Veri Toplama Teknikleri

Nitel araştırmalar kapsamında genel olarak görüşmeler, gözlemler ve yazılı dokümanlar kullanılan veri toplama teknikleridir. Bu çalışma kapsamında da görüşmeler ve yazılı dokümanlardan faydalanılmıştır. Dindyal (2003)’a göre nitel çalışma yapan araştırmacılar veri çeşitlemesine başvurabilir. Ayrıca veri çeşitlemesine başvurulmasındaki en temel amaç bulguların teyit edilmesi ve güvenirlik sorunlarının

ortadan kaldırılması düşüncesidir (Yıldırım ve Şimşek, 2008). Bu amaçla görüşme verilerinden elde edilen bulguların teyit edilmesinde yazılı dokümanlar önemli rol üstlenmiştir.

3.3.1. Araştırma Hazırlık Süreci ve Pilot Çalışma

Araştırma problemini belirlemek amacıyla öncelikle literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması sürecinde özellikle son yıllarda yapılan dikkat çekici çalışmalar incelenmiştir. Herbst ve Chazan (2011) tarafından bahsedilen animasyon, karikatür, örnek olay ve gerçek sınıf videolarının ”öğretim temsili” başlığı altında toplandığı “On creating and using representations of mathematics teaching in research

and teacher development” isimli çalışmadan esinlenilerek bir öğretim temsili olan

VKlerle ilgili bir araştırma yapılabileceğine karar verilmiştir.

Gerçek sınıf ortamında kaydedilmiş matematik ders videolarına açık kaynaktan erişim imkânının sınırlı olduğu görülmüştür. Özellikle Türkiye’de bulunan gerçek sınıf ortamında çekilmiş matematik ders videolarına ulaşmakta yeterli veri tabanına rastlanamamıştır. Ders anlatım videoları bulunsa bile anlatım yönteminde bir çeşitlilik veya farklılık gözlenememiştir. Ayrıca izleyiciye sınıf ortamını genel olarak gözlemlemesine fırsat tanıyan VK az sayıdadır. Genellikle tahtada bir öğretmenin sadece konu anlatımı yaptığı VK’larla karşılaşılmıştır. Ancak yapılacak olan çalışma için bu tür videolar yeterli görülmemiştir.

Katılımcıların farklı ülkelerin de gerçek sınıf ortamlarını gözlemlemeleri ve oradaki öğretmenlerin ders anlatımlarına dair bilgi sahibi olmaları için danışman öğretim üyesi ile birlikte yabancı ülkelere ait matematik ders videosu kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırma süresince kullanılmış olan matematik VK’larına TIMSS’e ait web sayfası olan http://timssvideo.com/videos/Mathematics adresinden erişim sağlanmıştır. Video çekimine katılanların gönüllü oldukları belirtilmiştir. Bu görüntülerin yalnızca öğretmen yetiştirmede ve eğitimde yapılacak araştırmaları için kullanılması gerektiği vurgulanmıştır. Bilgisayar ortamında çevrimdışı olarak da

videolara erişim sağlayabilmek için web ortamında bulunan VK’lar bilgisayara indirilmek suretiyle yüklenmiştir. Sitede 7 farklı ülkeye ait gerçek sınıf ortamında kayıt yapılmış farklı konulara ait toplam 28 adet matematik ders videosu bulunmaktadır. Derslerin her biri yaklaşık 50 dakika uzunluğundadır. Ayrıca dersler için İngilizce altyazı seçeneği de mevcuttur.

Tüm videolar araştırmacı tarafından izlenmiştir. Bunların arasından öncelikle pilot çalışma için ABD, Japonya, Çek Cumhuriyeti ve İsviçre ülkelerinde çekimi yapılan “Graphing Linear Equations”, “Solving Inequalities”, “Exponents” ve “Introducing Algebra” başlıklı VK’lar seçilmiştir. Bu VK süreleri sırasıyla 45 (10 dk olarak düzenlenmiştir), 55 (14 dk olarak düzenlenmiştir), 50 (10 dk olarak düzenlenmiştir), 48 (10 dk olarak düzenlenmiştir) dakikadır. Bunlar, dersin bütünlüğü bozulmadan bir özet olacak şekilde süresi kısaltılarak bilgisayar programları yardımıyla düzenlenmiştir. VK’ların konuşma ve yazım dili ait olduğu ülkenin resmi dilidir. Bundan dolayı düzenlenen her bir video için Türkçe altyazı oluşturulmuştur ve bu altyazı yine bilgisayar programı yardımıyla VK görüntülerine gömülmüştür.

Görüşme formu hazırlanırken ise konuyla ilişkili literatür taraması yapıldıktan sonra sorular hazırlanmıştır. Uzman görüşleri (tez danışmanı, 2 araştırma görevlisi) de alındıktan sonra pilot çalışma için sorulara son şekli verilmiştir. Yapılan pilot çalışmadan elde edilen deneyimler sonrasında İsviçre’deki sınıfta çekilen VK asıl çalışmada kullanılmamıştır. Bunun yanında görüşme sorularında geçen bazı ifadeler tekrar düzenlenmiştir.

