ULUSLARARASI GARANTİ BELGELERİ

Küreselleşen, mesafelerin sadece insanlar için değil ürünler için de kısaldığı günümüz dünyasında, ürünlerin, garanti belgesi vasıtasıyla sadece ulusal sınırlar içerisinde korunması doğal olarak ihtiyacı karşılamamakta ve uluslararası ticaret kapsamında satılan bir ürün için uluslararası geçerliliği ve koruması olan bir garant i belgesinin varlığı da gerekmektedir. Aslında bir ülke, kendisine ithal edilen bir ürün için, o ürünü ithal eden firmaya garanti belgesi düzenlettirerek ortaya çıkabilecek

466

Havutçu (Üreticinin), s. 42 dn. 55. 467

Yargıtay’ın E. 2009/4845, K. 2009/6847 sayılı kararı için bkz., http://www.karar- evi.com/karars/769787_yargitay-e-2009-4845-k-2009-6847#.ULF3l2co6Cs (10.12.2012).

sorunları kısmen de olsa önleyebilir468. İthalatçı da daha sonra, ithal ettiği ürünün üreticisine uluslararası Ticaret Hukuku kuralları ve aralarındaki anlaşmaya göre rücu edebilir. Fakat üreticinin doğrudan sorumlu olmadığı bu çözüm yolu yetersiz, yavaş ve zorlu bir yoldur. Bu sebeple bazen üreticiler, uluslararası garanti belgesi ile ürünlerini ihraç ederek kendilerini doğrudan sorumlu yapmakta; bazen de Avrupa Birliği gibi uluslararası örgütlenmeler, sınırları içerisine ürün ihraç edecek bütün üreticileri ortak garanti belgesi düzenlemekle yükümlü tutmaktadırlar.

Uluslararası garanti belgesi düzenleyen bir üreticinin, ürününü ihraç ettiği ülkedeki vatandaşlara garanti belgesindeki hakları kullandırması iki şekilde olabilir. İlk olarak üretici kendi iradesiyle garanti belgesine bu yönde ifadeler koyabilir. Bu yöndeki taahhüdünü de ihraç yaptığı ülkede bayiler açarak, bazı firmalarla anlaşarak veya bazı firmalarda kendi adamlarını çalıştırarak yerine getirir. Bu bayi, firma veya çalışanın görevi ise garanti belgesi kapsamında verilen hakların yerine getirilmesini kontrol etmek olacaktır. Meselâ bozulmuş bir ürünün, kullanıcının kullanım kılavuzuna aykırı hareketi sonucu bozulup bozulmadığının tespiti, tamirinin nasıl yapılacağı, tamir veya değiştirme sonucunda ürünün kullanıcısına ödeme yapılıp yapılmayacağı üzerinde çalışabilirler. Üretici bazı ürünler için, ihraç yaptığı ülkede bayi açmaya veya adam çalıştırmaya gerek bile duymayabilir. Bu durum özellikle bilgisayar yazılımı niteliğindeki bir ürün için verilmiş garanti belgesinin varlığında mümkündür. Meselâ, garanti belgeli bir yazılım, oyun veya film DVD’si ihraç eden bir üretici garanti belgesindeki süre boyunca, söz konusu DVD ile ilgili bozuklukları mümkün olduğu seviyede internet üzerinden ücretsiz tamir edebilir. Bunu, DVD’deki bozuk bölümlere ait dosyaları internet üzerinden ürünün zilyedine göndererek yapabilir. Yazılımdaki kusurları, yazılımı internet aracılığıyla güncelleyerek giderebilir. Bunu yaparken kontrol amaçlı olarak ürünün seri numarası ile birlikte garanti belgesindeki numarayı da internet ortamında talep edebilir.

İkinci olarak, Avrupa Birliği gibi uluslararası örgütlenmeler de, sınırları içerisindeki ülke vatandaşlarını korumak amacıyla uluslararası garanti belgeli ürün 468

Örneğin ülkemizde Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinde belirli sanayi ürünleri açısından ithalâtçılara garanti belgesi düzenleme zorunluluğu getirilmiştir.

satma zorunluluğu getirebilirler. Nitekim Avrupa Komisyonunun bu yöndeki bir teklifinde, satılan ürünlerle beraber verilen bütün garanti belgeleri için, yeknesak bir hukukî çerçevesi olan ve Avrupa Birliğine üye bütün ülkelerde geçerliliği olan ihtiyarî bir “Avrupa Garantisi” öngörülmektedir. Bu yaklaşım tarzı, bir taraftan Avrupa Birliği’ne üye ülkelerde, tüketicilerin belirli bir seviyede korunmasına ilişkin olarak ortak bir mevzuatın oluşmasında gerekli minumum kıstasları oluştururken, diğer taraftan da centilmence bir rekabet için gerekli olan ortamı önemli ölçüde sağlamış olacaktır469.

