı duyduğu gizliliktir (Panagopoulos, 2004: 120). Gizlilik / mahremiyet, bilgiye uygun olarak, karar vermeye dayalı, anlaşma, görev ya da sorumluluk durumu olarak ifade edilmektedir (Mullen, 2004: 140). Gizlilik konusunda ayrıca bireyler hakkında verilerinin toplanması konusuna atıfta bulunulur. Çevrimiçi teknoloji, çok hızlı, çok daha fazla bilgiyi depolama, bu verileri bir araya getirme ve kullanıcıların bilgisi olmaksızın bunları gerçekleştirebilmeye izin vermesi gizlilik kaygılarını artırmaktadır (Bélanger ve Hiller, 2006: 54). Nitekim elektronik devletin temelini oluşturan bilgi iletişim ağı, yeterli önlem alınmadığı takdirde iletişim ağı üzerinden gönderilen bilgilerin üçüncü kişilerce erişilmesine gizliliğin ortadan kalkmasına yol açacaktır (İnce, 2001: 35-36). Yaygın olarak elektronik devlet kullanımında, elektronik devlet hizmetlerinin kullanıcıların özel bilgilerini gerektirdiğinden gerekli güvenliği sağlaması ve bilginin gizliliğini koruması gerekmektedir. Kısaca ifade etmek gerekirse insanlar elektronik devlet aracılığıyla sunulan hizmetlere güven duymalıdır (Yee ve ark., 2005: 147-148). Aksi halde vatandaşlar, gizlilik ve güvenlik garantisi olmadan sağlanan elektronik devlet hizmetlerini kullanmaya ilişkin pek de istekli olmayacak (OECD, 2003: 51); bu durum da hizmet alımında geleneksel yöntemleri sürdürme olarak sonuçlanacaktır.

Pek çok vatandaş, bilgi iletişim teknolojilerini kullanma alışkanlığı olmaması, erişimin yetersizliği, eğitimin eksikliği hakkındaki endişeler gibi bir takım

son kullanıcıların evlerinden, kamu kütüphanelerindeki terminallerden ya da iş gibi ikincil kavşaklardan sistemle bağlantı kurma davranışı olarak söylenebilir. Bu parça, bilgi iletişim teknolojilerine öncül bağlantıyı sağlayan hesaba katılan pek çok yolla, bilgiye, hizmetlere, kuruluşlar ve çalışanlarıyla birlikte iletişime erişimdeki bu engeli azaltır (Baker ve Panagopoulos, 2004: 103). Bunun yanında fiziksel engelliler için geliştirilen bir takım sistemler de –örneğin görme engelliler için sesli hizmet sunma seçeneği gibi- onların elektronik devlet hizmetlerine erişimini kolaylaştıracak unsurlardır (Worldbank, 2002: 15). Öte yandan bir diğer eksiklik ise bireylerin hızla gelişen teknolojiden haberdar olması, bilgisayar kullanabilir olması, interneti kullanabilmesi anlamına gelen bilgisayar okuryazarı olmayışıdır. Bireylerin elektronik ortamda sunulan bir bilgiye erişme yollarını bilmesi ve o bilgiyi kullanabilme becerisine sahip olması elektronik devlet uygulamalarından yararlanan bireylerin sayısındaki artışla birlikte o topluma hız ve dinamizm kazandıracaktır (Türkiye Bilişim Derneği, 2004a: 5). Formalitelerden arınmış ve hızlı sonuç alınabilen elektronik devlet uygulamalarıyla geleneksel devlet uygulamalarını karşılaştırma imkanı bulan vatandaşlar, kendilerine sağlanan yaygın erişim imkanlarıyla birlikte elektronik devlet hizmetlerine yöneleceklerdir.

2.7. Elektronik Devlette Zorluklarla Mücadelede Dikkat Edilmesi Gereken