Amerika Birleşik Devletleri

ABD’de vergi uyuşmazlıklarının çözümünde yargı aşamasından önce, vergi idaresinin içinde örgütlenmiş olan uyuşmazlık ofisine (Appeals Office) başvurmak zorunludur. Vergi hataları kavramına Milli Gelir Kanunu (Internal Revenue Code) fasıl 6213 g fıkrasında yer verilmiştir. Bu fıkraya göre matematiksel veya yazım hataları şunlardan oluşmaktadır (Internal Revenue Code, Başlık 26, Madde 6213, (g)(2)): Beyannamede toplama, çıkarma, çarpma veya bölme işlemlerinde yapılan hatalar; herhangi bir liste veya cetvelin yanlış kullanılmasından kaynaklanan hatalar;

gelir unsurunu beyannameye geçirirken yapılan hatalar; beyanname düzenlenirken gerekli olan bilgilerin verilmemesi şeklinde kusurlar; belirli bir parasal miktar veya yüzde, oran veya kesir olarak belirtilmiş ve beyannamede gösterilmesinde yasal bir sınırı olan indirimler veya vergi kredilerinin yasal sınırı aşan miktarda uygulanması.

Amerika’da vergi hatalarının tespiti farklı şekillerde gerçekleşebilir. Vergi hatalarının tespiti ve düzeltilmesinde IRS, ana sistem üzerinden hatalı durumların belirlenmesinde periyodik kayıt rutinleri uygulamaktadır (GAO, 2007: 18). IRS matematiksel hataların tespitinde “Math Error Authority (MEA)” programını kullanmaktadır. IRS’ye beyannamelerdeki matematiksel veya açık ve mutlak vergi hatalarının varlığı halinde MEA programı ile ek vergi tarh veya vergi hatalarını düzeltme yetkisi verilmiştir. Örneğin IRS, MEA programı ile bir mükellefin beyanname üzerinde bir indirim veya istisnayı kanunun belirlediği sınırdan fazla uyguladığını tespit etmekte ve bu hatayı düzeltme imkânı sağlamaktadır (GAO, 2010: 28). Matematiksel ve açık hataları tespit etmek kolaydır, ancak bunlar dışında yer alan hataların tespiti ancak denetimle ortaya çıkarılabilir (GAO, 2000: 27).

ABD’de vergi hatalarının düzeltilmesi, makul bir nedene dayanan ve gelir vergisi, veraset yükümlülükleri ve özel tüketim vergileri ile ilişkili olan iyi niyetli mükelleflerin yaptığı hataların düzeltilmesine dayanan bir işlemdir (Tosuner ve diğerleri, 2008: 18). Milli Gelir Kanunu 1311. maddesinde hataların düzeltilmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Genel kural olarak IRC’nin 1312. maddesinde tanımlanan durumlardan bir veya birden fazlasının tespit edilmesi halinde kanun hükümleri doğrultusunda 1314. maddede belirlenmiş yöntemlerle düzeltilir (Internal Revenue Code, Başlık 26, Alt başlık A, Bölüm 1, Alt bölüm Q, Madde 1311, a). Dava aşamasında düzeltme özelliği içermediği yetkili bir mahkeme tarafından hükme bağlanan ve temyizi mümkün olmayan hatalı idari işlemler, düzeltme hükümlerinin dışındadır (Derdenger, 2008:2).

IRS’de uyuşmazlıkların çözümünde İtiraz Dairesi (Appeals Office), inceleme bölümü (examination division) ve Baş Daire Başkanlığı (Office of Chief Counsel) gibi birimler görevlidir. Genellikle, çoğu vergi uyuşmazlığı denetim talebi ile başlamakta ve denetim sürecince devam etmektedir (Parsly, 2007: 678). Mevcut

vergi hataları yapılan incelemelerle tespit edilebilir. Bu aşamada indirim ve istisnaların hatalı olup olmadıkları incelenmekte ve hatalı çıkması halinde re’sen tarhiyat yapılmaktadır (Kvanli ve Schauer, 2005: 33). ABD’de IRS’nin ikmalen tarhiyata başvurma imkânı mükellefin beyan tarihinden itibaren üç yıldır. Ancak IRS yapılan beyanın % 25 veya daha fazla oranda eksik beyan edilmesi halinde bu süreyi 6 yıla kadar uzatabilir (Öner E., 2005b: 106).

Vergi mükellefi vergi uyuşmazlığının ortaya çıktığından ilk kez İnceleme Raporunun tebliği ile haberdar olur. Bu tebligatla beyannamedeki hatalar vurgulanmakta veya belli konular hakkında bilgi talep edilmektedir. Vergi borcunu gösteren inceleme raporunun tamamlanmasıyla, vergi idaresi “30-Day Letter” olarak geçen kanuni bir açıklama içeren ihbarnameyi hazırlar. Mükellefin bu ihbarnameyi cevaplandırması için 30 günü vardır. Mükellef inceleme raporuna karşı İtiraz Dairesine başvurabilir (McDonough, 1993: 38). Vergi mükellefi inceleme ve toplam öngörülen vergi için ilgili yazılı veya sözlü açıklama isteyebilir, iade talep edebilir veya uzlaşma talebinde bulunabilir (Quijano ve Mock, 2010: 737).