Avrupa Parlamentosu da, satılan ürünlere ilişkin olarak verilen garant i belgelerinde tanınan hakların kullanımında, ürünü satanın, ithal edenin ve üretenin sorumlu olması gerektiği noktasından hareket etmektedir. Bu kişilerin doğrudan sorumlu kabul edilmesi durumunda, bu kişilerin ihraç ettiği ürünler için verdikleri garanti belgesi âdeta uluslarası bir garanti belgesi olmaktadır. Avrupa Parlamentosu, satıcının ikamet ettiği yere bakmaksızın, tüketicinin haklı beklentileri nedeniyle, içpazarın her yerinde ayıba karşı tekeffüle, garanti belgelerine ve genel olarak müşteri hizmetlerine ilişkin kuralların yeknesak olmasının gerekli olduğunu açıkça ifade etmiştir. Avrupa Parlementosuna göre, verilen bir garanti belgesi yoluyla ayıba

karşı tekeffül hükümlerinden kaynaklanan hakların kullanılmasının

sınırlandırılmamasına dikkat edilmelidir. Ayrıca, böyle bir “Avrupa Garantisi”, garantiyi simgeleyen bir işaretin oluşturulmasıyla veya gerektiğinde de söz konusu bu işaretin basitleştirilmesi amacıyla bir logonun oluşturulması suretiyle de

desteklenmek zorundadır470.

Bu konuya bu şekilde önem verilmesinin sebebi, garanti belgeleri vasıtasıyla garanti alanların, tehlikeli ve bozuk üretimden, aldatıcı reklâmlardan ve aleyhlerine olan genel işlem şartlarından korunmasını uluslararası boyutta da sağlamaktır. Ulusal boyut ve uluslararası boyut bir kuşun iki kanadı gibi önemlidir. Örneğin, başka bir ülkeden herhangi bir marka dizüstü bilgisayar alan bir alıcı, söz konusu ürünün 469

Arbek, s. 117; Demir (Garanti), s. 24; Kutoğlu, s. 10 ve s. 28. Avrupa Birliği haksız fiil hukukunu ve ürün sorumluluğu hukukunu ortak bir hukuk yapma çalışmaları hakkında bkz., Akçura Karaman, s. 156.

470

garanti şartlarından ürünün kendi ülkesindeki firması aracılığıyla da yararlanabilmelidir. Bir garanti belgesinin uluslararası olup olmadığı bazen açıkça

belirtilmeyip garanti şartlarındaki bir ifadeden de anlaşılabilir471. Günümüzde

uluslararası ticaretin kolaylaşması ve çoğalması, garanti belgelerinin uluslararası boyutunun önemini de artırmıştır.

Uluslararası garanti belgelerinde genellikle iki farklı uygulama bulunmaktadır. İlk olarak uluslararası garanti için garanti veren tarafından bazen ek ücret istenebilmektedir. Bu durumda söz konusu garanti belgesi iki taraflı sözleşme niteliğinde olacaktır. İkinci olarak ise, bu garanti belgeleri garanti veren tarafından sadece belli ülkelere münhasır olarak tanınabilmektedir. Bu sebeple tüketicilerin, özellikle yabancı bir ülkeden ürün alırlarken mağdur olmamaları için, ürün garant i belgesinden kendi ülkelerinde hangi kapsamda yararlanabilecekleri hususunda ürünün garanti belgesini iyi incelemeleri veya üreticiye bu hususta danışmaları gerekmektedir.

Uluslararası garanti konusunda ithalâtçı firma ile ihracatçı firma arasındaki diyalog ve sözleşme koşulları da önem taşımaktadır. Zira yerel satıcının uluslararası garanti vermesinin kapsamı yabancı ülkedeki ürünün ihracatçısının garanti koşullarına göre hareket edeceği taahhüdünü içermektedir. Firmalar, kendi aralarında belirledikleri sınırlarda ve/veya açıkça dışlamadıkları taktirde uluslararası anlaşmalardan doğan veya yerel yasalardan kaynaklanan garantileri kabul ettiklerini sözleşmede belirtebilirler. Zira sadece garanti belgesinde ekseriyetle ayrıntılı düzenleme bulunmamaktadır. Tarafların (ihracatçı ile satıcı veya ithalâtçı) kendi aralarındaki sözleşmelerde garanti maddesi altında; garantinin başlangıç zamanı, garantinin süresi, garanti kapsamına yönelik teknik hizmetler, garanti süresinin bitişinden itibaren yedek parça ve ekipmanın sağlanacağı zaman periyodu, mal değişiminin veya iadesinin şartları, iade veya değişim için tanınan süre, iadenin veya değiştirmenin bütün sevkiyatlara uygulanıp uygulanamayacağı, iade ve değiştirme 471

Örneğin, Sony firmasının tabletlere ait garanti bilgilerinin bulunduğu web sayfasında bu husus garanti kapsamı dâhilinde düzenlenmiştir. İlgili web sayfaları için bkz., http://www.so- ny.com.tr/support/files/vaio/virs.pdf#page=55 (10.12.2012); http://www.sony.com.tr/support/tr/- warranty/tablets (10.12.2012).

durumunda sevkiyat için navlun ödemesini kimin yapacağı gibi garantiler verilmişse,

şartları kesin ifadelerle sözleşmede belirtilmelidir472.

Uluslararası garanti belgesi nedeniyle doğan uyuşmazlıkların Milletlerarası Özel Hukuk kurallarına göre çözümlenmesi gerekir. Uluslararası hukuktaki en önemli husus bağlama kurallarının tespiti noktasındadır. İkinci önemli husus ise, Viyana Satım Sözleşmesinin konumuzu ilgilendiren yönleridir. Bu konuda ilk olarak bağlama kuralları hakkında bilgi verilip sonrasında Viyana Satım Sözleşmesinin etkileri üzerinde durulacaktır.