ASIL SÖZLEŞMENİN TÜRÜNÜN ETKİSİ

Ürünün zilyedinin zilyedliği satım sözleşmesinden başka ariyet, eser veya kira sözleşmesine de dayanabilir. Garanti belgeli ürünün maliki, ürününü üçüncü bir kişiye ariyet olarak verdiği takdirde, ariyet alanın şartlara göre garanti belgesindeki ücretsiz tamir hakkına dayanabileceğinin hakkaniyet gereği kabulü gerekir. Örneğin, ariyet olarak aldığı piyanonun tuşlarının bozulması üzerine piyanonun tamir masrafı

normalde ariyet alan üzerindedir293. Kanaatimce bu durumda eğer seçimlik hakların

kullanılabilmesi imkânı söz konusu ise, ariyet alanın önce dürüstlük kuralı gereği ariyet verene durumu iletip görüşünü sorması gerekir. Ariyet alanın değiştirme hakkını ariyet verenin rızası olmadan kullanması mümkün değildir. Zira kullanım

ödüncü alan, şeyi aldığı zamanki haliyle geri vermek zorundadır294. Eğer seçimlik

hakların kullanılması imkânı bulunmuyorsa sadece ücretsiz tamir hakkı

kullanılabiliyorsa295 ariyet alanın bu tamir hakkına dayanamaması garanti verenin

sorumluluktan kolayca kurtulmasına sebebiyet vereceği gibi garanti belgesinin anlam ve amacı ile de bağdaşmayacaktır.

Garanti belgeleri genellikle satım sözleşmesi kapsamında satılan ürünler için söz konusudur. Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 13 üncü maddesinden çıkan anlam da bu yöndedir. Asıl sözleşmenin satım sözleşmesinden başka bir sözleşme olması durumunda garanti belgesi ile tanınan hakların kullanılabilmesi için bu durumun garanti şartlarında veya asıl sözleşmede açıkça belirtilmesi gereklidir. Örneğin bazı uygulamalarda, araç üreticisi firmalar aynı zamanda araç kiralama işi

293

Ariyet alanın tamir masraflarından sorumluluğu hakkında bkz., Zevkliler / Gökyayla, s. 373; Feyzioğlu (Özel), s. 746 - 747; Yavuz / Acar / Özen, s. 332; Gümüş (I), s. 454-455; Karahasan (IV), s. 837; Bilge, s. 166.

294

Zevkliler / Gökyayla, s. 373; Yavuz / Acar / Özen, s. 330. 295

Örneğin, piyanonun garanti belgesinin süresi beş yıl olduğunda kanuni süre olan iki yıl geçtikten sonra garanti belgesinde aksi düzenlenmemişse ilk başta sadece tamir hakkına başvurulabilir.

yapmakta (rent a car) ve üretip kiraladıkları araçlar için garanti şartlarının geçerli

olduğunu sözleşmede kararlaştırmaktadırlar296.

Pratik hayatta örneği gözükmemekle beraber teorik olarak garanti belgesinin intifa hakkı kapsamında düzenlenmesi de mümkündür. Böyle bir garanti belgesi özellikle esaslı nitelik taşısın veya taşımasın bütün tamirat masraflarının üretici tarafından karşılacağının garantisi amacıyla verilebilir. Örneğin bir otomobil üreticisinin ürettiği otomobilleri için başka bir kişiye intifa hakkı tanıdığı bir sözleşmede intifa hakkı süresince garanti belgesi şartlarının geçerli olacağı şeklinde bir hüküm bulunabilir. Örnekteki garanti belgesinin kaderinin asıl sözleşmenin kaderine bağlı olması gerekir. Dolayısıyla otomobilin intifa hakkı sahibi öldüğünde otomobil üzerindeki intifa hakkı mirasçılarına geçmeyecek, otomobilin üretici

firmaya iadesi gerekecek ve garanti belgesi de önemini kaybetmiş olacaktır297. Fakat

bu tür garanti belgesi uygulamaları Ülkemiz pratik hayatında vücut bulmamakta, örneği görülmemektedir. Zira ayıba karşı tekeffül kapsamında hem intifa hakkı sahibine hem de kiralayana tanınan kanunî haklar ihtiyacı karşılamaktadır.

Amerika ve Avrupa uygulamasında özellikle otomobil kiralama şirketleri veya ürettikleri otomobilleri aynı zamanda kiraya vermek isteyen üretici firmaların, alıcıları cezbetmek ve alıcıların “acaba araç kira sözleşmesinde sorumsuzluk kaydı var mıdır” şeklindeki endişelerini gidermek amacıyla kira süresince etkili garanti belgesi düzenledikleri ve bunun reklamını yaptıkları görülmektedir. Benzeri uygulama ülkemizde de yapıldığı takdirde kiracı, isterse kira sözleşmesinde ayıba karşı tekeffülden doğan haklarına isterse de garanti belgesi kapsamında kendisine tanınan haklara başvurabilir.

296

Araç kiralama şirketlerinden araç kiralayanlara tanınan garanti hakları uygulama örnekleri için bkz., http://www.camelbacktoyota.com/rental/toyota-rent-a-car.htm (01.05.2013), (EK-4); http://www.arrowdealerships.com/RentCar/rentcar.htm (10.12.2012);

http://www.hertz-carsales.com/used-cars/used-rental-cars/the-pros-and-cons-of-buying-a-used- rental-car/ (10.12.2012); Söz konusu imkânın ancak garanti süresi veya belirlenmiş km boyunca kullanılabileceği hakkında bkz., http://ask.cars.com/2010/07/if-i-buy-a-used-rental-car-do-i-get- the-remainder-of-the-manufacturers-warranty.html (10.12.2012);

http://www.streetdirectory.com/travel_guide/59296/used_cars/buying_used_rental_cars_major_a dvantages_and_disadvantages.html (10.12.2012).

297

İntifa hakkının ölümle son bulacağına ilişkin olarak bkz., Oğuzman, M. Kemal / Seliçi, Özer / Özdemir Saibe Oktay, Eşya Hukuku, 11. Baskı, İstanbul 2006, s. 639.

Garanti belgesi ile tanınan imkânların kullanılabilmesi için ürünün bitmiş ve fonksiyonlarını icra edebiliyor olması gereklidir. Henüz bitmemiş ve zilyedi tarafından kullanılamayan bir ürünün yapım aşaması garanti belgesi konusu olamaz. Fakat eser bittikten sonrası için, geleceğe dönük olarak garanti belgesi düzenlenebilir. Dolayısıyla örneğin eser sözleşmesi kapsamında bir ev için özel olarak yapılacak pimapenin daha yapımı aşamasında garanti belgesi düzenlenebilir ve söz konusu garanti belgesi internetten yayınlanıp eserin yapımı tamamlandığında

garanti belgesinin de teslim edileceği vaad edilebilir. Yargıtay298, eser sözleşmesinin

eki olarak düzenlenen garanti belgelerinin Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında değerlendirilemeyeceğini ifade etmektedir. Yargıtay’ın bu görüşü

doktrinde299 eleştirilmiştir. Kanaatimce de Yargıtayın, hakkında zorunlu olarak

garanti belgesi düzenlenmesi gereken ürünler açısından ürünün alıcısının tacir olup olmamasını önemli bulmazken ve aynı şekilde bu ürünlerin tanıdıktan ikinci el alınması durumunda bile Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında uyuşmazlığın çözüleceğini kabul ederken bu ürünlerin eser sözleşmesi kapsamında üretilmesi durumunda aynı korumayı kabul etmemesi doğru olmamıştır.