Mükellef aleyhine yapılan düzeltmeye karşı vergi dairesine itiraz edebilir. Vergi dairesinin 60 gün içinde mükellefin itirazına cevap vermesi gereklidir. Mükellef talebi üzerine vergi dairesi ile vergi hatasına ilişkin uyuşmazlıkla ilgili görüşme yapabilir. Bu görüşmede anlaşma sağlanamaması halinde, vergi dairesi, mükellefe 30 gün içinde, ödemenin yapılmasına ilişkin ihbarname gönderir (Derdenger, 2008:2). Vergi hatasının düzeltilmesi sonucunda fazla tarh edilen verginin ortaya çıkması halinde IRS tarafından bu miktar beyannamenin verilmesi gereken en son tarihten itibaren 45 gün içinde mükellefe iadesi yapılmalıdır. Bu süre içinde iade yapılmazsa idare mükellefe faiz ödemek zorunda kalır (Öner E., 2005: 239).

Vergi mükelleflerinin kasıt niyeti olmaksızın beyannameler üzerinde yaptıkları hatalar sonucunda parasal ceza kesilmekte ve bu da mükellef açısından ilave maliyetlere yol açmaktadır (Logue, 2005: 376- 377). Ancak, kasıtsız ihmallerde ve hatalarda gönüllü bildirimleri özendirmek için, koşulları sağlayan durumlarda cezalar silinmekte veya indirime gidilmektedir. IRAS “ödemesiz süre” olan 1 yıllık

yasal süre içinde yapılan gönüllü bildirimlerin cezalarını silebilir. “Ödemesiz süre” bittikten sonra yapılan gönüllü bildirimlerde IRAS Kurumlar vergisi için cezalarda % 5, mal ve hizmet vergileri ve stopaj vergileri için % 5 indirime gidebilir. Cezaların silinmesi veya cezalarda indirim sadece bir kez kullanılabilir (IRAS, 2010: 4).

Vergi hatalarının idari aşamada çözümünde uygulanan diğer bir yol uzlaşmadır. Uzlaşma; IRS tarafından ödemesi gecikmiş vergileri tam olarak ödeyemeyen ancak var olan varlıkları ve mevcutları veya gelecekteki gelirleri ile bir kısmını ödeyebilme gücü olan mükellefler için kullanılan bir tahsil aracıdır (Gutierrez ve Hulen, 1997: 58) ve mükellef ile vergi idaresi arasında IRC madde 7122 kapsamında vergi borcunun kanunen ödenmesi gereken miktardan daha azının ödenmesine imkân verir.

IRS’ye çeşitli durumların varlığı halinde uzlaşma yapma hakkı verilmiştir. Bunlar (Anders ve Kasperski, 2003: 14): vergi yükümlülüğünün toplam miktarındaki şüphe; vergi borcunun tahsil edilebilirliğindeki şüphe, mükelleflerin toplam yükümlülüklerini yerine getirmedeki ekonomik durumlarının yetersizliği, toplam yükümlülüğünün tahsilinin mükellefi ekonomik zorluğa sokabileceği veya vergi mükelleflerinin vergi borcunun miktarında uzlaşma sağlamak için yeterli bir dayanak oluşturmaya zorlayıcı kamu politikası veya eşitlik koşulları gibi durumlardır.

Mükellefin uzlaşma tutanağını kabul etmesiyle uzlaşma kesinleşmektedir. Ancak hile ve hatalara ilişkin durumlar istisnadır. Hile ve hatalarda hakkında uzlaşma sağlanmış bir vergi aslı veya cezasında daha sonradan hata ve hile yapıldığı tespit edilirse bunlar düzeltilmektedir. Uzlaşma talebinin vaki olması halinde mahkeme durumu genel hukuk kuralları kapsamında değerlendirmekte, eğer taraflardan birisince bir hata yapılmış ve bu hatanın maddi bir etkisi olmuşsa Madde 7122'de yeniden uzlaşmaya gidilmektedir. ABD’de uzlaşma müessesinin kapsamına vergiler ve vergilere ilişkin her türlü parasal ceza ve faizler girmekte, kaçakçılıkla ilgili vergisel suçlar ise bu kapsamın dışında kalmaktadır (Özyer, 2003: 807). Uzlaşmaya başvuran mükellef uzlaşma teklifi görüşmelerinde bizzat kendini temsil edebileceği gibi sicile kayıtlı vekili, yeminli mali müşavir veya avukatta temsil edebilir (Serim, 2006: 105).