3.3.2. Araştırmanın Uygulama Süreci

Yapılan çalışma, 2012-2013 eğitim ve öğretim yılının güz döneminde 27 ve 28 kişilik iki grup halinde bulunan Özel Öğretim Yöntemleri dersini alan toplam 56 matematik öğretmen adayıyla dersi aldıkları farklı günlerde yürütülmüştür. Dersi yürüten öğretim elemanı ile birlikte yapılan çalışmalar o gün içerisindeki üç ders saati boyunca sürmüştür. Görüşme formunda her bir VK için ayrı olmak üzere içeriği ile

ilgili çeşitli sorular ve de öğretim temsili olarak VK’ların öğretmen eğitiminde kullanımına ilişkin sorulara yer verilmiştir. Soruları cevaplarken duygu, düşünce ve hislerini olabildiğince açık, samimi ve içtenlikle ifade etmeleri istenmiş, bunun araştırma sonuçları için önemli olduğu söylenmiştir. Ayrıca gerçek isimlerinin hiçbir yerde geçmeyeceği belirtilmiştir. Yapılacak çalışmanın, alınan ders için herhangi bir not değeri taşımadığı özellikle belirtilmiştir. Böylece not kaygısı taşıyarak soruları cevaplamalarının önüne geçilmek istenmiştir.

Seçilen VK’lar, tüm öğretmen adaylarına araştırma hakkında kısa bir ön bilgi verildikten sonra izletilmiştir. VK’ların bulunduğu ülke ve dersin konusu söylenmiştir. Öğretmen adaylarının dikkatini dağıtmamak, her VK için ayrı odaklanmalarını sağlamak maksadıyla tüm sorular aynı anda dağıtılmamıştır. Bir VK izlendikten sonra görüşme formunda o videoyla ilgili soruların bulunduğu kısım dağıtılmış ve soruları cevaplamaları istenmiştir. Soruları rahatça cevaplamaları için süre kısıtlamasına gidilmemiştir. Katılımcılardan her biri soruları cevapladıklarını düşündüklerini söyledikten sonra onayları alınarak diğer videoya geçilmiş ve aynı çalışma o video için de yapılmıştır. Tüm öğretmen adaylarının VK’ları izlerken ve soruları cevaplarken istekli oldukları gözlemlenmiştir.

İki farklı günde yapılan bu çalışmalardan elde edilen yazılı dokümanlar, uygulamanın yapıldığı günün akşamında incelenmiştir. Araştırmacının incelediği dokümanlardan elde ettiği izlenimler ve danışman öğretim üyesi ile öğretmen adaylarını tanıyan öğretim elemanlarının görüşleri doğrultusunda, araştırmaya katılmada gönüllü olan ve düşüncelerini çekinmeden ifade edebileceği düşünülen 6 matematik öğretmen adayı birebir görüşme yapmak için seçilmiştir.

Katılımcılarla yapılan birebir görüşmeler 2012-2013 eğitim ve öğretim yılının ikinci yarıyılında gerçekleştirilmiştir. Araştırma problemi ve amacı doğrultusunda görüşme yönteminin uygun olacağı düşünülmüştür. Çünkü görüşmede bireyin iç dünyasına girip onun bakış açısını ortaya çıkarmak mümkündür (Patton, 1987; Creswell, 2005). Çalışmanın ılımlı bir ortamda, rahatça sürdürülebilmesi için mülakatlar öncesi katılımcılarla telefon görüşmesi yapılmış ve kendi programlarına göre uygun oldukları gün ve saatler ayarlanmıştır. Tüm katılımcılarla farklı günlerde üniversitede bir öğretim üyesinin odasında birebir görüşmeler yapılmıştır. Görüşme öncesinde

katılımcıların rahat etmelerini ve eğer varsa heyecanlarını yenmelerini sağlamak amacıyla bir süre yakından tanımaya yönelik sorular sorulmuş daha sonra kendi istekleri ile çalışmaya başlanmıştır. Katılımcılara çalışma öncesi görüşmelerde ses kayıt cihazı kullanılacağı söylenerek, izinleri alınmıştır. Çalışma boyunca yüksek sesli düşünmeleri istenmiştir ve videolarla ilgili düşüncelerini olabildiğince ayrıntılı olarak anlatmasının istendiği vurgulanmıştır. Ayrıca gerçek isimlerinin bu araştırmanın hiçbir yerinde geçmeyeceği belirtilmiş ve süre ile ilgili bir kısıtlamanın olmadığı tekrar hatırlatılmıştır.

İzlenen VK’ların süreleri hariç, 40-60 dakika süren görüşmelerin ses kayıtları en geç iki gün içerisinde bilgisayar ortamında yazılı metin haline (transkript) getirilmiştir. VK’da bazı kısımları tekrar izlemek isteyen katılımcılar olmuştur. Bu durumlarda istenen yerdeki görüntüye tekrar dönülmüş o kısım izlendikten sonra çalışmaya devam edilmiştir. Bir katılımcı da ara ara videoyu durdurarak not almak istediğini belirtmiştir. Yine bu durumda da katılımcının isteği doğrultusunda çalışmaya devam edilmiştir. Araştırmada, seçilen altı matematik öğretmen adayının ilk uygulamadaki yazılı dokümanları ve görüşme sonrası metin haline getirilen ses kayıtları incelenmiştir.