İHTİYARÎ GARANTİ BELGELERİ

Kanunkoyucu, Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunda, ihtiyarî garant i belgesinden bahsetmemesine rağmen, Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmeliğin 12 nci maddesinde ihtiyarî garanti belgesi düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre, bu yönetmeliğe ekli listede yer almayan sanayi ürünleri için de imalatçı-üretici veya ithalâtçılar, isterlerse ihtiyarî garanti belgesi düzenleyebilirler. Bir görüşe460 göre, İmalatçı-üretici veya ithalâtçılar, ihtiyarî garanti belgesi düzenlerken, tıpkı zorunlu garanti belgelerinde olduğu gibi, yönetmelik hükümlerine uymak zorundadırlar. Çünkü yönetmeliğin 12 nci maddesinde ihtiyarî garant i

belgeleri de düzenlemiştir. Üstün tutulması gereken başka bir görüş461 ise, sözü

edilen yönetmeliğin ihtiyarî garanti belgeleri hakkında uygulanamayacağını kabul etmektedir. Bu görüş ise dayanağını 12 nci maddede “İhtiyari garanti belgesinin içeriği ve garanti şartlarına ilişkin hususlar imalatçı-üretici ve/veya ithalâtçı firma tarafından belirlenir.” şeklinde yer alan ifadeye ve aynı yönetmeliğin 2 nci maddesindeki yönetmeliğin kapsamını düzenleyen “Garanti belgesi ile satılmak zorunda olan, ekli listede yer alan ve tüketici işlemine konu olan mallara uygulanır” şeklindeki ifadeye dayandırmaktadır.

Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 13 üncü maddesine göre, sadece üreticiler ve ithalâtçılar garanti belgesi düzenlemekle yükümlü tutulmuşlardır. Bu kişilerin dışında kalan örneğin toptancılar veya o ürünün son satıcılarının, zorunlu olsun veya olmasın garanti belgesi düzenleme zorunlulukları yoktur. Fakat düzenlemelerinin önünde de bir engel bulunmamaktadır. Peki bu kişiler garant i belgesi düzenlerlerse garanti belgesi hakkındaki şekli prosedürlere uymak zorundalar

mıdır? Doktrinde462, Garanti Belgesi Uygulama Esaslarına Dair Yönetmeliğin 12 nci

maddesi463 sebebiyle bu kişilerin ihtiyari garanti belgesi düzenlerken tıpkı zorunlu

garanti belgesi düzenlerken olduğu gibi Tüketicinin Korunması Genel Müdürlüğüne

460 Arbek, s. 139. 461 Yavuz (İfa), s. 82. 462 Arbek, s. 139. 463

Doktrindeki görüş, söz konusu yönetmelikteki madde 2011 yılında değiştirilmeden öncesine aittir.

başvurmasının gerekli olduğu iddia edilmiştir. Fakat 2011 yılındaki değişiklikten sonra artık bu iddianın bir geçerliliği kalmamıştır. Zira yönetmelikte, ne üretici veya ithalâtçıların ne de toptancı veya son satıcıların Tüketicinin Korunması Genel Müdürlüğünden onay alma zorunluluklarının olmadığı açıkça belirtilmiştir.

Daha önce de değinildiği üzere garanti belgeleri, ürünü takip ederler. Dolayısıyla bir ürünü ikinci el olarak alanlar da garanti belgesinden doğan haklardan yararlanabilirler. Acaba sözleşmede bunun aksinin kararlaştırılması haksız şart niteliği taşır mı? Kanaatimce zorunlu garanti belgeleri açısından iki yıllık süre boyunca bunun aksi kararlaştırılamaz. Zorunlu garanti belgelerinde üretici, ithalâtçı, satıcı, bayi ve acente iki yıl boyunca hem ürünün ilk alıcısına hem de sonraki alıcılarına karşı aksi kararlaştırılamaz şekilde müteselsilen sorumludurlar. Tüketiciye, garanti belgesi çerçevesinde tanınmış olan haklar iki yıllık süre boyunca zorunlu garanti belgesi için tanınmıştır. Dolayısıyla bunun üstüne çıkan haklar açısından ihtiyarî garanti belgesi hakkındaki irade serbestliği ilkesi geçerlidir. Fakat irade serbestliği ilkesi ile getirilen kısıtlama garanti belgesinde açık ve anlaşılır şekilde yer almalıdır. Aksi takdirde garanti alan (tüketici veya tacir), kendisine zorunlu garanti belgesindeki hakların aynısının tanındığı yönünde haklı ve korunması gereken bir beklenti içinde olacaktır.

İster zorunlu ister ihtiyarî olsun garanti belgesi kapsamında doğan sorumluluk ile Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 4 üncü maddesi anlamında ayıba karşı tekeffülden doğan sorumluluk arasında önemli bir fark bulunmaktadır. Garant i belgesinden doğan sorumlulukta garanti alan öncelikle tamir hakkı kapsamında satıcıya başvurma yükümlülüğü altındadır. Garanti alanın satıcıya yaptığı bu başvuru Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun ve ilgili yönetmeliğe uygun şekilde karşılanmadığı veya karşılanamadığı takdirde garanti alan, Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 4 üncü maddesindeki hakları kullanabilir. Fakat tüketicinin ayıba karşı tekeffülden doğan başvurusu açısından böyle bir kısıtlama öngörülmemiştir. Gerçekten tüketici 4 üncü madde gereği ayıba karşı tekeffül kapsamında öncelikle sadece satıcıya başvurma ve ondan tamir talep edebilme hakkı ile kısıtlanmamışır. O, ister satıcıya ister üreticiye isterse de diğer sorumlulara

başvururabilir. Bu başvurusunda da tamir, değiştirme, bedel iadesi, bedelde indirim ve fesih gibi taleplerden istediği birini kullanabilir. Burada alıcı açısından kanunun 4 üncü maddesi ile 13 üncü maddesine dayanma bakımından yarışma durumu söz konusudur.

Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun amacı garanti belgesi vasıtasıyla tüketicinin ayıba karşı tekeffülden doğan haklarını kısıtlamak değildir. Onun amacı garanti belgesinden doğan asgari (minumum) seviyeyi belirlemektir. Garanti veren isterse bu seviyenin üzerine de irade özerkliği ilkesine dayanarak çıkabilir. Dolayısıyla garanti alan kişi eğer tüketici ise ve üründeki garanti belgesi asgari(minumum) seviyede bir koruma sağlıyorsa, bu kişinin garanti belgesi yerine Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun 4 üncü maddesindeki ayıba karşı tekeffül hükümlerine başvurması kendisinin lehinedir. Çünkü bu durumda öncelikle satıcıya başvurma ve öncelikle tamir talebinde bulunma yükümlülükleri bulunmamaktadır. Fakat örneğin garanti veren düzenlediği garanti belgesinde iki yıllık sürenin üzerinde bir süre için garanti tanımışsa veya ayıba karşı tekeffül sorumluluğu kapsamında verilmemiş bir hak tanımışsa, tüketicinin iki yıllık süre geçtikten sonra veya garanti belgesinde ekstradan tanınmış hakkı kullanabilme açısından ayıba karşı tekeffül yerine garanti belgesi hakkındaki hükümlere başvurması lehine olacaktır. Tüketici olmayanlar açısından da benzer bir yarışma Borçlar Kanununun ayıba karşı tekeffül hükümleri ile Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun garanti belgesine ilişkin hükümleri arasında vardır.

§ 7. GARANTİ BELGELERİNİN FARKLI ÖZELLİKLERİNE GÖRE DİĞER ÇEŞİTLERİ