Bir İtiraz- Uzlaşma merkez birimi ile iki uygulama birimi bulunan kuruma yapılan başvuruların % 85’i mükellef ile anlaşılmasıyla sonuçlanmaktadır. Bu birim içerisinde küçük ölçekli firma ve kişisel işletmeler ile ilgili ihtilafların çözüldüğü Genel Uzlaşma Birimi (General Appeals Program) ile büyük işletmelerle ilgili ihtilafların çözüldüğü Büyük İşletmeler ve Özellikli İşlemler Birimi(Large Business And Speciality Programs) isimli iki ayrı yapılanma söz konusudur. Ayrıca bu iki birim arabuluculuk54 _{hizmetleri de vermektedir (Öner, 2005b: 177).}

Mükellefler tarhiyattan önce uzlaşma talebinde bulunabilecekleri gibi tarhiyat sonrası uzlaşma talebinde de bulunabilirler. Tarhiyat öncesi uzlaşmada mükelleflerin verginin tarhından önce uyuşmazlıklarının çözümlenmesi fırsatı sağlanmaktadır. Tarhiyat öncesi uzlaşma sağlanması mükelleflere bir daha inceleme süresince ilave bir tarhiyat çıkarmayacağı güvencesini vermektedir (Ernst&Young, 2010: 10). Mükellef uzlaşma görüşmelerinden önce uzlaşma komisyonuna delillerini açıklayıcı yazılı bir açıklama hazırlar. Uzlaşmanın kabul edilmesiyle birlikte uzlaşma tutanağındaki miktar kesinleşir. Mükellefe bu durum tebliğ edilir ve tebliği alan mükellef kesinleşen tutarı vadesinde ödemelidir (IRS, 2004: 15-16). Uzlaşma teklifi kabul edilmediğinde, vergi dairesi uzlaşmanın sağlanmadığına ilişkin “90-Day

54 _{Bu arabuluculuk hizmetleri şunlardan oluşmaktadır (IADRS, 2007: 85; Thomas, 2007: 127, 128):} - Erken başvuru yöntemi (Under early referral), Uyuşmazlıların hızlı bir şekilde

çözümünde uygulanan bir yöntemdir.

- Hızlı arabuluculuk yöntemi (Under fast track mediation); Küçük İşletme Sahipleri/ Serbest meslek erbaplarının uzlaşma talebi, cezalar ve diğer tarh işlemlerine karşı başvurduğu bir yöntemdir. Arabuluculuk konusunda deneyimli kişilerce mükellef ve IRS arasındaki anlaşmazlıkların ve mevcut kanun hükümlerinde yer alan ortaklaşa kabul edilebilir olası çözüm yolları ile kırk gün içinde çözümlenmektedir.

- Hızlı anlaşma yöntemi (Under fast track settlement), orta ve büyük ölçekli şirketler için uygulanmakta olan bir alternatif çözüm yöntemidir. Bu programın amacı mükellefe denetim süresinde ortaya çıkan uyuşmazlıkların giderilmesi için yardım etmektir. Bu yöntem isteğe bağlı olarak Küçük İşletmeler, Serbest meslek kazancı elde eden mükellefler için de ayrıca geçerli olabilir. Bu yöntem gönüllüğe dayanmakta ve eğer taraflarca kesinleşmedikçe son çözüm yolu olarak geçerli olmamaktadır. Başvuruya dayanan yöntemde 30 day letter mektubu gelmeden önce uyuşmazlıkların çözümünde kullanılır.

- Başvuru sonrası arabuluculuk (Under post-appeals mediation), İtiraz merciden arabulucular veya IRS arabulucuları olmayan kişilerin İtirazlarda başarılı olamayan müzakereler hakkında ortaya çıkan uyuşmazlıklarda kullanılır. Son olarak, tahkim (hakemlik) mükelleflerce talep edilebilir. Anlaşma müzakereleri başarılı olmazsa, mükellef ile İtiraz merci ortak isteğine bağlı olarak tahkime başvurulabilir. Arabuluculuk ile seçilen çözüm yöntemine bağlı olarak tüm süreç 90 ile 120 gün içinde tamamlanabilir.

Letter” olarak geçen tebliğ gönderilir. Tebliğ tarihinden itibaren 90 g ün içinde mükellef yargıya başvurabilir (McDonough, 1993: 38).

ABD’de vergi uyuşmazlıklarının % 95’i uzlaşma ile çözümlenmektedir. Gerçek kişilerin vergi beyannameleri üzerindeki matematiksel hatalara bakıldığında 2009 yılında bildirilen matematiksel hatalar 8.445.374, toplamda ise 10.554.735’dir (IRS, 2011: 38). 2010 yılında 57.000 uzlaşma teklifi alınmış, bunlardan 14.000’i kabul edilmiş ve kabul edilen uzlaşma taleplerinin toplam miktarı 129.668 bin dolar gerçekleşmiştir (IRS, 2011: 41). ABD’de federal düzeyde, kişiler IRS denetçileri tarafından yaklaşık olarak üçte iki oranında yapılan vergi tarhına karşı itiraz etmekte ve itiraza konu vergi miktarının yarıdan fazlası idari aşamada kaldırılmaktadır (Smith ve Stalans, 1994: 338).