Uzlaşma Tutanaklarında Vergi Hatalarının Olması

Uzlaşmanın hukuki sonuçlarından biri VUK ek madde 6’da yer verilen uzlaşmanın kesinliğidir. “Uzlaşma komisyonlarının tutacakları uzlaşma tutanakları kesin olup gereği vergi dairelerince derhal yerine getirilir. Mükellef veya adına ceza kesilen üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz48 ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz” hükmüne yer verilmiştir. Bu maddeden anlaşıldığı üzere uzlaşma sonucunda tahakkuk eden vergi ve kesilen cezalar için dava açılması veya düzeltme talebinde bulunulması mümkün değildir ve

47 _{“Re’sen ve ikmalen tarh edilen vergiler mükellefin aynı zamanda itiraz edebilecekleri vergiler} olduğuna göre, mükelleflerin itiraz hakları olan ihtirazi kayıtla verdikleri beyannameler üzerine tarh edilen vergilerin de uzlaşma konusuna giren vergilerden sayılması gerekmektedir” (Özbalcı, 1999: 921).

48 _{Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu, 19.2.1993 tarih, E. 1992/118, K. 1993/30 sayılı kararda} “Yükümlü veya ceza muhatabının ancak uzlaşma gerçekleşmediği takdirde dava açabileceği, vergi ve

cezadan biri üzerinde uzlaşma sağlanmışsa verginin ve cezanın dava konusu yapılamayacağı”

idare ile uzlaşmaya varan yükümlü aynı konuda şikâyet yoluna başvurma imkânı da ortadan kalkmaktadır.

Uzlaşma sağlanmasından sonra uzlaşılan tutar konusunda hiçbir mercide şikâyette bulunulamayacağı ve dava açılamayacağı esas olmakla birlikte uzlaşmaya varılan verginin maddi ve hukuki dayanaklarından farklı bir nedenin ortaya çıkması halinde idare inceleme yetkisine sahiptir (Yaşin, 2009: 58). Uzlaşma tutanaklarında uzlaşma sağlandıktan sonra vergi hatası olduğu gerekçesiyle başvurulması sonucu idarenin inceleme yetkisine sahip olması uzlaşmanın kesinliğinin istisnalarından birini oluşturduğu ifade edilebilir.

Çok sık rastlanmamakla birlikte kimi zaman uzlaşma toplantısının sona ermesinden ve tutanakların imzalanmasından sonra vergi hataları fark edilebilir. Türk Vergi Hukukunda yer verilen hata üzerinden vergi alınmaması prensibi doğrultusunda hatalı işlemin düzeltilmesi gereklidir. Buna yönelik hükümler Maliye Bakanlığı özelgelerinde de cevaplandırılmıştır49_.

Vergi konusuna girmeyen veya vergiden muaf olanlara yapılmış olan tarhiyatların, vergiye tabi olmamaları gerekenler adına yapılan tarhiyatların ve aynı

49 _{20.04.2005 tarih ve 17574 Sayılı Özelge ve 02.12.1998 tarih ve 5314 sayılı Özelgelerde hatalı} işlemlerin düzeltilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

Vergi sistemimizde “hata üzerinden vergi alınmaması” esası açık bir şekilde benimsenmiş olup, 213 sayılı VUK’nun 116. 117. ve 118’inci maddelerinde belirtilen vergi hatalarının düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltilmesine imkân tanınmıştır. Bu nedenle;

− Vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden muaf olanlara yapılmış tarhiyatların, − Vergiye tabi olmamaları gerekenler adına yapılan tarhiyatların,

− Aynı vergilendirme dönemi için yapılan mükerrer tarhiyatların,

uzlaşmaya mevzuu edilmiş ve üzerinde uzlaşılmış olması ve hatalı durumun da uzlaşma sırasında dikkate alınmamış olması hallerinde, söz konusu hataların 213 sayılı VUK’nun düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltilmesi mümkün bulunmaktadır (GİB, 2011a).

Yukarıdaki özelgelerden başka 09.12.2001 tarih ve 66094 sayılı Özelge’de gösterilebilir:

“Vergilendirme işleminde uzlaşmaya konu edilmiş ve uzlaşmanın sağlanması sonucu kesinleşmiş bulunan tarhiyatta yapılmış olan mevzu hatasının uzlaşma görüşmeleri sırasında dikkate alınmamış olması nedeniyle, hatalı olarak uzlaşma yoluyla da kesinleşen miktarların düzeltme zamanaşımı hükümleri dikkate alınarak düzeltilebilir”(GİB, 2011a).

Uzlaşma tutanaklarında vergi hatalarının bulunması durumunda uygulanacak hükümlere ilişkin diğer bir açıklamaya da 08.05.2001 tarih ve 25190 sayılı Özelge gösterilebilir:

“Tarhiyat sonrası uzlaşma yoluyla kesinleşen herhangi bir vergilendirme olayında vergi mevzuuna

girmeyen veya vergiden muaf olanlara yapılmış olan tarhiyatlar, vergiye tabi olmamaları gerekenler adına yapılan tarhiyatlar ve aynı vergilendirme dönemi için yapılan mükerrer tarhiyat olarak sayılmış hata türlerinden herhangi birinin yapıldığının tespit edilmesi halinde VUK'nun düzeltme hükümlerine göre düzeltilmesi mümkün bulunmaktadır. Üç bent halinde tanımlanmış olan hata türlerinden herhangi birisinin kapsamında değerlendirilemeyen tarhiyatın VUK'nun düzeltme

vergilendirme dönemi için yapılan mükerrer tarhiyatların uzlaşma mevzuu edilmiş ve üzerinde uzlaşılmış olması ve hatalı durumun uzlaşma sırasında dikkate alınmamış olması hallerinde söz konusu hatalar VUK’nun düzeltme hükümleri çerçevesinde düzeltilecektir (Kaynak, 2007: 86- 87).

Danıştay Üçüncü Dairesince 2005/2364 esas no, 2006/942 sayılı karar doğrultusunda; vergilendirilmeyecek bir unsurun matraha dâhil edilmesi 213 sayılı Kanunu’nun 117'nci maddesine göre açık bir vergi hatası oluşturduğundan, yargı yerlerince daha önce hakkında verilmiş bir karar bulunmayan bu hataların düzeltme hükümlerine göre giderilmesi şartları mevcut olup, tarhiyattan önce uzlaşmaya varılması halinde tutanakla saptanan bu husus hakkında dava açılamayacağına ilişkin vergi hatası kapsamı dışındaki durumlar için öngörülen ek 11'inci maddesine dayanılarak davanın reddi yolunda verilen mahkeme kararının hukuka aykırı olduğunu karara bağlamıştır (Danıştay Başkanlığı, 2011).

Uzlaşma tutanaklarında vergi hatalarının olması halinde nasıl bir prosedürün izleneceği uzlaşmanın tarhiyat öncesi ve sonrası olmasına göre farklılık gösterir. Nezdinde vergi incelemesine başlanmış mükelleflerin adlarına tarhiyat yapılmadan önce kullanabileceği bir hak olan tarhiyat öncesi uzlaşma ile Maliye Bakanlığına vergi incelemesi sonucunda salınacak vergiler ve kesilecek cezalarda tarhiyat öncesi uzlaşma yapma izni verilmiştir.

Tarhiyat öncesi uzlaşmaya başvurabilmek için uzlaşma gününden en az 15 gün önce mükellefe ve komisyona intikal ettirilmesi gereken vergi inceleme raporunun düzenlenmiş olması ve raporda tarhiyat önerilmesi (Yereli, 2008: 827) şartı aranmaktadır. Verginin matrah farkları itibariyle bölünebildiği durumlarda uzlaşma görüşmesi sırasında matrahın bir kısmı için de uzlaşma talep edilebilir. Tarhiyat öncesi uzlaşma görüşmesinin kısmi uzlaşma ile sonuçlanmış olması halinde uzlaşılamayan kısım için tarhiyat sonrası uzlaşma talep edilemez (GİB, 2011b: 12). Uzlaşma Yönetmeliği’nin 7’nci maddesinin ikinci fıkrasında uzlaşma talebinin, ihbarnamede yazılı vergi ve cezanın tamamı için yapılabileceği, tarhiyat sonrası uzlaşmada kısmi uzlaşma talebinde bulunulamayacağı yönünde yapılan düzenleme

Danıştay tarafından iptal edilmiştir50_{. Dolayısıyla, aksi yönde bir düzenleme} bulunmadığından bugün için tarhiyat sonrası uzlaşmada da kısmi uzlaşma talebinde bulunma imkânından söz edilebilir.

Tarhiyat öncesi uzlaşmada vergi hataları inceleme raporunun metin kısmında, raporun dayanağı tutanak, rapor eki ve diğer belgelerde hata söz konusu olmasına rağmen uzlaşma yapılması veya ikinci olarak inceleme raporu ve ekleri dışında tarhiyat öncesi uzlaşma tutanağının düzenlenmesinde hata yapılması şeklinde ortaya çıkabilir. Burada mükellef konuyu vergi dairesine dilekçe ile bildirerek, hatanın düzeltilmesini talep eder. Düzeltme ise uzlaşmanın yenilenmesi ile gerçekleştirilir (Ateşli, 2000: 174).

Tarhiyat sonrası uzlaşma ise, “vergi tarh edildikten veya ceza kesildikten sonra ortaya çıkan ihtilafı yargı yoluna başvurmaksızın taraflar arasında anlaşmaya varılarak çözüme kavuşturulması” olarak tanımlanabilir. Tarhiyat öncesi uzlaşmanın temin edilememesi halinde tarhiyat sonrası da uzlaşma talebinde bulunulamaz. Bu açıdan eğer mükellef, tarhiyat sonrası uzlaşma hakkını kaybetmek istemiyorsa tarhiyat öncesi uzlaşma talebinden vazgeçtiğini yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir.

Tarhiyat sonrası uzlaşma tutanaklarında da daha sonradan vergi hataları yapıldığı fark edilebilir. Tarhiyat sonrası uzlaşmada inceleme raporu ve takdir komisyonu kararlarında hata bulunması veya tarhiyat sonrası uzlaşma tutanağında hata olması şeklinde ortaya çıkabilir. Bu durumda mükellef durumu vergi dairesine dilekçe ile bildirerek hatanın düzeltilmesini talep etmekte ve talebinin vergi dairesince haklı bulunması halinde düzeltme uzlaşmanın yenilenmesi ile gerçekleştirilmektedir (Ateşli, 2000: 174, 177). Ancak Mülga Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 08.03.2005 tarih ve 011226 sayılı yazı ile Mülga Samsun Gelirler Bölge Müdürlüğüne vermiş olduğu görüşte daha önce yapılmış ve tarhiyat öncesi uzlaşılmış bir rapor için söz konusu vergilendirme dönemine ilişkin iş, işlem, hesap ve kayıtların incelenmesi ve neticesinde düzenlenecek inceleme raporunda düzeltme

50 _{Uzlaşma Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik 24.8.1999 tarih ve 23796 sayılı} Resmi Gazete’de yayımlanmış olup adı geçen bölüm Danıştay 4. Dairesinin 14.6.2000 tarih ve

yapılmasının önerilmesi halinde, uzlaşma tutanaklarının iptal edilmeksizin uzlaşma tutanaklarına göre tahakkuk ettirilen vergi miktarlarında gerekli düzeltme işlemlerinin yapılmasının uygun olacağı şeklinde görüş verilmiştir. Sonuç olarak uzlaşma tutanaklarında bulunan vergi hatalarının düzeltileceği ifade edilebilir.